Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Litva”

'''LitvaLít-va''' (phiên âm [[tiếng Việt]]: '''Lít-va'''; [[tiếng Litva|tiếng Lít-va]]: ''Lietuva, ''[[tiếng Anh]]:'' Lithuania,'' tiếng Pháp'': Lituanie''), tên chính thức là '''Cộng hòa LitvaLít-va''' (tiếng LitvaLít-va: ''Lietuvos Respublika'') là một quốc gia thuộc khu vực [[châu Âu]] theo thể chế [[cộng hòa]]. Theo sự phân chia của [[Liên Hiệp Quốc]], LitvaLít-va được xếp vào nhóm [[Bắc Âu]].<ref>[http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm Phân chia các khu vực địa lý của Liên Hiệp Quốc]</ref> LitvaLít-va giáp với [[Latvia|Lát-vi-a]] về phía bắc, giáp với [[Belarus|Bê-la-rút-xi-a]] về phía đông nam, giáp với [[Ba Lan]] và tỉnh [[Kaliningrad]] (Ka-li-nin-grát) thuộc [[Nga|Liên bang Nga]] về phía tây nam và giáp với [[biển Baltic|biển Ban-tích]] về phía tây. Địa hình của LitvaLít-va khá bằng phẳng và thấp, không có điểm nào có độ cao vượt quá 300 mét. Khí hậu của nước này tương đối ôn hòa. Đất nước LitvaLít-va có rất nhiều rừng cây, sông suối và một nguồn tài nguyên đất đai màu mỡ.

Theo số liệu vào tháng 7 năm 2007, dân số LitvaLít-va là 3.575.439 người, mật độ dân số là khoảng 55 người/km².<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lh.html#People CIA - The World Factbook - Nhân khẩu Litva]</ref>

LitvaLít-va là một quốc gia có lịch sử lâu đời tại [[châu Âu]]. Quốc gia này chính thức xuất hiện trong lịch sử từ năm 1009 và sau đó đã phát triển thành Đại Lãnh địa LitvaLít-va hùng mạnh. Trong khoảng thời gian 1569–1795, LitvaLít-va cùng với [[Ba Lan]] thành lập một quốc gia với tên gọi [[Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva|Liên bang Ba Lan – LitvaLít-va]]. Khi liên bang tan rã, LitvaLít-va trở thành một phần của Đế chế Nga cho đến năm 1918, khi nước này tuyên bố thành lập nền cộng hòa. Sau [[hiệp ước Xô-Đức]], 1939 Liên Xô đã thu hồi Tây BelarusBê-la-rút-xi-a và trả lại vùng đất Vilnius/Vin-nhút cho LitvaLít-va, nhưng 1940 đến lượt LitvaLít-va, cũng như EstoniaÉt-xtô-ni sáp nhập vào Liên Xô, rồi Đức Quốc xã chiếm đóng năm 1941. Sau [[thế chiến thứ hai]], LitvaLít-va đã trở thành một phần của Liên Bang Xô Viết với tên gọi Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa LitvaLít-va. Sau khi Liên Bang Xô Viết sụp đổ vào năm [[1991]], LitvaLít-va trở thành một quốc gia độc lập<ref name="estemb.org">[http://www.estemb.org/estonia/history/aid-775]</ref><ref name="books.google.com.vn">[https://books.google.com.vn/books?id=j7gBESqTciYC&pg=PA461&dq=&hl=vi#v=onepage&q&f=false]</ref><ref name="europarl.europa.eu">[http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+MOTION+B6-2007-0215+0+DOC+PDF+V0//EN]</ref>

Ngày nay LitvaLít-va là một nước cộng hòa theo thể chế [[cộng hòa nghị viện]], đứng đầu là [[tổng thống]]. Nước này là thành viên của nhiều tổ chức quốc tế như [[Liên Hiệp Quốc]], [[NATO]], [[Tổ chức Thương mại Thế giới]]. Vào ngày [[1 tháng 5]] năm [[2004]], LitvaLít-va đã chính thức trở thành một thành viên của [[Liên minh châu Âu]]. Kinh tế LitvaLít-va khá phát triển so với các nước Đông Âu lân cân. Thủ đô và cũng là thành phố lớn nhất ở LitvaLít-va là [[Vilnius|Vilnius/Vin-nhút]].

[[Tập tin:Baltic Tribes c 1200.svg|200px|trái|nhỏ|Bản đồ các bộ lạc BalticBan-tích vào năm 1200]]

Sau khi băng tan, con người đã xuất hiện tại vùng đất mà ngày nay là LitvaLít-va vào khoảng thiên niên kỷ thứ 10 trước [[Công Nguyên|Công nguyên]]. Họ đến từ hai hướng khác nhau, một từ [[bán đảo Jutland]] và một từ đất nước [[Ba Lan]] ngày nay, mang theo hai nền văn hóa khác nhau thể hiện trên những công cụ mà họ sử dụng. Những người này chủ yếu sống bằng nghề săn bắn và không thành lập những khu dân cư cố định. Sang thiên niên kỷ thứ 8 trước Công nguyên, khí hậu trở nên ấm áp hơn khiến rừng cây phát triển, các nguồn thức ăn ngày càng trở nên dồi dào. Vào thiên niên kỉ thứ 6 và thứ 5 trước công nguyên, con người tại đây bắt đầu thuần hóa các loài vật nuôi. Nền [[nông nghiệp]] xuất hiện tương đối muộn tại LitvaLít-va, vào khoảng thiên niên kỉ thứ 3 trước công nguyên do thiếu các công cụ canh tác hiệu quả. Các nghề thủ công và thương mại bắt đầu xuất hiện. Các dân tộc thuộc nhóm Ấn – Âu đã đến đây vào khoảng năm 2500 trước Công nguyên và đồng nhất thành các dân tộc BalticBan-tích khoảng 500 năm sau đó.

