Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Lý Cảo”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 14:
| hoàng tộc = [[Tây Lương]]
| kiểu hoàng tộc = Triều đại
| vợ = [[Doãn Thái hậu|Doãn phu nhân]]
| phối ngẫu
| vợ =[[Doãn Thái hậu|Doãn phu nhân]]
| chồng =
| thông tin con cái = ẩn
| con cái = Lý Đàm (李譚)<br />[[Lý Hâm]] (李歆)<br />Lý Nhượng (李讓)<br />[[Lý Tuân]] (李恂)<br />Lý Phiên (李翻)<br />Lý Dự (李預)<br />Lý Hoành (李宏)<br />Lý Thiếu (李眺)<br />Lý Lượng (李亮)<br />[[Lý Kính Thụ]] (李敬受), vương hậu của [[Thư Cừ Mông Tốn]]
| niên hiệu =Canh Tý (庚子)400-404<br /> Kiến Sơ (建初)404-417
| miếu hiệu = Thái Tổ (太祖)
| thụy hiệu = Vũ Chiêu Vươngvương (武昭王) <br/> Hưng Thánh Hoànghoàng Đếđế (興聖皇帝)
| cha = Lý Sưởng (李昶)
| mẹ =
Hàng 28 ⟶ 26:
| mất = [[417]]
| nơi mất =
| ngàynơi an táng = [[Kiến Thế lăng]] (建世陵)
| nơi an táng = Lăng Kiến Thế (建世陵)
}}
'''Lý Cảo''' ({{zh|c=李暠|p=Lǐ Gǎo}}; 351 – 417), [[Tên chữ (người)|tên tự]] '''Huyền Thịnh''' (玄盛), biệt danh là '''Trường Sinh''' (長生), là vị vua khai quốc của nước [[Tây Lương]] trong [[lịch sử Trung Quốc]]. Trong thời gian cai trị, ông chỉ xưng [[tước Công]].
Hàng 35 ⟶ 32:
Ban đầu là một quan của [[Bắc Lương]], song vào năm 400, ông đã ly khai khỏi [[Đoàn Nghiệp]] và tự lập nên một nước độc lập. Đất nước của ông chỉ tồn tại trong 21 năm, song các hậu duệ của ông tiếp tục là các đại thần và quý tộc chủ chốt tại [[Bắc Ngụy]], [[Tây Ngụy]], [[Bắc Chu]], và [[nhà Tùy]], và một người trong số họ, [[Đường Cao Tổ|Lý Uyên]], đã lập nên [[nhà Đường]].
 
Sau khi nhà Đường được lập, ông được hậu[[Đường duệHuyền Tông]] truy phong là '''Hưng Thánh Hoàng đế''' (興聖皇帝).
 
== Tiểu sử ==
== Trước khi thành lập Hậu Yên ==
Lý Cảo sinh năm [[351]], khi ấy cha ông là [[Lý Sưởng]] (李昶) đã qua đời, và có tổ tiên là tướng [[Lý Quảng]] của [[nhà Hán]]. Sau khi Lý Sưởng qua đời, mẹ của Lý Cảo tái giá với một người đàn ông [[họ Tống]], và bà sinh cho người này ít nhất một người con trai nữa có tên là [[Tống Dao]] (宋繇). Khi Lý Cảo còn trẻ tuổi, ông được biết đến với tính hiếu học, có lý trí, và cởi mở. Đến khi lớn hơn, ông cũng học các binh pháp của [[Tôn Vũ|Tôn Tử]] và [[Ngô Khởi]]. Trong một thời gian dài, ông đã sống chung nhà với em trai Tống Dao. [[Quách Nôn]] (郭黁), một triều thần của nước [[Hậu Lương]] dưới thời hoàng đế [[Lã Quang]], ông ta được biết đến với tài yêu thuật và tiên tri. Một lần Quách Nôn nói với Tống, "Vị trí của ngươi sẽ là vinh dự nhất trong tất cả các thần dân, song Lý sẽ một ngày nào đó lập ra một đất nước độc lập. Điều này sẽ xảy ra khi một con ngựa cái sinh ra một con ngựa con với cái trán trắng."
 
