Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Triết học kinh viện”

Triết học sĩ lâm không đơn thuần là triết lý hay một môn thần học mà là phương pháp học tập, vì nó nhấn mạnh về lý luận [[biện chứng]] để mở rộng kiến thức bằng cách [[suy luận]] và giải quyết [[mâu thuẫn]]. Suy nghĩ kinh viện cũng được biết đến với phân tích khái niệm nghiêm ngặt và việc rút ra một cách cẩn thận các khác biệt. Trong lớp học và trong viết văn, nó thường có dạng rõ ràng của một cuộc tranh luận; một chủ đề được rút ra từ truyền thống được đề cập trong hình thức của một câu hỏi, những câu trả lời đối lập được đưa ra, một đề nghị phản lại được tranh luận và các lập luận đối ngược bị bác bỏ. Bởi vì sự nhấn mạnh vào phương pháp biện chứng nghiêm ngặt, triết học kinhsĩ việnlâm cuối cùng đã được áp dụng cho nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác. Nó vừa là phương pháp vừa là một hệ thống hướng tới việc hòa trộn [[thần học Ki-tô giáo]] của các vị [[Giáo phụ]] với [[triết học Hy Lạp]] của [[Aristoteles|Aristotle]]. Triết học kinh viện phát triển khởi đầu từ các tu viện Kitô tới các đại học đầu tiên ở châu Âu.<ref>See Steven P. Marone, "Medieval philosophy in context" in A. S. McGrade, ed., ''The Cambridge Companion to Medieval Philosophy'' (Cambridge: Cambridge University Press, 2003). On the difference between scholastic and medieval monastic postures towards learning, see Jean Leclercq, ''The Love of Learning and the Desire for God'' (New York: Fordham University Press, 1970) esp. 89; 238ff.</ref> Các tổ chức đầu tiên ở phương Tây được coi là trường đại học được thành lập tại [[Ý]], [[Pháp]], [[Tây Ban Nha]] và [[Anh]] vào cuối thế kỷ 11 và 12 cho các nghiên cứu về [[Giáo dục các môn khai phóng]], [[pháp luật]], [[y học]], và [[thần học]],<ref name="de Ridder-Symoens 1992, 47–55">de Ridder-Symoens 1992, pp. 47–55</ref> như [[Schola Medica Salernitana]], trường Đại học Bologna, và Đại học Paris. Rất khó để xác định ngày mà tại đó chúng đã trở thành các trường đại học thực sự. Là một chương trình, triết học kinh viện bắt đầu như là một nỗ lực hài hòa trên phần của các nhà tư tưởng Kitô giáo trung đại, để hài hòa các cơ quan khác nhau của truyền thống riêng của họ, và để hòa giải thần học Kitô giáo với triết học cổ đại, đặc biệt là của Aristotle và cả của Tân Platon<ref>Particularly through Pseudo-Dionysius, Augustine, and Boethius, and through the influence of Plotinus and Proclus on Muslim philosophers. In the case of Aquinas, for instance, see Jan Aertsen, "Aquinas' philosophy in its historical setting" in ''The Cambridge Companion to Aquinas'', ed. Norman Kretzmann and Eleonore Stump (Cambridge: Cambridge University Press, 1993). Jean Leclerq, ''The Love of Learning and the Desire for God'' (New York: Fordham University Press, 1970).</ref>.

Một cách khái quát có thể hiểu triết học kinh viện như một kiểu triết học tôn giáo, được đặc trưng bởi sự lệ thuộc có tính nguyên tắc vào thần học, sự liên kết các tín điều với phương pháp của lý trí và sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề lôgíc, nhất là lôgíc hình thức. Triết học này hình thành trong quá trình chuẩn hóa tri thức, diễn ra từ thế kỷ IX, nhưng cội nguồn của nó là triết học Hy[[Hi Lạp cổ đại]] hậu kỳ, gắn liền với tên tuổi của Procles, người tập hợp, phân loại, hệ thống hóa các bài giảng của Platon thành các vấn đề chuyên biệt, liên kết các kết luận lý tính với các tiền đề mang yếu tố thần bí, phi lý. Giáo phụ trung cổ cũng có thể quy về triết học kinh viện, bởi lẽ nó cũng liên kết nội dung triết học với tín điều Kytô giáo. Sự phân chia này cũng hoàn toàn không thống nhất, chẳng hạn V. V. XôcôlốpShokolov xác định sự hình thành triết học kinh viện ngay từ thế kỷ VI, nghĩa là sau thời kỳ phát triển mạnh của tư tưởng các Giáo phụ Kytô giáo, mà điển hình là Augustinus (<ref>V. V. Xôcôlốp :Shokolov, ''Triết học trung đại.'', Nxb Đại học, [[Moskva]], 1979, 97).</ref>. Thuật ngữ triết học sĩ lâm có hai nghĩa :