[[Người Litva|Người Lít-va]] là một nhánh của [[người Balt|các dân tộc BalticBan-tích]], bao gồm cả [[người Latvia|người Lát-vi-a]] và nhiều dân tộc khác nữa. Theo cuốn biên niên sử của tu viện thành phố [[Quedlinburg]], đất nước LitvaLít-va đã chính thức xuất hiện trong lịch sử vào ngày [[14 tháng 2]] năm [[1009]]. Trong [[thế kỷ 11|thế kỉ 11]], LitvaLít-va gồm nhiều vùng đất nhỏ phải triều cống cho [[Kievan Rus]]. Nhưng sang [[thế kỷ 12|thế kỉ 12]], người LitvaLít-va đã gây ra nhiều cuộc chiến tranh chinh phục và cướp bóc sang những vùng đất xung quanh, tiền đề để hình thành Đại Lãnh địa LitvaLít-va sau này.

=== Đại Lãnh địa LitvaLít-va ===

[[Tập tin:Mikalojus Church.jpg|250px|nhỏ|Nhà thờ [[Mikalojus]], nhà thờ cổ nhất LitvaLít-va được xây dựng khoảng trước năm 1387]]

Trước sự đe dọa của ngoại bang, [[Mindaugas]] đã thống nhất các dân tộc BalticBan-tích lại và đánh thắng người Livonia trong [[trận Saule]] vào năm 1236. Ngày [[6 tháng 6]] năm [[1253]], ông đã lên ngôi vua của LitvaLít-va và đất nước được tuyên bố với tên gọi Vương quốc LitvaLít-va.<ref>[http://www.voruta.lt/article.php?article=118&showtype=archive Voruta: Lietuvos karalystei – 750]</ref> Tuy nhiên, Mindaugas đã bị người cháu trai của ông là [[Treniota]] sát hại. Vương quốc LitvaLít-va rơi vào khủng hoảng và đất nước này đã bị tàn phá nặng nề trong các cuộc xâm lăng của người [[Mông Cổ]] vào các năm 1241, 1259 và 1275.

Năm 1316, vua [[Gediminas]] đã tiến hành khai phá và xây dựng lại đất nước LitvaLít-va. Dưới sự trị vì của Gediminas, đất nước LitvaLít-va đã trở nên hùng mạnh và dám thách thức với cả người [[Mông Cổ]], lúc đó đang kiểm soát nước [[Nga]]. Bằng những cuộc chiến tranh chinh phục, lãnh thổ LitvaLít-va đã mở rộng hơn bao giờ hết, trải dài từ [[biển Baltic|biển Ban-tích]] đến [[biển Đen]] và bao gồm nhiều phần của nước [[Belarus|Bê-la-rút-xi-a]] và [[Ukraina]] ngày nay. Vào cuối [[thế kỷ 14|thế kỉ 14]], LitvaLít-va trở thành quốc gia rộng lớn nhất [[châu Âu]].<ref>Robert Bideleux. A History of Eastern Europe: Crisis and Change. Routledge, 1998. p. 122</ref>

Cuộc hôn nhân giữa nữ hoàng [[Jadwiga]] của [[Ba Lan]] và đại công tước [[Jogaila]] của LitvaLít-va vào năm 1377 đã thành lập một liên minh quyền lực giữa Ba Lan và LitvaLít-va nhằm chống lại mối đe dọa đến từ nước [[Phổ (quốc gia)|Phổ]] và [[Đại Lãnh địa Moskva]]. Trước đó, đại công tước Jogaila đã cải đạo và biến LitvaLít-va trở thành một quốc gia theo [[Kitô giáo|Cơ đốc giáo]]. Ngày 2 tháng 2 năm 1386, Jogaila chính thức trở thành vua của Ba Lan. Điều đó có nghĩa là Ba Lan và LitvaLít-va đã trở thành một quốc gia duy nhất, thế nhưng Đại Lãnh địa LitvaLít-va vẫn giữ nguyên vị thế riêng của mình. Thời kỳ này, nhiều thành phố của LitvaLít-va chịu ảnh hưởng của hệ thống luật pháp của người Đức, trong đó có [[Vilnius|Vilnius/Vin-nhút]], thủ đô của [[Đại Công quốc Litva|Đại Lãnh địa LitvaLít-va]].

Vào [[thế kỷ 16|thế kỉ 16]], những du học sinh LitvaLít-va khi trở về đất nước đã mang theo một cuộc cách mạng văn hóa, được biết đến như [[Phục Hưng|Thời kỳ Phục hưng]] của LitvaLít-va. [[Kiến trúc Ý]] được giới thiệu tại nhiều thành phố của nước này, đồng thời với việc nền văn học LitvaLít-va viết bằng [[latinh|tiếng Latin]] nở rộ. Ngôn ngữ viết của tiếng LitvaLít-va cũng được sáng tạo trong thời gian đó.

