|
[[Tập tin:AmSamoa Ofu 160.JPG|nhỏ|trái|300px]]
Samoa thuộc Mỹ và [[Sân bay quốc tế Pago Pago]] có ý nghĩa lịch sử với [[Chương trình Apollo]].<ref>{{chúChú thích web |url=http://members.tripod.com/~Tavita_Herdrich/apollosummary.html |titletiêu đề=Apollo Splashdowns Near American Samoa |work=Tavita Herdrich and News Bulletin |accessdatengày truy cập=ngày 7 tháng 7 năm 2010}}</ref> Các phi hành đoàn của [[Apollo 10]], [[Apollo 12|12]], [[Apollo 13|13]], [[Apollo 14|14]], và [[Apollo 17|17]] được tìm thấy cách Pago Pago vài trăm dặm và được vận chuyển bằng trực thăng đến sân bay trước khi đi máy bay đến [[Honolulu]].<ref>{{chúChú thích web |url=http://history.nasa.gov/alsj/a17/a17steen.html |titletiêu đề=Apollo 17 Lunar Surface Journal – Kevin Steen |work=Eric M. Jones |accessdatengày truy cập=ngày 23 tháng 2 năm 2011}}</ref>
Do khó khăn kinh tế, phục vụ quân sự được cho là một cơ hội tại Samoa thuộc Mỹ và các lãnh thổ hải ngoại khác,<ref>{{chú thích báo |title=In South Pacific, U.S. Army has strong appeal |author=James Brooke |newspaper=[[New York Times]] |date=ngày 1 tháng 8 năm 2005 |url=http://www.nytimes.com/2005/07/31/world/asia/31iht-saipan.html |accessdate=ngày 30 tháng 9 năm 2009}}</ref> điều này có nghĩa là tồn tại một tỷ lệ tử vong không cân xứng so với các bộ phận khác của Hoa Kỳ. Tính đến ngày 23 tháng 3 năm 2009, có 10 người Samoa thuộc Mỹ thiệt mạng tại Iraq và 2 người thiệt mạng tại Afghanistan.<ref>{{chúChú thích web |author=Congressman Faleomavaega |authorlink=Eni Faleomavaega |titletiêu đề=WASHINGTON, D.C.—AMERICAN SAMOA DEATH RATE IN THE IRAQ WAR IS HIGHEST AMONG ALL STATES AND U.S. TERRITORIES |url=http://www.house.gov/list/press/as00_faleomavaega/asdeathratehighestamongstates.html |work=Press Release |publishernhà xuất bản=[[United States House of Representatives]] |datengày=ngày 23 tháng 3 năm 2009 |accessdatengày truy cập=ngày 30 tháng 9 năm 2009| archiveurl= //web.archive.org/web/20091009100120/http://www.house.gov/list/press/as00_faleomavaega/asdeathratehighestamongstates.html| archivedate= ngày 9 tháng 10 năm 2009 | deadurl= no}}{{dead link|date=February 2014}}</ref>
Ngày 29 tháng 9 năm 2009, một trận [[Động đất Samoa 2009|động đất]] xảy ra cách {{convert|120|mi|km}} ngoài khơi bờ biển của Samoa thuộc Mỹ, tiếp theo là các dư chấn.<ref>{{chúChú thích web |url= http://www.interior.gov/emergency/factsheets/american-samoa-earthquake-and-tsunami-damage.cfm |titletiêu đề= American Samoa Earthquake and Tsunami |datengày=ngày 13 tháng 10 năm 2009 |publishernhà xuất bản= US Department of the Interior | accessdatengày truy cập= ngày 22 tháng 9 năm 2014}}{{dead link|date=February 2014}}</ref> Động đất gây sóng thần khiến nhiều người thiệt mạng.<ref name="New York Times">{{chú thích báo |title= Scores Are Killed as Tsunami Hits Samoa Islands| url=http://www.nytimes.com/2009/10/01/world/asia/01tsunami.html?hp|accessdate = ngày 30 tháng 9 năm 2009 | work=The New York Times | first=Meraiah | last=Foley | date=ngày 1 tháng 10 năm 2009| archiveurl= //web.archive.org/web/20091003131529/http://www.nytimes.com/2009/10/01/world/asia/01tsunami.html?hp| archivedate= ngày 3 tháng 10 năm 2009 | deadurl= no}}</ref>
==Chính phủ và chính trị==
Chính trị Samoa thuộc Mỹ diễn ra trong một khuôn khổ lãnh thổ phụ thuộc dân chủ đại diện tổng thống, với một hệ thống đa đảng. Các chính đảng Hoa Kỳ (Cộng hòa và Dân chủ) hiện diện tại Samoa thuộc Mỹ, song có ít chính trị gia liên kết với các đảng phái.