*# Nghĩa trực tiếp là thứ triết lý chính thống, dùng trong các trường học, theo một chương trình thống nhất từ trên xuống, lấy Thánh Kinh làm cơ sở thế giới quan.

*# Những chân lý đã có sẵn trong Kinh thánh và các giáo điều thần học được triết lý hóa, đạt tới thứ tri thức uyên bác, chặt chẽ về luận lý trình bày, nhưng mang tính tư biện, tính sách vở, xa rời thực tiễn cuộc sống, do đó phê bình tính chất kinh viện cũng có nghĩa là phê bình tính chất “thuần túy sách vở” của tri thức. “''Triết học hầu như đã hoàn toàn bị đồng hóa với thần học tích cực; ngoài khuôn khổ ấy chỉ toàn là sai lầm và tà thuyết''”<ref>Lê Tôn Nghiêm, ''Lịch sử triết học Tây phương'', quyển 2, Thời Thượng cổ và Trung cổ, Trung tâm sản xuất học liệu, Bộ Văn hóa - Giáo dục và Thanh niên, [[Sài Gòn]], [[Việt Nam Cộng hòa]], 1975, tr. 588.</ref>.

Triết học kinhsĩ việnlâm trải qua các giai đoạn sơ khai, cực thịnh và suy tàn, mất dần ảnh hưởng từ cuối thế kỷ XIV trước sự lớn mạnh của tư tưởng khoa học và nhân văn. KinhSĩ việnlâm triết lý sơ kỳ hình thành vào thế kỷ IX , nhưng phát triển mạnh nhất vào các thế kỷ XI – XII. Nó hình thành trong điều kiện văn minh phong kiến và quyền lực nhà thờ phát triển mạnh, chịu ảnh hưởn của chủ nghĩa Platon Augustin hóa, tiêu biểu là Anxenmơ xứ Kentơbri (1033 – 1109).

Một trong những nhà triết học kinh viện đầu tiên là Giôhan Xcốt Erighen (Johannes Scotus Eriegena, 810 – 877), người Ailen, nhưng sinh sống tại Pháp. Eriegena được nhà vua nước Pháp xem là một nhân vật đặc biệt về trí tuệ, nhưng lạ lùng trong tư tưởng. Ông đánh giá cao Augustin, nhưng không xem hệ thống Augustin là mẫu mực của quan điểm Kytô giáo, xem Hy Lạp là quê hương tinh thần, nhưng bài xích triết học “dị giáo”, chỉ dành sự tôn trọng đối với chủ nghĩa Platon và Platon mới, từng được các Giáo phụ “làm mới” theo các chuẩn mực của Kytô giáo. Eriegena viết nhiều tác phẩm, trong đó tác phẩm chính là "Về sự phân chia của tự nhiên" (De divisione naturae), có chứa đựng yếu tố phiếm thần luận, thống nhất Thượng đế và thế giới vào khái niệm “thực tại”, hay “tự nhiên”, trải qua bốn giai đoạn của sự tự vận động biện chứng :