=== Liên bang Ba Lan – LitvaLít-va (1569–1795) ===

[[Tập tin:Rzeczpospolita 1600.png|250px|nhỏ|Bản đồ Liên bang Ba Lan – LitvaLít-va thời kỳ mở rộng nhất năm 1630]]

Với sự đồng thuận của [[Hiệp ước Lublin]] năm 1569, một quốc gia thống nhất giữa Ba Lan và LitvaLít-va được thành lập với tên gọi [[Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva|Liên bang Ba Lan – LitvaLít-va]], hay còn được biết đến như nền Cộng hòa thứ nhất của Ba Lan hoặc Cộng hòa Liên bang của Hai Quốc gia. Sự hợp nhất giữa Vương quốc Ba Lan với Đại Lãnh địa LitvaLít-va đã hình thành nên một quốc gia có diện tích rộng lớn ở châu Âu và có vị thế chính trị đặc biệt quan trọng. Ngôn ngữ chính thức thời kỳ này là [[tiếng Ba Lan]] và [[latinh|tiếng Latin]] ở Vương quốc Ba Lan cùng với [[tiếng Ruthenia]] và [[tiếng Litva|tiếng Lít-va]] ở Đại Lãnh địa LitvaLít-va. Tuy nhiên, LitvaLít-va đã phải trải qua một quá trình Ba Lan hóa trên mọi mặt đời sống. Tầng lớp quý tộc và thượng lưu ở những thành phố lớn như [[Vilnius|Vilnius/Vin-nhút]] và [[Grodna]] lại thường hay sử dụng tiếng Ba Lan. Và đến năm 1696, [[tiếng Ba Lan]] đã trở thành [[ngôn ngữ]] chính thức tại LitvaLít-va.

Sang [[thế kỷ 18|thế kỉ 18]], liên bang bắt đầu suy sụp bởi những cuộc khủng hoảng chính trị và xung đột. Bản [[Hiến pháp Ngày 3 tháng 5 năm 1791]] đã đặt dấu chấm hết cho sự tồn tại của Liên bang Ba Lan – LitvaLít-va. Những sự phân chia Ba Lan vào các năm 1772, 1793 và 1795 đã chứng kiến việc LitvaLít-va bị xâu xé giữa [[Nga]] và [[Phổ (quốc gia)|Phổ]].

Sau sự phân chia lần thứ ba Ba Lan năm 1795, [[Đế quốc Nga]] đã kiểm soát phần lớn lãnh thổ của LitvaLít-va, trong đó có thành phố Vilnius/Vin-nhút. Khoảng đầu [[thế kỷ 19|thế kỉ 19]], nước Nga đã tỏ ra có thể chấp nhận sự tự trị của LitvaLít-va nhưng điều này đã không thành hiện thực. Vào năm 1812, khi quân đội [[Pháp]] của [[Napoléon Bonaparte|Napoléon I]] tiến vào LitvaLít-va, người LitvaLít-va đã coi đó như những người mang hy vọng độc lập về cho LitvaLít-va. Thế nhưng khi quân Pháp bị đánh bại bởi Nga, [[Sa hoàng]] [[Nikolai I của Nga|Nikolai I]] đã ban hành hàng loạt đạo luật đồng hóa đối với LitvaLít-va. Năm 1864, theo lệnh của Sa hoàng [[Aleksandr II của Nga|Aleksandr II]], tiếng LitvaLít-va và bảng chữ cái La Tinh chính thức bị cấm tại tất cả mọi trường học.

Tuy nhiên đến cuối thời kỳ này, tiếng LitvaLít-va đã dần dần khôi phục sau một thời gian dài bị lãng quên. Thời điểm đó, [[tiếng Ba Lan]] và [[tiếng Nga]] là ngôn ngữ được sử dụng phổ biến trong tầng lớp thượng lưu. Phong trào phục hưng ngôn ngữ dân tộc xuất hiện trước trong tầng lớp nghèo khổ, rồi sau đó là những người giàu có. Những tờ báo bằng tiếng LitvaLít-va đã ra đời tại [[Aušra]] và [[Varpas]]. Tiếng LitvaLít-va được khôi phục và phát triển là một điều kiện để dẫn tới phong trào độc lập dân tộc sau này.

Phong trào vận động dân tộc của LitvaLít-va ngày càng phát triển mạnh mẽ trong Đế chế Nga đang suy tàn. Năm 1914, [[Chiến tranh thế giới thứ nhất]] bùng nổ. Vào năm 1915, LitvaLít-va bị quân đội [[Đức]] chiếm đóng. Sự sụp đổ của Đế chế Nga trong cuộc [[Cách mạng Tháng Mười|Cách mạng tháng Mười Nga]] đã dẫn tới việc LitvaLít-va tuyên bố thành lập một nền cộng hòa độc lập ngày [[16 tháng 2]] năm [[1918]] khi vẫn còn bị Đức chiếm đóng. Tháng 11 năm 1918, quân Đức thất bại và LitvaLít-va trở thành một quốc gia độc lập. Ban đầu, vua [[Mindaugas II]] được tuyên bố là vua của Vương quốc LitvaLít-va nhưng sau đó chính quyền LitvaLít-va đã tuyên bố thành lập một nước cộng hòa.

