Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chi Liễu”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n r2.7.1) (robot Thêm: lv:Vītoli |
n r2.5.2) (robot Thêm: bar:Felber; sửa cách trình bày |
||
Dòng 13:
| subdivision_ranks = Các loài
| subdivision =
Khoảng 350-450, bao gồm:<br />
''[[Salix acutifolia]]'' - [[liễu tím]]<br />
''[[Salix alaxensis]]'' - [[liễu Alaska]]<br />
''[[Salix alba]]'' - [[liễu trắng]]<br />
''[[Salix alpina]]'' - [[liễu núi cao]]<br />
''[[Salix amygdaloides]]'' - [[liễu lá đào]]<br />
''[[Salix arbuscula]]'' - [[liễu núi]]<br />
''[[Salix arbusculoides]]'' - [[liễu cây nhỏ]]<br />
''[[Salix arctica]]'' - [[liễu Bắc cực]]<br />
''[[Salix atrocinerea]]''<br />
''[[Salix aurita]]'' - [[nhĩ liễu]]<br />
''[[Salix babylonica]]'' - [[thùy liễu]]<br />
''[[Salix bakko]]''<br />
''[[Salix barrattiana]]'' - [[liễu Barratt]]<br />
''[[Salix bebbiana]]'' - [[liễu khoằm]]<br />
''[[Salix boothii]]'' - [[liễu Booth]]<br />
''[[Salix bouffordii]]''<br />
''[[Salix brachycarpa]]'' - [[liễu Barren]]<br />
''[[Salix cacuminis]]''<br />
''[[Salix canariensis]]''<br />
''[[Salix candida]]'' - [[ngải liễu]]<br />
''[[Salix caprea]]'' - [[liễu hoa vàng]]<br />
''[[Salix caroliniana]]'' - [[liễu Carolina]]<br />
''[[Salix chaenomeloides]]''<br />
''[[Salix chilensis]]''<br />
''[[Salix cinerea]]'' - [[liễu xám]]<br />
''[[Salix cordata]]''<br />
''[[Salix daphnoides]]'' <br />
''[[Salix discolor]]'' - [[liễu tơ]]<br />
''[[Salix eastwoodiae]]'' - [[liễu Eastwood]]<br />
''[[Salix eleagnos]]''<br />
''[[Salix eriocarpa]]''<br />
''[[Salix eriocephala]]'' - [[liễu lá hình tim]]<br />
''[[Salix excelsa]]''<br />
''[[Salix exigua]]''<br />
''[[Salix foetida]]'' <br />
''[[Salix fragilis]]''<br />
''[[Salix futura]]''<br />
''[[Salix geyeriana]]''<br />
''[[Salix gilgiana]]''<br />
''[[Salix glauca]]''<br />
''[[Salix gooddingii]]'' - [[liễu Goodding]]<br />
''[[Salix gracilistyla]]''<br />
''[[Salix hainanica]]'' - [[liễu Hải Nam]]<br />
''[[Salix helvetica]]'' - [[liễu Thụy Sĩ]]<br />
''[[Salix herbacea]]'' - [[liễu lùn]]<br />
''[[Salix hirsuta]]''<br />
''[[Salix hookeriana]]'' - [[liễu Hooker]]<br />
''[[Salix hultenii]]''<br />
''[[Salix humboldtiana]]'' - [[liễu Chile]]<br />
''[[Salix humilis]]'' - [[liễu vùng cao]]<br />
''[[Salix integra]]''<br />
''[[Salix interior]]''<br />
''[[Salix japonica]]''<br />
''[[Salix jessoensis]]''<br />
''[[Salix koriyanagi]]''<br />
''[[Salix kusanoi]]'' - [[thủy xã liễu]]<br />
''[[Salix lanata]]''<br />
''[[Salix lapponum]]''<br />
''[[Salix lasiandra]]'' - [[liễu Thái Bình Dương]]<br />
''[[Salix lasiolepis]]'' - [[liễu Arroyo]]<br />
''[[Salix lucida]]''<br />
''[[Salix magnifica]]''<br />
''[[Salix matsudana]]'' - [[liễu khô]]<br />
''[[Salix miyabeana]]''<br />
''[[Salix mucronata]]''<br />
''[[Salix myrtilloides]]'' - [[liễu đầm lầy]]<br />
''[[Salix myrsinifolia]]'' - [[liễu lá sẫm]]<br />
''[[Salix myrsinites]]'' - [[liễu lá việt quất]]<br />
