|
[[Hình:Accretion disk.jpg|phải|nhỏ|180px|Ảnh vẽ, minh họa quá trình vật chất của một ngôi sao rơi vào một lỗ đen, tạo thành đĩa bồi đắptụ chuyển động quanh ngôi [[sao đôi|sao đồng hành]] [[sao đặc|đặc]] này.]]
'''Bồi đắptụ''' trong [[thiên văn học]] là quá trình [[hấp dẫn]], qua đó một số thiên thể như các [[hành tinh]], các [[ngôi sao]] được hình thành từ [[bụi]] và [[chất khí]]. Đây là quá trình khi vật chất rơi lên các ngôi sao, [[thiên hà]] hay rơi lên các vật thể từ không gian gần chúng, do tác dụng của các lực hấp dẫn. Ví dụ, hiện tượng bồi đắptụ có mặt trong các giai đoạn đầu của [[các giai đoạn tiến hóa sao|tiến hóa sao]]. Ở phần lớn các [[sao]] lại diễn ra quá trình [[thất thoát vật chất sao]], là quá trình đối ngược với sự bồi đắptụ.
==Đĩa bồi đắptụ==
Đĩa bồi đắptụ là một cấu trúc có từ vật chất đang rơi vào và chuyển động quanh ''nguồn hấp dẫn'', mang hình [[đĩa]] do tác động của [[lực li tâm]].
==Sao đôi kế cận==
Bồi đắptụ có ý nghĩa quan trọng trong các hệ [[sao đôi]] kế cận, khi vật chất từ một sao bị hút sang sao thứ hai.
*Khi một trong hai sao thành phần là một [[sao lùn trắng]], hiện tượng bồi đắptụ chất khí sẽ xảy ra lên bề mặt sao lùn này. [[Hydrô]], thành phần chính của chất khí, trong quá trình bồi đắptụ được làm nóng lên dần. Khi đạt đến nhiệt độ cần thiết cho việc khởi đầu [[phản ứng nhiệt hạch]], ngôi sao bùng nổ như một [[tân tinh]].
*Quá trình bồi đắptụ chất khí lên [[sao neutron]] hay [[lỗ đen]] góp phần giải thích bản chất bức xạ [[tia X]] của chúng. Bồi đắp không thể xảy ra tại các [[pulsar]] trẻ do chúng là nguồn phát ra các hạt năng lượng cao. Mức độ giải phóng hạt từ pulsar giảm dần, sau 10<sup>6</sup>-10<sup>7</sup> năm, quá trình bồi đắp lên pulsar mới có thể xảy ra. Vật chất rơi vào ngôi [[sao đặc]], tạo nên ''đĩa bồi đắp'' quanh sao.
==Bồi đắptụ trong vũ trụ==
Các nguồn [[X-quang]] Her X-1 và Cen X-3 là ví dụ của sự bồi đắp lên sao neutron. Trong trường hợp của Cyg X-1, vật chất bồi đắptụ lên bề mặt lỗ đen, trong đó nguồn bức xạ X-quang là đĩa bồi đắptụ.
| 