Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vụ ám sát Bazin”

'''Vụ Ám sát Bazin''' vào ngày [[9 tháng 2]] năm [[1929]] là một thông điệp chính trị của [[Việt Nam Quốc dân Đảng]] gửi đến chính quyền [[bảo hộ]] của người Pháp ở [[Liên bang Đông Dương|Đông Dương]] để cảnh cáo chính sách bất công thuộc địa.

Người Pháp vào đầu [[thế kỷ 20]] đã dần dần củng cố quyền lực trên năm xứ Đông Dương. [[nhà Nguyễn|Triều đình Huế]] sau cuộc truất phế vua [[Duy Tân]] ([[1916]]) phải chấp nhận địa vị phụ thuộc vào chính quyền Bảo hộ. Hai nhà chí sĩ [[Phan Chu Trinh]] và [[Phan Bội Châu]] thì một vị mất năm [[1926]]. Vị kia bị nhà chức trách đem quản thúc tại gia năm [[1925]]. Hoạt động của [[Việt Nam Quang phục Hội]] thì đi đến bế tắc còn cuộc [[Khởi nghĩa Thái Nguyên]] ([[1917]]) đã gặp thất bại.

Cũng vào thời điểm này xuất hiện nhiều đảng phái ở Đông Dương như [[Đảng Lập hiến Đông Dương]] ([[1923]]), [[Đảng Phục Việt]] ([[1925]]), [[Đảng Thanh niên]] ([[1926]]) tham gia đấu tranh ôn hòa. Riêng nhóm [[Việt Nam Quốc dân Đảng]] (VNQDĐ) thành lập ngày [[25 tháng 12|25 Tháng Chạp]] năm 1927<ref>Lansdale, Edward. ''Nationalist Politics in Viet-Nam''. Saigon: US Embassy Viet-Nam, 1968. tr10</ref> theo đuổi tư tưởng dân chủ với chủ ý đánh đuổi người Pháp, khôi phục độc lập cho Việt Nam và xây dựng một quốc gia dân chủ, bằng cả võ lực nếu cần. Chủ trương hoạt động của Quốc dân Đảng đề ra có hai phần: "Giai đoạn phá hoại" và "Giai đoạn kiến thiết". Việc ám sát Bazin thuộc giai đoạn đầu.

[[Hervé Bazin]] là một người Pháp sang Đông Dương làm cai mộ phu ở [[Bắc Kỳ]] để gửi người đi làm thuê ở các [[đồn điền]] cây công nghiệp của người Pháp. Đồn điền thường là đồn điền [[cao su]] ở [[Nam Kỳ]], [[Trung Kỳ]], hoặc có khi đưa cả sang [[Tân Đảo]] và [[Vanuatu]] (đảo Tân Thế giới). Đời sống dân phu đầy kham khổ nên con số tử vong có nơi lên đến 40%.<ref>Ngô Văn. tr 101</ref> Đứng làm trung gian giữa các xí nghiệp và dân lao động, người mộ phu được trả từ 10 đến 20 [[đồng bạc Đông Dương]] cho mỗi người phu.<ref>Hoàng Cơ Thụy. tr 1529</ref> Bazin ở địa vị Giám đốc Tổng nha Nhân lực Đông Dương là người then chốt trong việc tuyển người. Hervé Bazin lại có tiếng là tuyển người bằng mánh khóe lừa lọc và nếu người phu muốn rút ra, hủy bỏ [[giao kèo]] thì bị hăm dọa, đánh đập, có khi bị [[bắt cóc]] đem xuống tàu nên bị nhiều người oán giận, nhất là trong giới thợ thuyền. Trong khi đó [[Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội]] cũng rải truyền đơn tố cáo việc làm bất chính của Bazin mà nhà chức trách Bảo hộ làm ngơ, cho rằng việc làm của Bazin là do một cá nhân chứ không phải là do nhà nước khiến dư luận thêm phẫn nộ.<ref>Ho Tai. tr 218</ref>

Dựa lúc khí thế dân chúng bị khuấy động, Ủy viên thành bộ Hà Nội của Việt Nam Quốc dân Đảng là Nguyễn Văn Viên đưa ra kế giết Bazin để gây thanh thế cho Đảng. Lãnh tụ Đảng là [[Nguyễn Thái Học]] không đồng tình nên Nguyễn Văn Viên cùng hai chiến hữu khác, Nguyễn Văn Lâm và Nguyễn Đức Lung (Ký Cao) tự ý ra tay. Vào đêm [[Giao thừa]] Tết Mậu Tý ([[9 tháng 2|9 Tháng Hai]], [[1929]]), ba đảng viên trên chờ sẵn ở trước nhà số 110 Phố Huế của Germaine Carcelle, tình nhân của Bazin, đợi khi Bazin bước ra thì Nguyễn Đức Lung tiến tới giao cho Bazin một phong thư, trong đựngchứa bản án tử hình. Tiếp theo Nguyễn Văn Lâm cầm [[súng]] bắn hai phát vào Bazin. Bazin chết ngay tại chỗ.

Cái chết của Bazin quả gây tiếng vang và chính quyền Bảo hộ phản ứng mạnh mẽ, mở cuộc càn quét gắt gao. Họ bắt được Léon Sanh đem tra khảo, tuy không có bằng cớ nhưng kết án Sanh là thủ phạm giết người và đem giam ở [[Hỏa Lò]]. Sau đó cũng vì không đủ bằng chứng Sanh được thả<ref>Hoàng Cơ Thụy. tr 1530</ref> nhưng các cơ sở của Việt Nam Quốc dân Đảng bị đánh phá. Hơn 200 người bị bắt đưa ra Hội đồng đề hình ([[tiếng Pháp]]: ''Commission criminelle''), một cơ quan lập ra để riêng xét vụ án này. Ngày [[3 tháng 7|3 Tháng Bảy]], Hội đồng tuyên án 78 người bị tù từ hai đến 15 năm, lại thêm năm năm biệt xứ. Tổ chức và nhân sự của Việt Nam Quốc dân Đảng bị thiệt hại nặng vì cuộc thanh trừng của nhà nước Bảo hộ nhưng Đảng vẫn xúc tiến tổ chức tổng khởi nghĩa năm sau.