Nhà triết học, thần học, nhà thơ người Pháp Pierre Abélard (1079 – 1142) là đại biểu lớn cuối cùng của triết học kinhsĩ việnlâm sơ kỳ, nhà tư tưởng trung dung và ôn hòa. Là nhà giáo có uy tín, năm 1113 ông mở trường tư, thu hút đông đảo người học. Khác với chủ nghĩa duy danh lẫn chủ nghĩa duy thực cực đoan, Abélard đứng về phía duy khái niệm, hay khái niệm luận (conceptualism). Theo ông, cái chung, hay khái niệm, không chỉ là những tên gọi, cũng không tồn tại độc lập bên ngoài các sự vật đơn nhất. Khái niệm là ý niệm trong trí óc con người, hiện hữu trong tiềm thể như khuôn mẫu, tạo ra các thể tổng quát (cái phổ quát) từ những kinh nghiệm về các cá thể hữu hình; chúng chỉ trở thành hiện thể khi tiếp xúc với một tri thức cụ thể nào đó. Vì thế khái niệm vừa có trước, tồn tại thực bên ngoài sự vật, vừa hiện diện trong chính sự vật. Ý nghĩa của khái niệm chung không nằm torng bản thân từ ngữ chỉ khái niệm, mà nằm trong ý nghĩa của từ ngữ đó. Trong cuốn "Phải và không phải" Abélard nghiên cứu logic học kinh viện chủ nghĩa mà phái kinh viện chính thống gọi là “phép biện chứng”- nghệ thuật tranh luận mang tính hình thức, với sự phán quyết cuối cùng thuộc về các tín điều Kinh Thánh và quyền uy tư tưởng. Dựa vào các luận cứ logic của Aristote đã được Thiên Chúa giáo hóa, Abélard đưa ra nguyên tắc “hiểu để mà tin”, từ đó hạn chế niềm tin bằng những “căn cứ lý tính”. Theo ông, không phải niềm tin, sự mặc khải là tiêu chuẩn cho tính đúng đắn của các kết quả do lý trí mang lại, mà chính lý trí mới là cơ sở đảm bảo cho niềm tin.

Trong lý luận nhận thức, Thomas cho rằng giữa phương pháp nhận thức nhờ lý trí và nhận thức trên cơ sở đức tin có nhiều điểm chung, bổ sung cho nhau, cùng hướng đến một và chỉ một đối tượng – cái Tuyệt đối, tức Thiên Chúa ; - sự đồng nhất hai nguồn gốc tri thức này không có nghĩa là chúng bình đẳng, đồng quyền với nhau, mà đức tin cao hơn lý trí, lý trí phụng sự đức tin. Vai trò của tri thức khoa học vào thời Thomas ngày càng tăng lên, do đó việc xem nhẹ nó có thể đào sâu mâu thuẫn giữa tôn giáo và khoa học, nhà thờ và xã hội. Vấn đề là ở chỗ cần lý giải một cách xác đáng bản chất và vai trò của cả hai, từ đó hiểu đúng mối quan hệ giữa chúng với nhau. Nhằm “điều chỉnh” một phần quan điểm “hai chân lý” (chân lý khoa học và chân lý thần học) Thomas xây dựng học thuyết riêng khá ôn hòa, cho đến nay vẫn còn được thừa nhận trong Thiên Chúa giáo. Học thuyết này khẳng định rằng, xét theo phương pháp đạt đến chân lý thì khoa học và tôn giáo hoàn toàn khác nhau. Khoa học, và cùng với nó là triết học, dựa vào kinh nghiệm và lý trí để rút ra chân lý, còn tín ngưỡng tôn giáo dựa vào mặc khải và Kinh Thánh. Tuy khác nhau về phương pháp, nhưng về đối tượng và lĩnh vực ứng dụng khoa học và thần học có nét tương đồng với nhau. Sự khác nhau chỉ mang tính cá biệt. Lẽ cố nhiên nhiều chân lý được khoa học khám phá nhờ kinh nghiệm và lý trí không có quan hệ trực tiếp với tôn giáo và thần học, nhưng trong thần học có hàng loạt luận điểm, tín điều cần được luận chứng bằng lý trí. Việc này diễn ra không phải vì nếu thiếu luận chứng triết học thì thì các tín điều không được chấp nhận, mà vì khi được luận chứng chúng trở nên gần với con người – thực thể biết tư duy, và hơn nữa chúng củng cố niềm tin con người. Chỉ một số tín điều cần được chứng minh, trong số đó có vấn đề tồn tại của Thượng đế. Sự chứng minh này làm sáng tỏ thêm bản chất, ý nghĩa tồn tại của con người. Sự chứng minh cho thấy điểm chung giữa triết học và thần học Kytô – Thiên Chúa giáo (V.V. Xôcôlốp. Triết học Trung cổ. Nxb Đại học, Mátxcơva, 1979, tr. 344 – 345, tiếng Nga). Một số tín điều khác không cần đến sự chứng minh bằng lý trí, vì chúng là là tín điều thiêng liêng, “thuần túy” tôn giáo.