''[[Salix nakamurana]]''<br />
''[[Salix nigra]]'' - [[liễu đen]]<br />
''[[Salix pedicellaris]]''<br />
''[[Salix pentandra]]''<br />
''[[Salix petiolaris]]''<br />
''[[Salix phylicifolia]]'' - [[liễu lá chè]]<br />
''[[Salix planifolia]]''- [[liễu lá tiêu huyền]]<br />
''[[Salix polaris]]'' - [[liễu vùng cực]]<br />
''[[Salix pseudo-argentea]]''<br />
''[[Salix purpurea]]'' - [[liễu tía]]<br />
''[[Salix pyrifolia]]'' - [[liễu thơm]]<br />
''[[Salix reinii]]''<br />
''[[Salix repens]]''<br />
''[[Salix reticulata]]''<br />
''[[Salix retusa]]''<br />
''[[Salix rorida]]''<br />
''[[Salix rosmarinifolia]]'' - [[liễu lá hương thảo]]<br />
''[[Salix rupifraga]]''<br />
''[[Salix salicicola]]''<br />
''[[Salix schwerinii]]''<br />
''[[Salix scouleriana]]'' - [[liễu Scouler]]<br />
''[[Salix sericea]]'' - [[liễu lụa]]<br />
''[[Salix serissaefolia]]''<br />
''[[Salix serissima]]''<br />
''[[Salix shiraii]]''<br />
''[[Salix sieboldiana]]''<br />
''[[Salix sitchensis]]'' - [[liễu Sitka]]<br />
''[[Salix subfragilis]]''<br />
''[[Salix subopposita]]''<br />
''[[Salix taraikensis]]''<br />
''[[Salix tetrasperma]]''<br />
''[[Salix thorelii]]''<br />
''[[Salix triandra]]'' - [[liễu ba nhị]]<br />
''[[Salix udensis]]''<br />
''[[Salix viminalis]]'' - [[liễu gai]]<br />
''[[Salix vulpina]]''<br />
''[[Salix waldsteiniana]]''<br />
''[[Salix wallichiana]]''<br />
''[[Salix wilmsii]]''<br />
''[[Salix woodii]]''<br />
''[[Salix yezoalpina]]''<br />
''[[Salix yoshinoi]]''<br />
}}
'''Chi Liễu''' ([[danh pháp khoa học]]: '''''Salix''''') là một chi của khoảng 350-450 loài<ref name=Mabberley>Mabberley D.J. 1997. The Plant Book. Nhà in Đại học Cambridge: Cambridge.</ref> cây thân gỗ và cây bụi với lá sớm rụng, chủ yếu sinh sống trong các vùng đất ẩm của các khu vực ôn đới và hàn đới thuộc [[Bắc bán cầu]]. Một số loài cây bụi và cây thân gỗ nhỏ được gọi chung là ''liễu bụi'' hay ''liễu gai''. Một số loài liễu, cụ thể là các loài sinh sống cận Bắc cực và vùng có khí hậu núi cao, có kích thước rất nhỏ; như [[liễu lùn]] (''Salix herbacea'') ít khi cao quá 6 cm, mặc dù nó lan rộng trên mặt đất.
Dòng 129:
Các loài liễu rất dễ lai ghép với nhau và hàng loạt các giống lai ghép đang hiện hữu, trong cả tự nhiên lẫn gieo trồng. Một ví dụ đáng chú ý là '''liễu rủ''' (''Salix × sepulcralis''), được trồng khá phổ biến trong vai trò của một loại [[cây cảnh]], là giống cây lai ghép giữa [[thùy liễu]] ở Trung Quốc với [[liễu trắng]] tại châu Âu.
== Miêu tả ==
Tất cả các loài liễu đều có dịch nhiều nước, vỏ cây có vảy nhăn chứa nhiều [[axít salicylic]], gỗ mềm, dai nhưng dễ uốn, các cành mảnh dẻ và các rễ lớn có thớ thường với thân bò. Các rễ này đáng chú ý vì kích thước, độ dai và sống dai.
Dòng 136:
Cuống lá ngắn, các [[lá kèm]] rất dễ thấy, trông tương tự như như các lá nhỏ và tròn, đôi khi tồn tại đến giữa mùa hè. Tuy nhiên, ở một số loài thì chúng lại nhỏ, sớm rụng và không dễ thấy.
