Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nhà Tống”

Vào sơ kỳ, thể chế Bắc Tống đại thể vẫn kế tục chế độ chính trị triều Đường.

Tuy nhiên, [[Tể tướng]] không còn do các quan đứng đầu tam[[Tam tỉnh]] đảm nhiệm, mà là ''Đồng trung thư môn hạ bình chương sự'' (同中書門下平章事), sung nhiệm thượng''Thượng thư tả hữu thừa'' (尚書左右丞), thị[[Thị lang]] [[lục bộ]] trở lên, thông thường đặt hai tểTể tướng, có khi đặt một hoặc ba tể tướng, tểTể tướng còn kiêm chức Quán, Điện đại[[Đại học sĩ]]. Triều đình còn đặt thêm "tham''Tham tri chính sự"'' (參知政事) làm phó tể tướng, cho sung nhiệm "trung''Trung thư xá nhân"'' (中書舍人) đến thượng[[Thượng thư]] lục bộ, thường thay đổi, thường đặt hai người, có khi đặt một người, ba hoặc bốn người.

Đầu thời Bắc Tống, [[Tể tướng]] chủ quản dân chính, [[Xu mật sứ]] chủ quản quân chính, [[Tam ty sứ]] chủ quản tài chính. Sau ''"Nguyên Phong quan chế cải cách'' thời [[Tống Thần Tông]], Tể tướng trên thực tế kiêm quản tài chính. Thời [[Nam Tống]], tể tướng còn kiêm nhiệm Xu mật sứ, kiêm quản quân chính. Điều này khiến Tể tướng lại khống chế đại quyền dân chính, tài chính và quân chính.

'''[[Tam tỉnh]] lục[[Lục bộ]]''' của triều Tống một số được lập mới, một số được thay thế chức quyền. Như [[Thẩm quan viện]] thay thế thi hành chức quyền thi khảo quan chức triều đình trung ương vốn thuộc về [[Lại bộ]]; [[Thái thường lễ viện]] và [[Lễ nghi viện]] thay thế thi hành quyền lễ nghi của [[Lễ bộ]]; [[Tam ty]] thay thế thi hành đại bộ phận chức quyền của [[Hộ bộ]] và [[Công bộ]]; [[Thẩm hình viện]] thay thế thi hành công việc của Hình bộ trong việc phúc thẩm án kiện do [[Đại lý tự]] xác định. Đến thời ''"Nguyên Phong quan chế cải cách"'', [[Tam tỉnh]] thay thế [[Trung thư môn hạ]], tại lục bộ thiết lập Thượng thư và Thị lang, chủ quản sự vụ các bộ; còn Tam tỉnh lục bộ chỉ thi hành chức quyền tương ứng{{RefTag|name=宋朝政治|1={{chú thích sách|title=《中國文明史 宋遼金時期》〈第一章 波瀾起伏的宋代政治〉|pages=第254頁}}}}.

'''[[Trung thư môn hạ]]''' (中書門下) đặt trong cung cấm, là cơ quan hành chính tối cao, Tể tướng và phó tể tướng xử lý chính sự tập thể. Tể tướng gọi là [[Đồng trung thư môn hạ bình chương sự]] (同中書門下平章事), phó tể tướng gọi là [[Tham tri chính sự]] (參知政事). Việc đặt chức phó tể tướng là nhắm phân tán quyền lực của Tể tướng, cũng như mở rộng năng lực xử lý chính vụ, đây là một đặc sắc trong chính trị thời Tống.{{RefTag|name=宋朝政治}} Thời ''"Nguyên Phong quan chế cải cách"'', triều đình đem ''Trung thư môn hạ'' đổi thành [[Môn hạ tỉnh]], [[Trung thư tỉnh]] và [[Thượng thư tỉnh]]; cho các [[Thượng thư tả, hữu bộc xạ kiêm Môn hạ]], [[Trung thư thị lang]] làm Tể tướng; đặt lại tại mỗi tỉnh các Môn hạ, Trung thư thị lang; các Thượng thư tả, hữu thừa làm phó tể tướng. Thời [[Tống Huy Tông]], [[Sái Kinh]] xưng là [[Thái sư]], thống lĩnh sự vụ của Tam tỉnh, đổi ''Thượng thư tả, hữu bộc xạ'' thành [[Thái tể]], [[Thiếu tể]], cho làm Tể tướng. Thời [[Tống Cao Tông]], nhằm tập trung chính vụ để ứng phó quân vụ cấp bách, triều đình đem Tam tỉnh hợp làm một, đổi Tả, hữu bộc xạ thành Tả, hữu thừa tướng. Thời [[Tống Triết Tông]], đặt chức [[Bình chương quân quốc trọng sự]] (平章軍國重事) hoặc [[Đồng Bình chương quân quốc sự]] (同平章軍國事), nhằm đặt "lão thần thạc đức" ở vị trí trên tể tướng, vài ngày đến chầu một lần. Thời [[Tống Ninh Tông]], [[Hàn Thác Trụ]] nhậm chức ''"Bình chương quân quốc sự"'', ba ngày đến chầu một lần, Tể tướng không còn chưởng quản ấn tín. Những năm cuối Nam Tống, [[Giả Tự Đạo]] chuyên quyền, nhậm chức ''"Bình chương quân quốc trọng sự"''; Tả hữu thừa tướng trên thực tế có địa vị như phó tể tướng.{{RefTag|name=宋朝政治}}。