=== LitvaLít-va giữa hai cuộc thế chiến (1918–1939) ===

Sau khi trở thành một nước cộng hòa độc lập vào năm 1918, LitvaLít-va đã phải chiến đấu chống lại nhiều quốc gia lân cận để bảo vệ cho nền độc lập. Những người [[Bolshevik]] đã tấn công LitvaLít-va từ phía đông tuy nhiên ngay sau đó chính phủ LitvaLít-va ở thủ đô lâm thời [[Kaunas]] đã đẩy lùi quân đội [[Xô viết]] ra khỏi lãnh thổ. Tiếp đó, LitvaLít-va lại có những xung đột về lãnh thổ với [[Ba Lan]] và [[Đức]]. Năm 1920, quân Ba Lan chính thức chiếm thành phố [[Vilnius|Vilnius/Vin-nhút]] của LitvaLít-va.

Theo hiến pháp LitvaLít-va, thành phố [[Vilnius|Vilnius/Vin-nhút]] là [[thủ đô]] của nước này mặc dù nó nằm trong lãnh thổ Ba Lan và cộng đồng người LitvaLít-va tại thành phố này quá nhỏ bé, chỉ chiếm khoảng 3% dân số so với cộng đồng người Ba Lan và Do Thái đông đảo tại đây. Những xung đột về lãnh thổ giữa LitvaLít-va với Ba Lan và Đức khiến tình hình nước này luôn bất ổn.

Theo [[Hiệp ước Xô-Đức]] được ký kết tháng 8 năm 1939, LitvaLít-va nằm trong khu vực ảnh hưởng của [[Liên Xô]]. Năm 1940, Liên Xô gửi tối hậu thư cho LitvaLít-va yêu cầu trục xuất và bắt giam một số chính trị gia quan trọng của LitvaLít-va, đồng thời đòi triển khai các đơn vị quân đội Xô viết ngay trên lãnh thổ nước này. Chính quyền LitvaLít-va đã quyết định chấp nhận tối hậu thư, mặc dù tổng thống Antanas Smetona phản đối và rời khỏi LitvaLít-va sau đó. Ngày 15 tháng 6 năm 1940, 150.000 [[Hồng Quân|Hồng quân Liên Xô]] đã tiến vào lãnh thổ LitvaLít-va khi quân đội LitvaLít-va được yêu cầu không phản ứng lại. Ngay sau đó, một cuộc bầu cử đã diễn ra để thành lập chính quyền dân chủ nhân dân ở LitvaLít-va và kết nạp nước này vào Liên bang Xô viết.

Chính phủ hiện nay ở LitvaLít-va<ref name="estemb.org"/>, [[Mỹ]] <ref name="books.google.com.vn"/> [[Nghị viện châu Âu]] <ref name="europarl.europa.eu"/> tuyên bố rằng ba nước này bị Liên Xô chiếm đóng trái phép. Ngược lại theo quan điểm của Nga, thì vào thời điểm đó, người dân và chính phủ hợp pháp của các nước BalticBan-tích đã tình nguyện gia nhập Liên Xô. Họ và người Nga đã có quan hệ lâu bền, cùng thuộc một đất nước là [[Đế quốc Nga]] kể từ thập niên 1720 trở đi (tức là cùng lúc với việc [[Scotland|Tô cách lan]] và Anh thống nhất để hình thành [[Vương quốc Anh]]). Bộ trưởng Ngoại giao Nga [[Sergei Ivanov]] đã tuyên bố: ''"Nói rằng Liên Xô đã chiếm đóng các quốc gia vùng BalticBan-tích là vô lý và vô nghĩa. Người ta không thể chiếm một cái gì đó vốn thuộc về anh ta."''<ref name="ivanov-absurd">[[w:RIA Novosti|RIA Novosti]]: [http://www.rian.ru/victory/20050507/39947379.html Иванов назвал "абсурдом" заявления об оккупации СССР Прибалтики]</ref>

[[Franklin Roosevelt]] trong trao đổi với Joseph Stalin ngày 01/12/1943, cũng công nhận chủ quyền của Liên Xô ở vùng BalticBan-tích<ref name="roosevelt">''Петров, М.'' [http://inosmi.ru/world/20080919/244105.html Пакт Сталина-Рузвельта: никогда не говори «никогда»]. — [[Delfi.ee]], 19 сентября 2008 года.</ref>: ''"Tại Hoa Kỳ đang dấy lên nghi vấn về các nước cộng hòa BalticBan-tích thuộc Liên Xô, và tôi tin rằng công luận thế giới cho là các dân tộc của các nước cộng hòa này có một tương lai bấp bênh. Vì vậy, tôi hy vọng rằng Nguyên soái Stalin sẽ đi vào xem xét yêu cầu này. Cá nhân tôi không có nghi ngờ rằng người dân ở các nước này sẽ bỏ phiếu để gia nhập Liên Xô cũng như cùng nhau như họ đã làm vậy trong những năm 1940... Thực tế là dư luận không biết rõ lịch sử."''