=== Hoa ===
Các loài liễu là đơn tính khác gốc với hoa đực và hoa cái xuất hiện dưới dạng [[hoa đuôi sóc]] trên các cây khác nhau; các hoa đuôi sóc này xuất hiện vào đầu mùa xuân, thường trước khi ra lá hoặc cùng với các lá đầu tiên.
Dòng 143:
Các hoa cái cũng không có đài hay tràng hoa; chỉ bao gồm 1 bầu nhụy được kèm theo một tuyến dẹt và nhỏ, gài vào phần đế của vảy bắc cũng sinh ra trên trục của hoa đuôi sóc. Bầu nhụy là dạng một ngăn, vòi nhụy 2 thùy, nhiều noãn.
=== Quả ===
Quả liễu là dạng [[quả nang]] nhỏ chứa nhiều hạt nhỏ (kích thước cỡ 0,1 mm) gắn vào lông tơ màu trắng để hỗ trợ việc phát tán hạt. Quả là dạng một ngăn, với 2 mảnh vỏ, hình trụ, khoằm, chứa nhiều hạt nhỏ gắn với các lông tơ nhỏ màu trắng, dài như lụa.
== Gieo trồng ==
Gần như tất cả các loài liễu rất dễ đâm rễ từ các cành chiết hay khi cành gẫy nằm trên đất ẩm. Chỉ có một ít ngoại lệ, như [[liễu hoa vàng]] và [[liễu lá đào]]. Một ví dụ nổi tiếng về tính dễ trồng của liễu từ cách chiết là câu chuyện về nhà thơ [[Alexander Pope]], người đã xin một cành con từ gói hàng được đai gói bằng các cành liễu nhỏ gửi từ Tây Ban Nha tới Lady Suffolk. Cành nhỏ này được trồng và phát triển tốt, người ta đồn rằng tất cả các cây liễu rủ tại Anh là hậu duệ của cây này [http://www.uab.edu/english/hone/etexts/edb/day-pages/221-aug09.html].
Liễu nói chung được trồng trên bờ sông suối nhằm mục đích cho các chùm rễ xoắn lại với nhau của chúng bảo vệ cho bờ sông (suối) không bị nước làm xói mòn.
== Vấn đề sinh thái ==
Các loài liễu bị [[ấu trùng]] của một số loài côn trùng cánh vẩy ([[Bộ Cánh vẩy|Lepidoptera]]) phá hại - xem [[Danh sách các loài côn trùng cánh vẩy phá hại liễu]].
Một lượng lớn các loài liễu đã được trồng tại [[Australia]] trong quá khứ, như là biện pháp chống xói mòn dọc theo các nguồn nước. Nhưng hiện nay, chúng bị coi là các [[loài xâm hại]] và nhiều cơ quan có thẩm quyền quản lý lưu vực đang phải tiến hành công việc loại bỏ chúng bằng các loài cây bản địa [http://www.dse.vic.gov.au/dpi/nreninf.nsf/childdocs/-1C62D26CD3AF6FE44A2568B300051289-8E21A59E53B35BEFCA256BC80005C14F-E1EB709D7DCE1BC9CA256F070003E8D8-FAC3FFA202EA6384CA256BCF000AD522?open].. [http://www.hoadley.net/cremer/willows/docs/WillowInBiodiversity.pdf].
== Sử dụng ==
=== Y học ===
Lá và vỏ thân cây liễu đã được đề cập tới trong các tài liệu cổ đại ở [[Assyria]], [[Sumer]] và [[Ai Cập cổ đại|Ai Cập]]<ref>{{cite web|url=http://www.touregypt.net/edwinsmithsurgical.htm|title=The Edwin Smith Papyrus|author=James Breasted (tiếng Anh)|accessdate=6-9-2007}}</ref> như là phương thuốc điều trị các cơn đau nhức và sốt,<ref>{{cite web|url=http://www.nobelprizes.com/nobel/medicine/aspirin.html|title=An aspirin a day keeps the doctor at bay: The world's first blockbuster drug is a hundred years old this week|accessdate=6-9-2007}}</ref> và thầy thuốc [[Hy Lạp cổ đại|Hy Lạp]] là [[Hippocrates]] đã viết về các tính chất y học của nó vào [[thế kỷ 5 TCN]]. Thổ dân châu Mỹ trong khắp cả châu lục này dựa vào nó như là yếu tố chính trong các điều trị y học của họ.