Sau khi tướng [[Đoàn Nghiệp]], với sự giúp đỡ của các tướng [[Thư Cừ Nam Thành]] (沮渠男成) và [[Thư Cừ Mông Tốn]], đoạn tuyệt với Hậu Lương và lập ra nước [[Bắc Lương]] vào năm [[397]], Lý Cảo trở thành một quan huyện dưới quyền thái thú [[Mạnh Mẫn]] (孟敏) của [[quận Đôn Hoàng]] (gần tương ứng với [[Đôn Hoàng]], [[Cam Túc]] hiện nay). Khi Mạnh Mẫn chết năm [[400]], do Lý Cảo được lòng người dân nên các quan lại ở quận Đôn Hoàng đã đề nghị ông tiếp quản chức thái thú. Ban đầu, Lý Cảo do dự, song Tống đã khuyên ông chấp nhận, nói với ông rằng một con ngựa với cái trán trắng vừa mới được sinh ra. Lý Cảo do đó chấp thuận và yêu cầu sự phê chuẩn của Đoàn Nghiệp, và Đoàn Nghiệp đã đồng ý.
 
Tuy nhiên, viên quan [[Sách Tự]] (索嗣), một người bạn của Lý Cảo, đã cảnh báo Đoàn Nghiệp về những tham vọng của Lý Cảo và khuyên Đoàn Nghiệp không cho phép Lý Cảo tiếp tục kiểm soát Đôn Hoàng. Đoàn Nghiệp do đó đã cử Sách Tự tiếp nhận chức vụ của Lý Cảo. Lý Cảo lo sợ, ban đầu đã tiếp đón Sách Tự và chuyển giao quyền lực cho ông ta. Song do xúi giục của Tống và [[Trương Mạc]] (張邈), Lý Cảo đầu tiên cử người đến để nịnh bợ Sách Tự, và rồi tiến hành một cuộc tấn công bất ngờ Sách Tự, đánh bại và buộc ông ta phải chạy trốn trở lại kinh thành [[Trương Dịch]] (張掖, nay thuộc [[Trương Dịch]], [[Cam Túc]]) của Hậu Lương. Lý Cảo giận dữ trước sự phản bội của Sách Tự, sau đó đã cử sứ giả đến chỗ Đoàn Nghiệp để yêu cầu ông ta giết chết Sách Tự. Thư Cừ Nam Thành cũng không ưa gì Sách Tự nên cũng khuyên Đoàn Nghiệp xử tử Sách Tự để bình định Lý Cảo, và Đoàn Nghiệp đã làm như vậy.
 
Đến năm [[400]], thuộc cấp của Lý Cảo là [[Đường Dao]] (唐瑤) đã tuyên bố sáu quận quanh Đôn Hoàng ly khai và trao quyền quản lý cho Lý Cảo. Lý Cảo đã chấp thuận và lấy tước hiệu là '''Lương công''' (涼公), lập ra nước Tây Lương.
 
== Thời kỳ đầu trị vì ==
Lý Cảo định đô tại Đôn Hoàng. Năm [[401]], thành [[Tửu Tuyền]] (酒泉, nay thuộc [[Tửu Tuyền]], [[Cam Túc]]) của Bắc Lương đã về tay ông, và trong bối cảnh [[Hậu Tần]] tấn công [[Hậu Lương]] cùng năm, điều này đã khiến Thư Cừ Mông Tốn (người đã giết chết Đoàn Nghiệp vào hồi đầu năm và chiếm lấy quyền cai trị Bắc Lương) đã tính đến việc đầu hàng Hậu Tần, mặc dù vậy, Thư Cừ Mông Tốn sau đó đã quyết định chống lại và tiếp tục sự tồn tại của Bắc Lương. Tuy nhiên, trong hoàn cảnh Hậu Tần đang mạnh, Lý Cảo đã khuất phục Hậu Tần trên danh nghĩa và trở thành một chư hầu.
 