Cuối năm 1989, hai năm trước sự sụp đổ của Liên Xô, Đại hội Đại biểu Nhân dân Liên Xô đã chính thức lên án nội dung trong [[Hiệp ước Molotov-Ribbentrop]] về việc sáp nhập các nước vùng BalticBan-tích (EstoniaÉt-xtô-ni, [[Latvia|Lát-vi-a]], LitvaLít-va) là bất hợp pháp,.<ref>https://books.google.com.vn/books?redir_esc=y&hl=vi&id=olpKYhgrS48C&q=521#v=snippet&q=521&f=false Hułas, Magdalena (2006). Totalitarian and Authoritarian Regimes in Europe. Berghahn Books trang 521. ISBN 1-57181-641-0</ref> còn chính phủ Nga hiện nay thì phủ nhận hành động của Liên Xô là chiếm đóng {{fact}}

Mặc dù Hoa Kỳ và Vương quốc Anh là các nước đồng minh của Liên Xô chống phát xít Đức trong Thế chiến II công nhận chủ quyền tại ba nước BalticBan-tích của Liên Xô tại [[Hội nghị Yalta]] năm 1945 nhưng đến thời kỳ [[Chiến tranh Lạnh]], chính quyền của các nước phương Tây lại không công nhận việc này<ref>Marko Lehti - Post-Cold War Identity Politics: Northern and Baltic Experiences (Routledge Studies in Nationalism and Ethnicity) trang 272</ref>

Ngày [[22 tháng 6]] năm [[1941]], phát xít Đức xâm lược Liên Xô, tạo cơ hội cho LitvaLít-va có một thời gian độc lập ngắn ngủi. Mặt trận Chính trị LitvaLít-va (''Lietuvos aktyvistų frontas'') đã cố gắng thương lượng với phát xít Đức cho phép LitvaLít-va được độc lập nhưng yêu cầu đó không được chấp nhận. Khi Đức tấn công LitvaLít-va, chính phủ nước này đã nhanh chóng bị hạ bệ. Đến thời điểm ấy, người LitvaLít-va mới nhận ra rằng, người Đức không hề muốn LitvaLít-va được độc lập{{fact}}. Những khu trại tập trung để tàn sát [[người Do Thái]] được dựng lên ở rất nhiều nơi, lại có thêm sự tiếp tay của một số người LitvaLít-va. Trước đó, LitvaLít-va là một trong những cộng đồng người Do Thái hưng thịnh nhất tại [[châu Âu]]. Sau khi chiến tranh kết thúc, chỉ 9% người Do Thái tại LitvaLít-va còn sống sót.<ref>{{chú thích web|url=http://www.travel-earth.com/lithuania/ |title=Lithuania: Back to the Future |publisher=Travel-earth.com |date=ngày 1 tháng 5 năm 2004 |accessdate=ngày 5 tháng 6 năm 2011}}</ref>

Năm 1945, [[Hồng Quân|Hồng quân Liên Xô]] chiếm lại LitvaLít-va khỏi phát xít Đức. LitvaLít-va lại trở thành một nước cộng hòa xô viết với sự đồng thuận của [[Hoa Kỳ|Mỹ]] và [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland|Anh]].

[[Tập tin:Flag-lithuanian-ssr.png|200px|nhỏ|Lá cờ của Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết LitvaLít-va]]

Trong thời kỳ này, nhiều người LitvaLít-va đã cộng tác với Đức Quốc xã bị đi đầy sang Siberia và các vùng hẻo lánh khác của [[Liên Xô]]. Để đáp lại, hàng chục nghìn người LitvaLít-va đã tham gia một tổ chức vũ trang du kích với tên gọi ''miško broliai'' để chống lại. Nhưng cuối cùng họ đã thất bại vào năm 1965.

Cho đến giữa năm 1988, mọi mặt chính trị, kinh tế và văn hóa của LitvaLít-va đều nằm trong sự kiểm soát của Đảng Cộng sản LitvaLít-va. Dưới sự lãnh đạo của những người trí thức, Phong trào Vận động Cải cách đã thành lập nhằm đòi các quyền tự do dân chủ cho LitvaLít-va, tiến hành hợp pháp hóa chế độ [[hệ thống đa đảng|đa đảng]] và tái sử dụng [[quốc kỳ]] và [[quốc ca]] riêng của dân tộc. Một bộ phận lớn thành viên của Đảng Cộng sản LitvaLít-va cùng đồng tình với những cải cách này. Ngày [[23 tháng 8]] năm [[1989]], nhân kỉ niệm 50 năm [[Hiệp ước Xô-Đức]], hai triệu người [[Estonia|Ét-xtô-ni]], [[Latvia|Lát-vi-a]] và LitvaLít-va đã nối thành một dải người từ [[Tallinn]] đến [[Vilnius|Vilnius/Vin-nhút]], thể hiện tình đoàn kết của ba nước [[Biển Baltic|BalticBan-tích]] cùng chung nguyện vọng tách khỏi Liên Xô.

=== LitvaLít-va độc lập (từ năm 1991 đến nay) ===

[[Tập tin:Lithuania Vilnius TV Tower.jpg|100px|trái|nhỏ|Tháp truyền hình Vilnius/Vin-nhút, nơi diễn ra cuộc tấn công của Liên Xô]]

