Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Platon”

'''PlatonPlato''' ({{lang-el|Πλάτων}}, ''PlatōnPlatō'', "Vai Rộng"), khoảng [[427 TCN|427]]-[[347 TCN]], là một nhà [[triết học]] cổ đại [[Hy Lạp]] được xem là thiên tài trên nhiều lĩnh vực, có nhiều người coi ông là triết gia [[vĩ đại]] nhất mọi [[thời đại]] cùng với [[Sokrates]] là thầy ông.

Sinh ra ở [[Athena|Athen]], ông được hấp thụ một nền giáo dục tuyệt vời từ gia đình, ông tỏ ra nổi bật trên mọi lĩnh vực nghệ thuật và đặc biệt là [[triết học]], ngành học mà ông chuyên tâm theo đuổi từ khi gặp SokratesSocrates.

Khi SokratesSocrates chết vào năm [[399 TCN]] thì PlatonPlato mới khoảng 31 tuổi. Trong suốt phiên tòa xử thầy mình, ông ngồi dự ở phòng xử án. Toàn bộ chuỗi biến cố đó dường như đã ăn sâu vào tâm hồn ông thành một kinh nghiệm chấn động, vì ông đánh giá SokratesSocrates là người giỏi nhất, minh triết nhất và chính trực nhất trong tất cả mọi người.

Từ đó PlatonPlato bắt đầu cho phổ biến một loạt các đối thoại triết học trong đó nhân vật chính luôn luôn là SokratesSocrates, căn vặn những kẻ đối thoại của ông về những khái niệm căn bản về [[đạo đức]] và [[chính trị]], làm cho họ mắc [[mâu thuẫn]] trước những câu hỏi của ông.

Có lẽ PlatonPlato có hai động cơ chính để làm việc này. Một là để thách thức và tái khẳng định những lời giáo huấn của SokratesSocrates bất chấp chúng đã bị kết án một cách công khai; hai là để phục hồi danh dự người thầy yêu quý của mình, cho mọi người thấy ông không phải là một kẻ hủy hoại giới trẻ mà là một bậc thầy danh giá nhất của họ.

Thời gian và nơi sinh của PlatonPlato thì không được biết rõ nhưng chắc chắn một điều là ông sinh ra trong một gia đình quý tộc và có ảnh hưởng. Theo nhiều nguồn tài liệu cổ, hầu hết các học giả hiện đại tin rằng ông sinh ra ở Athen hoặc [[Aegina]]{{Ref label|B|b|none}} trong khoảng 429 và 423 TCN.{{Ref label|A|a|none}} Cha ông là [[Ariston (Athenian)|Ariston]]. Theo truyền thống còn tranh cãi, như thông báo của [[Diogenes Laertius]], Ariston có gốc gác từ [[vua Athena]], [[Codrus]], và vua của [[Messenia]], [[Melanthus]].<ref name="DW">Diogenes Laertius, ''Life of Plato'', III<br>* D. Nails, "Ariston", 53<br>* U. von Wilamowitz-Moellendorff, ''Plato'', 46</ref> Mẹ của PlatonPlato là [[Perictione]], gia đình bà ta có quan hệ rộng rãi với những nhà làm luật Athen nổi tiếng và nhà thơ trữ tình [[Solon]].<ref name="LaI">Diogenes Laertius, ''Life of Plato'', I</ref> Perictione là chị của [[Charmides]] và là cháu gái của [[Critias]], cả hai nhân vật nổi tiếng của [[ba mươi bạo chúa]] cùng với sự sụp đổ của Athen vào cuối [[chiến tranh Peloponnesian]] (404–403 TCN).<ref name="TW1">W. K. C. Guthrie, ''A History of Greek Philosophy''', IV, 10<br>* A.E. Taylor, ''Plato'', xiv<br>* U. von Wilamowitz-Moellendorff, ''Plato'', 47</ref> Ngoài PlatonPlato himself, Ariston và Perictione còn có ba người con khác, gồm hai trai là [[Adeimantus thành Collytus|Adeimantus]] và [[Glaucon]], và một gái [[Potone]], là mẹ của [[Speusippus]] (cháu trai và là người kế nhiệm Platon đứng đầu học việc Triết học của ông).<ref name="TW1" /> Theo ''[[Cộng hòa (Plato)|Cộng hòa]]'', Adeimantus và Glaucon lớn tuổi hơn Plato.<ref name="PlRep368a">Platon, ''Cộng hòa'', 2.[http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Plat.+Rep.+2.368a 368a]<br>* U. von Wilamowitz-Moellendorff, ''Platon'', 47</ref> Tuy vậy, trong quyển [[Memorabilia (Xenophon)|Memorabilia]], [[Xenophon]] cho rằng Glaucon thì nhỏ hơn PlatonPlato.<ref>Xenophon, ''Memorabilia'', 3.6.[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0208&layout=&loc=3.6.1 1]</ref>