Năm 2012, cả thống đốc và đại biểu của Samoa thuộc Mỹ trong Quốc hội là [[Eni Faleomavaega]] đều kêu gọi dân chúng cân nhắc hướng đến tự chủ nếu không độc lập, dẫn đến phản ứng hỗn hợp.<ref>{{chúChú thích web|author=|url=http://www.radioaustralia.net.au/international/radio/program/pacific-beat/american-samoa-must-consider-independence-congressman/946070 |titletiêu đề=American Samoa must consider independence - congressman |publishernhà xuất bản=Radioaustralia.net.au |datengày=ngày 18 tháng 5 năm 2012 |accessdatengày truy cập=ngày 26 tháng 2 năm 2014}}</ref><ref>{{chúChú thích web|author=|url=http://www.radioaustralia.net.au/international/2012-05-18/call-for-independence-discussion-for-american-samoa/946016 |titletiêu đề=Call for independence discussion for American Samoa |publishernhà xuất bản=Radioaustralia.net.au |datengày=ngày 18 tháng 5 năm 2012 |accessdatengày truy cập=ngày 26 tháng 2 năm 2014}}</ref>
Người sinh tại Samoa thuộc Mỹ, bao gồm cả đảo Swains là nhân dân Mỹ,<ref name=bbc>{{chú thích báo |first= |last= |title=Profile: The Samoas |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8282826.stm |work=[[BBC News]] |publisher= |date=ngày 30 tháng 9 năm 2009 |accessdate=ngày 30 tháng 9 năm 2009| archiveurl=//web.archive.org/web/20091003120346/http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/8282826.stm |archivedate=ngày 3 tháng 10 năm 2009 |deadurl=no}}</ref> song không phải là công dân Mỹ trừ khi họ có ít nhất một cha mẹ là công dân Mỹ. Nghị viên Faleomavaega ủng hộ giải thích tư pháp mà theo đó Điều khoản công dân của Tu chính án 14 không mở rộng quyền công dân khi sinh cho nhân dân Hoa Kỳ sinh tại các lãnh thổ chưa hợp nhất.<ref>{{Citation
Người Samoa thuộc Mỹ có quyền bầu ra một đại biểu không có quyền bỏ phiếu vào Hạ nghị viện Hoa Kỳ.<ref name=bbc/> Từ năm 1989, đại biểu này là [[Eni Faleomavaega]] thuộc Đảng Dân chủ, song ông bị ứng cử viên của Đảng Cộng hòa là [[Aumua Amata Radewagen]] đánh bại vào năm 2014.<ref>{{cite paper|url=http://thehill.com/blogs/ballot-box/house-races/223113-american-samoa-delegate-loses-seat|title=American Samoa delegate loses seat|date=November 2014|publisher=http://thehill.com/}}</ref>
Về hành chính, Samoa thuộc Mỹ được chia thành ba quận là quận Đông, quận Tây, quận Manu'a và hai rạn san hô vòng chưa tổ chức là đảo Swains và rạn san hô vòng Rose; chúng được chia tiếp thành 74 làng. Pago Pago là thủ phủ của Samoa thuộc Mỹ<ref name=CIAfactbook>{{chúChú thích web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/aq.html |titletiêu đề=American Samoa |accessdatengày truy cập=ngày 23 tháng 2 năm 2007 |work=The World Factbook |publishernhà xuất bản =[[Central Intelligence Agency|CIA]] }}</ref>, là một trong những làng lớn nhất và nằm trên mặt đông của đảo Tutuila. Fagatogo được ghi trong Hiến pháp Samoa thuộc Mỹ là nơi chính thức đặt trụ sở chính phủ, song không phải thủ phủ.<ref>[http://www.asbar.org/asconst.htm Revised Constitution of American Samoa]{{dead link|date=February 2014}}.</ref><ref>{{chúChú thích web |url=http://www.statoids.com/uas.html |titletiêu đề=Districts of American Samoa |publishernhà xuất bản=statoids.com |accessdatengày truy cập=ngày 26 tháng 4 năm 2008 |postscript=<!--None--> |archiveurl=//web.archive.org/web/20080421140339/http://www.statoids.com/uas.html |archivedate=ngày 21 tháng 4 năm 2008 |deadurl=no}}</ref><ref>{{chúChú thích web |url=http://www.statoids.com/info.html#cov |titletiêu đề=Explanation of Listings: Country overview |publishernhà xuất bản=statoids.com |accessdatengày truy cập=ngày 26 tháng 4 năm 2008 |postscript=<!--None--> |archiveurl=//web.archive.org/web/20080420104405/http://www.statoids.com/info.html |archivedate=ngày 20 tháng 4 năm 2008 |deadurl=no}} (See the discussion ''"What is the capital of X?"'')</ref>