Ngày [[11 tháng 3]] năm [[1990]], nước Cộng hòa LitvaLít-va tuyên bố độc lập, tách khỏi [[Liên Xô|Liên bang Xô viết]]. Ngày [[15 tháng 3]] năm [[1990]], Liên Xô bắt đầu ban hành cấm vận và tiến hành những hoạt động quân sự chống lại LitvaLít-va. Quân đội Xô viết đánh chiếm các tòa nhà công cộng và đưa xe tăng vào thủ đô Vilnius/Vin-nhút, sau đó lập nên Ủy ban Bảo vệ Quốc gia nhằm trấn áp ý định ly khai tại nước này. Vào ngày [[13 tháng 1]] năm [[1991]], quân đội Xô viết tấn công tháp truyền hình Vilnius/Vin-nhút, làm chết 14 dân thường và làm bị thương 700 người.<ref>[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/13/newsid_4059000/4059959.stm BBC ON THIS DAY | 13 | 1991: Bloodshed at Lithuanian TV station]</ref> Những hoạt động quân sự của Liên Xô đã bị dư luận quốc tế chỉ trích mạnh mẽ. Trong khi đó, chính phủ của LitvaLít-va vẫn hoạt động. Trong cuộc trưng cầu dân ý ngày [[9 tháng 2]] năm 1991, đại đa số người dân LitvaLít-va đã bỏ phiếu tách khỏi Liên Xô, thành lập một nước LitvaLít-va độc lập và dân chủ. LitvaLít-va đã nhanh chóng được các nước [[phương Tây]] công nhận và thiết lập quan hệ ngoại giao, đầu tiên là [[Iceland]]. Cuối cùng, LitvaLít-va chính thức được công nhận là một quốc gia độc lập vào ngày [[6 tháng 9]] năm 1991. Ngày này trở thành ngày quốc khánh của LitvaLít-va. Đến năm 1993, quân đội Nga đã chính thức rút hết khỏi LitvaLít-va.

Ngày [[17 tháng 9]] năm 1991, LitvaLít-va trở thành một thành viên của [[Liên Hiệp Quốc]]. Tiếp đến ngày 31 tháng 5 năm 2001, LitvaLít-va chính thức trở thành thành viên thứ 151 của [[Tổ chức Thương mại Thế giới]] – WTO. Và đến ngày [[1 tháng 5]] năm [[2004]], cùng với 9 quốc gia Đông và Nam Âu khác, LitvaLít-va trở thành một thành viên của [[Liên minh châu Âu]] (EU). LitvaLít-va còn là một thành viên của [[NATO]] và có quan hệ chính trị gần gũi với các nước [[phương Tây]].

Năm 2015, [[Văn phòng Tổng Công tố]] của Nga đang thẩm xét lại tính hợp pháp của việc [[Hội đồng Nhà nước Liên Xô|Hội đồng Nhà nước Liên bang Xô viết]] trao nền độc lập cho ba nước LitvaLít-va, [[Latvia|Lát-vi-a]] và [[Estonia|Ét-xtô-ni]] vào năm 1991. Đơn kiến nghị của hai nhà lập pháp thuộc đảng [[Nước Nga Thống nhất]] của [[Vladimir Vladimirovich Putin|Putin]] gửi tới các công tố viên cho rằng việc trao nền độc lập cho LitvaLít-va, LatviaLát-vi-a và EstoniaÉt-xtô-ni là bất hợp pháp. Tổng thống LitvaLít-va [[Dalia Grybauskaitė]] nói "nền độc lập của chúng tôi giành được bằng máu và sự hy sinh của người dân LitvaLít-va. Không ai có quyền đe dọa. Chỉ có chúng tôi mới quyết định số phận của mình."<ref name="voatiengviet.com">[http://www.voatiengviet.com/content/cong-to-vien-nga-dinh-xet-lai-tinh-hop-phap-cua-nen-doc-lap-ba-nuoc-baltic/2845785.html]</ref>

"Đề xuất kiểu này của những đại biểu [[Duma Quốc gia]] là hoàn toàn không thể chấp nhận được và phi lý," hãng thông tấn [[LETA]] của LatviaLát-vi-a dẫn lời phát ngôn viên [[Bộ Ngoại giao (Latvia)|Bộ Ngoại giao nước này]] nói.<ref name="voatiengviet.com"/>

LatviaLát-vi-a, LitvaLít-va và EstoniaÉt-xtô-ni có sắc dân thiểu số nói tiếng Nga và đã hoang mang vì tuyên bố của Putin cho rằng [[Moskva|Moscow]] có quyền can thiệp quân sự nếu cần thiết để bảo vệ người nói tiếng Nga ở nước ngoài.

Cơ quan lập pháp của LitvaLít-va là Quốc hội đơn viện với 141 đại biểu, trong đó trong đó 70 đại biểu được bầu theo danh sách tranh cử của các đảng, 71 đại biểu được bầu theo cơ chế mỗi khu vực bầu một đại biểu với nhiệm kỳ bốn năm. Quốc hội nhiệm kỳ [[2008]]-[[2012]] được bầu ngày [[12 tháng 10]] năm [[2008]]. Kết quả bầu cử: có 7 đảng và Liên minh vượt qua được ngưỡng 5% để có ghế trong Quốc hội và không đảng nào giành được số ghế đa số tuyệt đối.

[[Tập tin:LithuaniaPhysicalMap-Detailed.png|300px|nhỏ|Bản đồ địa hình LitvaLít-va]]

LitvaLít-va được xếp vào nhóm [[Bắc Âu]] theo sự phân chia của Liên Hiệp Quốc. Tuy nhiên đôi khi LitvaLít-va cũng được coi là một quốc gia ở [[Đông Âu]]. LitvaLít-va là một quốc gia có diện tích tương đối nhỏ, khoảng 65.200&nbsp;km². LitvaLít-va chia sẻ chung đường biên giới các quốc gia là [[Belarus|Bê-la-rút-xi-a]] (502&nbsp;km), [[Latvia|Lát-vi-a]] (453&nbsp;km), [[Ba Lan]] (91&nbsp;km), tỉnh [[Kaliningrad]] thuộc [[Nga]] (227&nbsp;km). Đường bờ biển giáp với [[biển Baltic|biển Ban-tích]] của LitvaLít-va dài 99&nbsp;km. Điểm thấp nhất ở LitvaLít-va là mép nước tiếp giáp với biển BalticBan-tích (0 m), còn điểm cao nhất là [[đồi Aukštojas]], cao 294 m.