== Triết học PlatonPlato ==

PlatonPlato là nhà triết học duy tâm khách quan. Điểm nổi bật trong hệ thống triết học duy tâm của PlatonPlato là học thuyết về ý niệm. Trong học thuyết này ông đưa ra hai quan niệm về thế giới các sự vật cảm biết và thế giới các ý niệm. Trong đó thế giới các sự vật cảm biết là không chân thực, không đúng đắn vì các sự vật không ngừng sinh ra và mất đi, thay đổi và vận động, không ổn định, bền vững, hoàn thiện; còn thế giới ý niệm là thế giới phi cảm tính phi vật thể, là thế giới đúng đắn, chân thực, các sự vật cảm biết chỉ là cái bóng của ý niệm. Nhận thức của con người không phải là phản ánh các sự vật cảm biết của thế giới khách quan mà là nhận thức về ý niệm. Thế giới ý niệm có trước thế giới cảm biết, sinh ra thế giới cảm biết.

Từ quan niệm trên PlatonPlato đã đưa ra khái niệm "tồn tại" và "không tồn tại". "Tồn tại" theo ông là cái phi vật chất, cái nhận biết được bằng trí tuệ siêu tự nhiên là cái có tính thứ nhất. Còn "không tồn tại" là vật chất, cái có tính thứ hai so với cái tồn tại phi vật chất.

Về mặt nhận thức luận PlatonPlato cũng mang tính duy tâm. Theo ông tri thức là cái có trước các sự vật chứ không phải là sự khái quát kinh nghiệm trong quá trình nhận thức các sự vật đó. Nhận thức con người không phản ánh các sự vật của thế giới khách quan mà chỉ là nhớ lại, hồi tưởng lại của linh hồn những cái đã quên trong quá khứ.

Theo PlatonPlato tri thức được phân làm hai loại: Tri thức hoàn toàn đúng đắn và tri thức mờ nhạt.

Về xã hội, PlatonPlato đưa ra quan niệm về nhà nước lý tưởng trong đó sự tồn tại và phát triển của nhà nước lý tưởng dựa trên sự phát triển của sản xuất vật chất, sự phân công hài hoà các ngành nghề và giải quyết các mâu thuẫn xã hội.

== Những môn đệ của PlatonPlato ==

Nổi tiếng nhất trong số những người môn đệ của ông là [[Aristoteles]]. Ngoài ra, sau này có [[Plotinus]], một triết học gia người [[Ai Cập]] (với cái tên [[Đế quốc La Mã|La Mã]]) có thể được coi là một triết gia Hy Lạp vĩ đại cuối cùng cũng là một người chịu ảnh hưởng của PlatonPlato. Tư tưởng của ông phát triển khuynh hướng thần bí của Platon và sau đó được biết tới như [[học thuyết Tân Platon|học thuyết Tân Plato]].