==Địa lý==
Samoa thuộc Mỹ nằm tại [[châu Đại Dương]], là một trong hai lãnh thổ của Hoa Kỳ tại Nam Bán cầu, cùng với [[đảo Jarvis]]. Tổng diện tích của Samoa thuộc Mỹ là {{convert|76,1|sqmi|1}}, gồm có năm đảo núi lửa có địa hình gồ ghề và hai rạn san hô vòng.<ref name="DOI">{{chúChú thích web |url=http://www.doi.gov/oia/Islandpages/asgpage.htm |titletiêu đề=Insular Area Summary for American Samoa |accessdatengày truy cập= ngày 11 tháng 4 năm 2011 |datengày=ngày 6 tháng 4 năm 2010 |work= |publishernhà xuất bản=U.S. Department of the Interior |quote= }}{{dead link|date=February 2014}}</ref> Năm đảo núi lửa là: [[Tutuila]], [[Aunu'u]], [[Ofu-Olosega|Ofu]], [[Ofu-Olosega|Olosega]], [[Tau, Samoa thuộc Mỹ|Tau]]. Các rạn san hô vòng là [[đảo Swains|Swains]], và Rose. Rạn san hô vòng Rose là nơi duy nhất không có người cư trú.
Do vị trí địa lý, Samoa thuộc Mỹ thường xuyên chịu tác động của các xoáy thuận nhiệt đới từ tháng 11 đến tháng 4. Rạn san hô vòng Rose là cực đông của lãnh thổ. Samoa thuộc Mỹ là bộ phận cực nam của Mỹ. Samoa thuộc Mỹ có [[vườn quốc gia Samoa thuộc Mỹ]].
Núi Vailulu'u là một núi lửa chìm hoạt động, cách 28 miles (45 km) về phía đông của Ta'u tại Samoa thuộc Mỹ. Núi được phát hiện vào năm 1975 và từ đó được một nhóm các nhà khoa học nghiên cứu, góp phần vào sự hiểu biết về các quá trình cơ bản của Trái Đất.<ref name=hart>{{chúChú thích web |url=http://www.pmel.noaa.gov/pubs/docs/hart2243.pdf |work=G3, An Electronic Journal of the Earth Sciences, American Geophysical Union |titletiêu đề=Vailulu'u undersea volcano: The New Samoa |series=Research Letter, Vol. 1. Paper number 2000GC000108 |first=Hart |last=et al |datengày=ngày 8 tháng 12 năm 2000 |issn=1525-2027 |publishernhà xuất bản=[http://www.pmel.noaa.gov/ Pacific Marine Environmental Laboratory], [http://www.noaa.gov/U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration] |accessdatengày truy cập=ngày 20 tháng 3 năm 2011}}</ref>
==Kinh tế==
Công việc trên đảo phân bổ tương đối đồng đều trong ba lĩnh vực, với 5.000 lao động mỗi lĩnh vực: lĩnh vực công, một nhà máy đồ hộp [[cá ngừ đại dương]], và lĩnh vực tư nhân. Đại đa số công việc trong lĩnh vực công là cho chính phủ Samoa thuộc Mỹ. Nhà máy đồ hộp cá ngừ đại dương StarKist xuất khẩu hàng trị giá hàng trăm triệu dollar sang Hoa Kỳ mỗi năm. Nhà máy đồ hộp Samoa Packing đóng cửa vào năm 2009 do người Samoa thuộc Mỹ được áp dụng mức lương tối thiểu.<ref name=minimumwage>{{chúChú thích web|url=http://www.europac.net/commentaries/congress_sacks_samoan_economy |titletiêu đề=Congress Sacks Samoan Economy |publishernhà xuất bản=Europac.net |datengày=ngày 22 tháng 1 năm 2010 |accessdatengày truy cập=ngày 4 tháng 11 năm 2010}}</ref>
Chỉ có một vài lao động liên bang tại Samoa thuộc Mỹ và không có nhân viên quân sự hoạt động theo nhiệm vụ ngoại trừ các thành viên của Tuần duyên Hoa Kỳ, song có một đơn vị dự bị lục quân. Ngoài ra, có một đồn tuyển mộ của Lục quân Hoa Kỳ tại Utulei.