Phân chia sử dụng đất ở LitvaLít-va như sau:

LitvaLít-va nằm trong khu vực [[đồng bằng Đông Âu]] rộng lớn. Địa hình của nước này được hình thành khi kỉ Băng Hà kết thúc vào khoảng 22.000 đến 25.000 năm trước. Đất nước này có dạng địa hình hỗn hợp giữa những vùng đất thấp và cao nguyên. Phía tây nước này là khu vực cao nguyên Samogitia còn phía đông nam là cao nguyên BalticBan-tích. Giữa hai vùng cao nguyên này lại có một vùng đất thấp nằm ở trung tâm đất nước. LitvaLít-va có một mạng lưới sông hồ rất dày đặc với 2883 hồ rộng trên 10.000 m² và 758 con sông dài trên 10&nbsp;km. Những con sông dài nhất ở LitvaLít-va là [[sông Nemunas]] bắt nguồn từ [[Belarus|Bê-la-rút-xi-a]] (dài 917&nbsp;km), [[sông Neris]] (510&nbsp;km), [[sông Venta]] (346&nbsp;km), [[sông Šešupė]] (298&nbsp;km). Tuy nhiên chỉ có khoảng 600&nbsp;km đường sông phù hợp cho thuyền bè đi lại.

[[Mũi đất Kursh]] được hình thành ngoài khơi [[biển Baltic|biển Ban-tích]] là một dải cát dài nối giữa LitvaLít-va với tỉnh [[Kalinigrad]] thuộc [[Nga]], chia cắt [[phá Kursh]] ra khỏi biển BalticBan-tích. Đây là nơi có thiên nhiên vô cùng đặc sắc và có nhiều cảnh quan hấp dẫn, thuộc về đồng thời cả hai nước LitvaLít-va và Nga.

[[Tập tin:Liskiava Neman.jpg|250px|nhỏ|Sông Neman ở LitvaLít-va]]

[[Khí hậu]] của LitvaLít-va là sự trung gian chuyển tiếp giữa khí hậu ôn đới hải dương và ôn đới lục địa. Thời tiết ở LitvaLít-va tương đối dễ chịu và ôn hòa. Nhiệt độ trung bình tại bờ biển của LitvaLít-va là khoảng 1,6&nbsp;°C vào [[tháng một|tháng 1]] và 17,8&nbsp;°C vào [[tháng bảy|tháng 7]]. Còn tại thủ đô Vilnius/Vin-nhút tại phía đông LitvaLít-va, nhiệt độ tháng 1 là 2,1&nbsp;°C và tháng 7 là 18,1&nbsp;°C. Lượng mưa trung bình hàng năm là 717&nbsp;mm tại bờ biển và 490&nbsp;mm tại vùng phía đông trong nội địa. Đất đai của LitvaLít-va rất màu mỡ. Rừng cây chiếm khoảng 1/3 diện tích tại LitvaLít-va với các loại cây chủ yếu là thông, vân sam, bu lô. Tuy nhiên cây sồi và tần bì thì ít gặp hơn. Rừng của LitvaLít-va rất giàu nấm và các loại cây trái.

Trong [[Liên Xô|Liên bang Xô Viết]] trước đây LitvaLít-va có trình độ phát triển khá cao về [[nông nghiệp]], [[công nghiệp]] nhẹ, hàng tiêu dùng và điện tử. Năm [[1991]], LitvaLít-va đứng hàng thứ tư trong [[Liên Xô]] cũ về sản xuất máy công cụ (sau [[Nga]], [[Ukraina]], [[Belarus|Bê-la-rút-xi-a]]).

Sau khi tách ra khỏi Liên bang Xô Viết, [[kinh tế Litva|kinh tế Lít-va]] lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Chính phủ của Đảng Dân chủ Lao động lên cầm quyền (tháng 11 năm 1992), thực hiện một loạt biện pháp [[kinh tế]] [[tài chính]] cứng rắn nên đã từng bước đi vào ổn định. Từ 1998 do bất đồng giữa [[Thủ tướng]] và [[Tổng thống]] về đường lối phát triển kinh tế nên [[kinh tế]] tiếp tục suy thoái, nhiều vấn đề như nghèo khổ, [[thất nghiệp]] gia tăng; tình hình [[xã hội]] ngày càng gay gắt. Năm 2000, Chính phủ đưa ra chương trình kinh tế khắc khổ theo đó giảm 5-10% quỹ lương của cơ quan ăn lương ngân sách, tăng 10-18% giá dịch vụ công cộng; giảm 40% ngân sách trợ cấp cho những người có thu nhập thấp; cắt giảm các chương trình phúc lợi - xã hội, nhờ đó nền kinh tế dần được phục hồi.

LitvaLít-va bắt đầu quá trình tư nhân hoá sớm hơn các nước [[Biển Baltic|BalticBan-tích]] khác và đã hoàn thành việc tư nhân hoá nông nghiệp, xí nghiệp nhỏ, ngân hàng và hiện đang ở giai đoạn cuối của quá trình tư nhân hoá với việc tư hữu hoá các tổ hợp quốc doanh lớn trong lĩnh vực giao thông vận tải và năng lượng.