Năm [[404]], thế[[Thế tử]] của Lý Cảo là [[Lý Đàm (Tây Lương)|Lý Đàm]] (李譚) qua đời, và ông lập em trai của Lý Đàm là [[Lý Hâm]] làm thếThế tử mới.
 
Năm [[405]], Lý Cảo tuyên bố thêm các tướng hiệu kính cẩn, và trong thời gian này, trong khi không từ bỏ việc thần phục Hậu Tần, ông cũng cử sứ thần đến [[nhà Tấn|Đông Tấn]] yêu cầu được trở thành chư hầu. Ông cũng chuyển kinh đô từ Đôn Hoàng đến Tửu Tuyền, sát kinh thành Trương Dịch của Bắc Lương hơn, tạo thêm áp lực cho Bắc Lương. Ông cũng viết một lá thư cho tất cả các con trai, bức thư này vẫn còn tồn tại cho đến nay, trong đó khuyến khích họ cởi mở và suy nghĩ một cách hợp lý, và cố gắng hòa nhã.
 
Năm [[406]], Lý Cảo lập minh ước hòa bình với vua [[Thốc Phát Nục Đàn]] của [[Nam Lương]], ngầm hiểu là một liên minh chống lại Bắc Lương, song sau đó đã không có hoạt động quân sự liên hiệp nào diễn ra. Cũng trong năm đó, Thư Cừ Mông Tốn thực hiện một cuộc tấn công vào Tửu Tuyền, và Lý Cảo đã phải chịu một thất bại trước Thư Cừ Mông Tốn gần Tửu Tuyền và buộc phải trở về thủ thành để đối phó với một cuộc bao vây có thể xảy ra, song Thư Cừ Mông Tốn đã không có đủ sức mạnh để vây thành và phải rút lui.
 
== Thời kỳ cuối trị vì ==
Năm [[408]], khi không được hồi đáp gì kể từ khi cử sứ giả đến vào năm 405, Lý Cảo lại cử một sứ giả khác cùng với kiến nghị của mình đến kinh thành [[Kiến Khang]] của Đông Tấn.
 
Năm [[410]], Thư Cừ Mông Tốn tấn công [[Tây Lương]] và đánh bại thế tử Lý Hâm trong trận chiến, bắt được tướng [[Chu Nguyên Hổ]] (朱元虎). Lý Cảo phải dùng vàng và bạc để chuộc lại Chu, và Thư Cừ Mông Tốn đã thả Chu và thiết lập hòa bình với Lý Cảo.
 
Năm [[411]], Thư Cừ Mông Tốn đã phá vỡ thỏa thuận hòa bình trước đó khi tấn công bất ngờ vào Tây Lương. Lý Cảo bảo vệ kinh thành và từ chối giao chiến với Thư Cừ Mông Tốn, và Bắc Lương sau đó đã rút quân do cạn nguồn lương thảo. Lý Cảo sau đó cử Lý Hâm đi đánh quân Bắc Lương đang rút, và Lý Hâm đã giành được một thắng lợi lớn trước Thư Cừ Mông Tốn, bắt được tướng [[Thư Cừ Bách Niên]] (沮渠百年).
 
Năm [[416]], thuộc hạ của Lý Cảo là [[Sách Thừa Minh]] (索承明) đã đề xuất rằng ông nên đánh Bắc Lương. Lý Cảo triệu tập Sách và giải thích rằng mình không có đủ sức mạnh để làm như vậy và rằng Sách nếu thực sự muốn tiến hành kế hoạch thì đừng nên chỉ đề xuất kế hoạch suông. Trong sợ hãi và xấu hổ, Sách đã xin lui.
 
Năm [[417]], Lý Cảo lâm bệnh, và ông giao phó Lý Hâm cho em trai Tống Dao, nói rằng, :''"Sau khi ta chết, thếThế tử sẽ là con trai đệ. Do đó, hãy rèn luyện nó."''. Ông đã qua đời sau đó, và Lý Hâm lên kế vị. Mặc dù Lý Cảo chỉ xưng côngCông, ông được truy phong thụy hiệu vương, là '''Vũ Chiêu vương''' (武昭王), [[miếu hiệu]] là [[Thái Tổ]].
 
==Tham khảo==