Dòng 163:
Năm 1897, [[Felix Hoffmann]] tạo ra salicin tổng hợp (trong trường hợp của ông là tách ra từ các loài ''[[Spiraea]]'' trong [[họ Hoa hồng]]), ít gây rối loạn tiêu hóa hơn so với axít salicylic tinh chất. Loại thuốc mới, về mặt chính thức là ''[[axít axetylsalicylic]]'', được công ty thuê mướn Hoffmann là [[Bayer AG]] ([[Đức]]) đặt tên thương phẩm là [[aspirin]]. Nó là một loại thuốc trong một lớp thuốc có tầm quan trọng lớn, được biết đến như là các thuốc kháng viêm không steroit (NSAIDs - non-steroidal anti-inflammatory drugs).
=== Khác ===
Trong vai trò của một loại thực vật, liễu được sử dụng trong trồng rừng, [[lọc sinh học]], tạo ra các vùng [[đầm lầy nhân tạo]] cho các hệ thống xử lý [[nước thải]] [[sinh thái học|sinh thái]], hàng rào, cải tạo và phục hồi đất, cảnh quan, kiểm soát [[xói mòn]] [[đất]], hàng cây chắn gió và chắn lũ, tạo môi trường sống cho động vật hoang dã v.v.
Nó cũng là một nguồn năng lượng như [[than củi]] hay trong [[lâm nghiệp năng lượng]] chẳng hạn như [[dự án sinh khối liễu]]. Ngoài ra nó còn là nguồn cung cấp gỗ và các sản phẩm từ gỗ.
Dòng 169:
Liễu cũng là một phần trong bốn loài được sử dụng trong lễ hội [[Sukkot]] của người Do Thái.
== Trong văn hóa ==
Liễu là đề tài nổi tiếng trong nhiều nền văn hóa Á Đông. Nó xuất hiện nhiều trong thơ ca của người Triều Tiên. [[Kisaeng]] (기생) Hongrang sống vào giữa [[nhà Triều Tiên|thời Triều Tiên]] (1392-1910) đã viết: '''''giống như cây liễu em sẽ là cây liễu bên cạnh giường của anh'''''. Hongrang viết bài thơ này về cây liễu trong mưa buổi chiều để tặng cho bạn tình cách biệt của bà.
<ref>{{cite news|url=http://www.arirang.co.kr/Tv/TSymbols_Archive.asp?PROG_CODE=TVCR0271&view_cont_seq=4&code=St1&sys_lang=Eng|publisher=Arirang TV|title=The Forest of Willows in Our Minds|date= [[20 tháng 8]] năm [[2007]]. Tra cứu [[10 tháng 9]] năm 2007}}</ref>
== Hình ảnh ==
<gallery>
Hình:Weeping Willow.jpg|Liễu rủ tại [[Auckland]], [[New Zealand]]
Dòng 183:
</gallery>
== Xem thêm ==
* '''[[Chi Liễu thảo|Liễu thảo]]''' tên gọi chung cho một vài loài trong chi ''Epilobium''
* '''[[Aravah (Sukkot)|Aravah]], tên gọi trong tiếng Hebrew để chỉ liễu, vì sử dụng của nó như một nghi lễ trong [[Sukkot|lễ hội Tabernacles]] của người Do Thái.
* '''[[Bình Nhưỡng]]''', thành phố của liễu, thủ đô của [[Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên]]
== Liên kết ngoài ==
* [http://www.pfaf.org/database/plants.php?Salix+alba Salix alba tại pfaf.org]
* [http://www.pfaf.org/database/plants.php?Salix+purpurea ''Salix purpurea'' tại pfaf.org]
Dòng 193:
* [http://www.cas.vanderbilt.edu/bioimages/species/frame/saca5.htm Hình ảnh ''Salix caroliniana'' tại bioimages.vanderbilt.edu]
* [http://www.cas.vanderbilt.edu/bioimages/species/frame/sani.htm Hình ảnh ''Salix nigra'' tại bioimages.vanderbilt.edu]
== Tham khảo ==
{{wikispecies|Salix}}
{{Commonscat|Salix}}
Dòng 208:
[[id:Dedalu]]
[[be:Вярба]]
[[bar:Felber]]
[[bo:ལྕང་མ།]]
[[bs:Vrba]]
| |||