LitvaLít-va có trình độ phát triển cao về các ngành nông nghiệp, công nghiệp nhẹ, hàng tiêu dùng, điện tử, cơ khí và chế tạo công cụ lao động

Ngày [[1 tháng 1]] năm [[2015]], LitvaLít-va chính thức trở thành thành viên thứ 19 trong khu vực đồng [[Euro]]. Mặc dù gia nhập EU từ 11 năm trước (2004) song LitvaLít-va là quốc gia cuối cùng ở khu vực [[Baltic|Ban-tích]] gia nhập Khu vực đồng tiền chung châu Âu do đơn xin gia nhập của LitvaLít-va đã bị các nhà lãnh đạo EU từ chối do tỷ lệ lạm phát tại nước này ở mức quá cao so với tiêu chuẩn châu Âu. Đây là nước cuối cùng chuyển sang sử dụng đồng euro trong số ba nước BalticBan-tích thuộc Liên Xô cũ – [[Estonia|Ét-xtô-ni]] đã gia nhập năm 2011 và [[Latvia|Lát-vi-a]] năm 2014.

Tính đến năm 2016, GDP của LitvaLít-va đạt 42.776 USD, đứng thứ 87 thế giới và đứng thứ 30 châu Âu.

Đối tác: [[Nga]] - 13,2%, [[Latvia|Lát-vi-a]] - 10%, [[Đức]] - 9,6%, [[Ba Lan]] - 7,1%, [[Estonia|Ét-xtô-ni]] - 7,1%, [[Belarus|Bê-la-rút-xi-a]] - 4,7%, [[Anh]] - 4,3%. Nhập khẩu đạt 20,34 tỷ USD (17,56 tỷ - 2009). Mặt hàng chính: các sản phẩm khoáng sản, máy móc thiết bị và thiết bị vận tải, hóa chất, dệt may và quần áo, kim loại. Đối tác: [[Nga]] - 30,1%, [[Đức]] - 11,1%, [[Ba Lan]] - 9,9%, [[Latvia|Lát-vi-a]] - 6,3%.

*Công ty Cổ phần đóng tàu Klaipėda "Baltija": Được Bộ Công nghiệp tàu thủy của [[Liên Xô]] thành lập vào năm 1952, để xây dựng các tàu thuyền đánh cá. Từ 1992 được cổ phần hóa 96%. "Baltija" đóng tàu không chỉ cho các nước vùng [[Baltíc]] ([[Latvia|Lát-vi-a]], mà còn là nguồn cung cấp đội tàu và các công ty hàng hải trên toàn thế giới. "Baltija" xây dựng phao, sà lan, tàu thuyền đánh cá, bến tàu nổi, bến phà sông, tàu hàng khô và vận chuyển container. "Baltija" cũng cung cấp dịch vụ sửa chữa tàu.

*Công ty Đường sắt quốc gia. Là công ty nhà nước được thành lập năm từ 1860. LitvaLít-va có mạng lưới đường sắt chính LitvaLít-va bao gồm 1.749&nbsp;km khổ rộng 1.520&nbsp;mm, trong đó có 122&nbsp;km được điện khí; 68&nbsp;km khổ hẹp. Trong năm 2006, đường sắt LitvaLít-va vận chuyển 6.200.000 hành khách và 50 triệu tấn hàng hóa. Dầu mỏ là mặt hàng vận chuyển hàng hóa chính.

Tại LitvaLít-va, giáo dục được chú trọng đầu tư và phát triển hiệu quả. Hàng năm, khoảng 26% ngân sách của Chính phủ được đầu tư cho giáo dục nhằm đảm bảo nguồn hỗ trợ cho hệ thống giáo dục tiểu học và trung học kịp thời. Do đó, trình độ và chất lượng giáo dục tại LitvaLít-va ở mức khá cao:

*90% dân số LitvaLít-va nói ít nhất 1 ngôn ngữ và 60% nói hai ngôn ngữ (Nga, Anh)

Tuy nhiên, việc tham gia vào Liên minh châu Âu năm 2004, mở rộng mội trường làm việc và lao động đã làm LitvaLít-va bị nạn “chảy máu chất xám” ngày càng nhiều. Dân số đã giảm khoảng 180.000 ngàn người do di cư sang nước khác.

[[Tập tin:Vilnius St Anns church.jpg|nhỏ| Nhà thờ [[Saint Ann]] và Tu viện Bernardine ở [[Vilnius|Vilnius/Vin-nhút]]]]

Trong lịch sử, LitvaLít-va còn là quê hương của một cộng đồng [[Do Thái giáo]] có từ [[thế kỷ 18]], với số lượng khoảng 160.000 người trước chiến tranh thế giới hai, hầu như hoàn toàn bị tiêu diệt trong vụ thảm sát [[Holocaust]]. Giờ cộng đồng Do Thái giáo chỉ còn khoảng 3.400 vào cuối năm 2010.<ref>http://www.stat.gov.lt/en/pages/view/?id=1731&PHPSESSID=311ec85274c89154e6f4befbc159a0e8</ref>

* [http://neris.mii.lt/homepage/lietuva.html Trang chủ LitvaLít-va]

* [http://www.infoplease.com/ipa/A0107730.html Thông tin về LitvaLít-va]

* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/1106095.stm Thông tin về LitvaLít-va trên BBC]

* [http://www.lonelyplanet.com/worldguide/destinations/europe/lithuania Thông tin du lịch LitvaLít-va trên Lonely Planet]