'''[[Xu mật viện]]''' (樞密院) là cơ quan tối cao về quân chính toàn quốc, quan đứng đầu là [[Xu mật sứ]] (密院事) hoặc [[Tri xu mật viện sự]] (知樞密院事), sung nhiệm chức vụ từ [[Gián nghị đại phu]] đến Thượng thư lục bộ; quan cấp phó là [[Xu mật phó sư]] (樞密副使) hoặc [[Đồng tri xu mật viện sự]] (同知樞密院事), sung nhiệm chức vụ từ [[Khởi cư xá nhân]] đến Thượng thư tả, hữu thừa. Người ít thâm niên gọi là ''"Thiêm thư xu mật viện sự"'', ''"Đồng thiêm thư xu mật viện sự"'', không thường đặt. Nhằm đề phòng cục diện phiên trấn cát cứ thời Đường tái diễn, những chức vụ này đại đa số do quan văn đảm nhiệm. Xu mật viện chưởng quản quyền lực điều độ quân mã toàn quốc, và quản lý, huấn luyện, phòng ngự, thăng chức, thưởng phạt trong cấm quân toàn quốc đều do "tam nha" liên hiệp quản lý. [[Tam nha]] chính là [[Điện tiền đô chỉ huy ty]], [[Thị vệ mã quân đốc chỉ huy sứ ty]] và [[Thị vệ bộ quân đốc chỉ huy sứ ty]]. Quan đứng đầu Xu mật viện cùng với [[Tham tri chính sự]], [[Môn hạ thị lang]], [[Trung thư thị lang]], [[Thượng thư tả, hữu thừa tướng]] gọi chung là '''Chấp chính''' (執政). Tể tướng và quan chấp chính gọi chung là '''Tể chấp''' (宰執){{RefTag|1={{chú thích sách|title=《中國文明史 宋遼金時期》〈第一章 波瀾起伏的宋代政治〉|pages=第255頁}}}}.

'''[[Tam ty]]''' (三司) là cơ quan tối cao chủ quản tài chính, tức ba cơ quan là [[Diêm thiết bộ]], [[Độ chi bộ,]] Hộcùng [[bộ Hộ]]. Quan đứng đầu gọi là "tam[[Tam ty sứ"]] (三司使), sung nhiệm chức vụ từ ngũNgũ phẩm trở lên và [[triTri chế cáo]], tạp học sĩ, học sĩ. Người cấp phó gọi là "tam[[Tam ty phó sứ"]] (三司副使), sung nhiệm chức vụ từ "viên[[Viên ngoại lang"]] trở lên. Trong ''"Nguyên Phong quan chế cải cách"'' thời Tống Thần Tông, chức quyền của tamTam ti được quy về Hộ bộ và Công bộ. Nam Tống từng đặt thêm "tổng[[Tổng lĩnh sở"]] (總領所), phụ trách cung ứng tiền lương các quân một số lộ hoặc một lộ, đồng thời tham dự quân chính. Người đứng đầu cơ quan này gọi là "Tổng lĩnh mỗ<!--某 mỗ --> lộ tài phú quân mã tiền lương", giản xưng tổng'''Tổng lĩnh''' (總領){{RefTag|1={{chú thích sách|title=《中國文明史 宋遼金時期》〈第一章 波瀾起伏的宋代政治〉|pages=第256頁}}}}。

"'''[[Ngự sử đài"]]''' (御史台) chuyên quản giám sát, quan đứng đầu gọi là "[[Ngự sử trung thừa"]] (御史中丞), người cấp phó gọi là "[[Ngự sử tri tạp sự"]] (御史知雜事), chủ quản kiểm soát bá quan, chỉnh đốn kỷ cương. Quan của Ngự sử đài có quyền hạch hỏi, có thể trình tấu ngôn sự, bình luận triều chính, hạch hỏi quan viên, còn được phép luận sự "phong văn". Dưới Ngự sử đài đặt ba viện: '''Đài viện''' (臺院), '''Điện viện''' (殿院), '''Sát viện''' (察院); bên dưới tiếp tục đặt [[Thị ngự sử]] (侍御史), [[Điện trung thị ngự sử]] (殿中侍御史), [[Giám sát ngự sử]] (監察御史). Gián viện là cơ cấu chuyên quản việc khuyến gián. Thời Tống Nhân Tông mới đặt riêng viện, quan đứng đầu gọi là "tri[[Tri gián viện sự"]] (知諫院事) hoặc "tả,Tả hữuHữu gián[[Gián nghị đại phu"]] (諫議大夫), phàm là khuyết điểm triều chính, bất kể quyền thần nào, quan phủ các cấp làm việc sai trái, đều có thể gián chính. Quan của Đài viện và Gián viện đều có trách nhiệm là tiến gián, hạch hỏi, chức quyền vốn không có sai biệt nhiều, tình hình này khiến thời sau hợp nhất Đài viện và Gián viện.{{RefTag|1={{chú thích sách|title=《中國文明史 宋遼金時期》〈第一章 波瀾起伏的宋代政治〉|pages=第257頁}}}}