Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chế Củ”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Thêm thông tin về Chế Củ trong cuộc Chiến tranh Việt-Chiêm 1069 |
|||
Dòng 1:
'''Chế Củ''' là một vị [[vua]] của [[Vương quốc Chiêm Thành]], trị vì từ năm [[1061]] đến năm [[1074]]. Theo bi ký Chiêm Thành, ông có tên gọi là '''Yang Pu Xri Ruđravacmađêva''' (Yang Pu Sri Rudravarmadeva).<ref>[http://dictionary.bachkhoatoanthu.gov.vn/default.aspx?param=1F9DaWQ9MzE0NzgmZ3JvdXBpZD0ma2luZD1leGFjdCZrZXl3b3JkPUNIJWUxJWJhJWJlK0MlZTElYmIlYTY=&page=1 Mục từ ''Chế Củ'' trong Từ điển Bách khoa Toàn thư Việt Nam]</ref> Ông còn được gọi là '''Rudravarman III'''.
== Chiến tranh với Đại Việt (1069) ==
{{Chính|Chiến tranh Việt-Chiêm 1069}}
Trước đây, năm 1044 hoàng đế [[Lý Thái Tổ]] từng đem quân đánh phạt Chiêm Thành, giết được vua xứ này là [[Sạ Đẩu]]. Tuy nhiên, sang thời Lý Thánh Tông, trong các năm 1065 - 1069, vương quốc Chiêm bỏ cống. Từ khi triều đình Chế Củ được hoàng đế [[nhà Tống]] giúp đỡ, cho ngựa trắng và cho phép họ mua [[lúa]] ở [[Quảng Châu]], Chiêm Thành không tiếp tục nạp cống cho Đại Việt nữa. Mọi hành động của Chiêm Thành đều bị người Việt cho là khiêu khích họ<ref>Việt Sử toàn thư, tr. 141</ref>.
[[Tháng 2]] năm 1069, [[niên hiệu]] Thần Vũ thứ nhất, cùng với [[Lý Thường Kiệt]], [[hoàng đế]] [[Lý Thánh Tông]] thân chinh đem quân đi đánh Chiêm Thành. Khi Lý Thường Kiệt đến cửa [[Nhật Lệ]], thủy quân Chiêm xông ra chặn quân Việt. Tướng Lý là Hoảng Kiệt đánh lui họ rồi tiến về phía Nam không bị ngăn trở, mục đích của quân Đại Việt là tiến thẳng tới đánh phá [[Thủ đô|kinh đô]] [[Phật Thệ]] và bắt quốc vương.<ref>Việt sử toàn thư, tr. 142</ref> Chế Củ cùng năm vạn dân chúng bị bắt.
[[Đại Việt Sử Ký Toàn Thư]] có ghi nhận về cuộc chiến này như sau:
Hàng 11 ⟶ 13:
:''Mùa xuân, tháng 2, ngày Mậu Tuất [[Lý Thánh Tông|vua]] xuống chiếu thân chinh đến nước Chiêm Thành. Ngày Đinh vị vua thề ở nơi Long Trì... Ngày Ất Sửu sai bọn Hoàng Tiệp trong hàng Đại Liêu Ban đánh cửa biển Nhật Lệ thắng lợi... Ngày Bính Tý đóng quân ở Thị Lợi Bì Nại, có cái hiện tượng là hai con chim đều bay theo thuyền vua như thể dẫn đường vậy. Đại quân tiến lên trước đóng ở bờ sông Tu Mao thấy tướng Chiêm Thành là Bố Bì Dà La đang bày trận ở bờ sông. Quan quân (nhà vua- ND) xông ra đánh, chém Bố Bì Dà La, quân Chiêm chết vô số. Chúa Chiêm Thành là Đệ Củ nghe quân bị thua bèn dắt vợ con ban đêm lẫn trốn. Đêm ấy, quan (nhà vua- ND) kéo rốc vào thành Phật Thệ, đến bến Đồng La, dân ở thành Phật Thệ xin hàng.
:''Mùa hạ, tháng 4 Nguyên Soái Nguyễn Thường Kiệt bắt được Đệ Củ ở biên giới Chân Lạp. Mùa hạ, tháng 5 vua ngự tiệc cùng quần thần ở ngôi điện của vua Chiêm Thành, vua lại thân hành múa thuẫn và đánh cầu ở nơi thềm điện ấy,...''
Còn theo [[Việt sử toàn thư]] của [[Phạm Văn Sơn]]:
:''Lý Thường Kiệt vượt được sông Tu Mao, lại qua hai con sông nữa mới tới kinh đô Chiêm. Đang đêm nghe tin quân của mình bại trận ở Tu Mao, Chế Củ mang vợ con chạy trốn. Dân trong thành thấy quân Đại Việt đến đều ra hàng.''<ref>Việt sử toàn thư, tr. 142</ref>
Cũng theo Việt sử toàn thư, sau đó, Lý Thường Kiệt đem quân theo phía Nam. Vào [[tháng tư]], quân Lý tiến đến [[biên giới]] [[Chân Lạp]] ([[Campuchia]]), qua các vùng [[Phan Rang]], [[Phan Thiết]] ngày nay mà [[tiếng Chiêm]] gọi là Panduranga. Cuối cùng, do Chiêm Thành từng có thù oán với Chân Lạp nên Chế Củ không còn được chạy, bèn đầu hàng Đại Việt, và bị cầm tù cùng với năm vạn quân. Cuộc đuổi bắt vua Chế Củ mất hết một tháng.<ref>Việt sử toàn thư, tr. 142</ref>
Ngày [[19 tháng 6]] năm Quý Tỵ, thuyền của quân Lý về đến cửa Tư Minh, có lẽ là Tư Dung. Ngày 17 tháng 7 năm Tân Dậu, đạo quân Nam chinh về đến [[Thăng Long]]. Chế Củ mặc áo vải trắng, đầu đội mũ làm bằng cây gai, tay bị trói sau lưng do 5 người lính Võ đô dắt. Vì ông xin dâng 3 châu Bố Chính, Ma Linh và Địa Lý để chuộc tội nên được tha về.<ref>Việt sử toàn thư, tr. 142</ref>
== Xem thêm ==
Hàng 23 ⟶ 32:
* [[Đại Việt Sử ký Toàn thư]]
* [[Đại Việt sử lược]]
* [[Phạm Văn Sơn]] - [[Việt sử toàn thư]] (bản điện tử)
{{Các chủ đề|Lịch sử|Việt Nam}}
| |||