Từ năm 2002 đến năm 2007, dân số Samoa thuộc Mỹ tăng với tốc độ trung bình là 2,3% mỗi năm, còn GDP/người thực giảm trung bình 1,9% mỗi năm.
Đạo luật tiêu chuẩn lao động công bằng 1938 ban đầu gồm các điều khoản đặc biệt cho Samoa thuộc Mỹ, với lý do lãnh thổ có kinh tế hạn chế.<ref name=flsa205>{{chúChú thích web |url=http://www.law.cornell.edu/uscode/html/uscode29/usc_sec_29_00000205----000-.html |titletiêu đề=FLSA section 205, "Special industry committees for American Samoa" |publishernhà xuất bản=Law.cornell.edu |datengày= |accessdatengày truy cập=ngày 25 tháng 7 năm 2010| archiveurl= //web.archive.org/web/20100721100208/http://www.law.cornell.edu/uscode/html/uscode29/usc_sec_29_00000205----000-.html |archivedate=ngày 21 tháng 7 năm 2010 |deadurl=no}}</ref> Tiền lương tại Samoa thuộc Mỹ dựa trên khuyến nghị của một ủy ban họp mỗi nửa năm.<ref>{{chúChú thích web |url=http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=10563 |titletiêu đề=Statement by the President Upon Signing the American Samoa Labor Standards Amendments of 1956 |publishernhà xuất bản=Presidency.ucsb.edu |datengày=ngày 8 tháng 8 năm 1956 |accessdatengày truy cập=ngày 25 tháng 7 năm 2010}}</ref> Năm 2007, Đạo luật lương tối thiểu công bằng 2007 được Quốc hội Hoa Kỳ thông qua, tăng mức lương tối thiểu tại Samoa thuộc Mỹ thêm 50¢ mỗi giờ vào năm 2007 và tăng 50¢ mỗi giờ mỗi năm sau đó cho đến khi mức lương tối thiểu tại Samoa thuộc Mỹ ngang bằng với mức lương tối thiểu liên bang là $7,25 mỗi giờ.<ref>{{usc|29|201}}. ''United States Government Printing Office''. Truy cập ngày 12 tháng 4 năm 2008.</ref> Nhằm đối phó với việc tăng mức lương tối thiểu, một trong hai nhà máy đồ hộp cá ngừ đại dương chính tại Samoa thuộc Mỹ đóng cửa vào năm 2009 và 2.041 lao động bị sa thải.<ref>{{chú thích báo |url=http://blogs.reuters.com/great-debate/2009/05/14/thousands-lose-jobs-due-to-higher-federal-minimum-wage/ |title=Thousands lose jobs due to higher federal minimum wage | Analysis & Opinion | |publisher=Blogs.reuters.com |date=ngày 14 tháng 5 năm 2009 |accessdate=ngày 25 tháng 7 năm 2010}}</ref> Nhà máy còn lại bắt đầu sa thải công nhân vào tháng 8 năm 2010, với kế hoạch sa thải tổng cộng 800 công nhân.<ref>{{chú thích báo |url=http://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5iYag3VGI1MxdaoGgkVUx2sZGBK8gD9HRGP380 |agency=Associated Press |title=Nearly 400 StarKist Co. cannery workers lose jobs |date=ngày 26 tháng 8 năm 2010}}{{dead link|date=February 2014}}</ref>
Samoa thuộc Mỹ là một lãnh thổ thuế quan độc lập, do vậy các cư dân địa phương không phải là chịu thuế thu nhập liên bang Hoa Kỳ đối với thu nhập từ lãnh thổ, họ cũng không phải chịu bất kỳ loại thuế bất động sản nào đối với sở hữu của họ.<ref>{{Cite journal |url=http://www.gao.gov/archive/1998/og98005.pdf |title=U.S. INSULAR AREAS, Application of the U.S. Constitution |page=37 |publisher=U.S. General Accounting Office |date=November 1997 |quote=US federal individual and corporate income taxes as such are not currently imposed in US insular areas.|accessdate=ngày 16 tháng 7 năm 2012 |postscript={{inconsistent citations}}}}</ref>
Dân số Samoa thuộc Mỹ là khoảng 55.519 người, 95% trong số đó sống trên đảo lớn nhất là [[Tutuila]].<ref name=bbc/>
Samoa chỉ có một mã ZIP là 96799, và sử dụng Dịch vụ Bưu chính Hoa Kỳ (mã "AS") để chuyển phát thư.<ref name="Zip-96799">{{chúChú thích web |url=http://www.zip-codes.com/city/AS-PAGO-PAGO.asp |titletiêu đề=Pago Pago, AS |work=Zip-Codes.com |publishernhà xuất bản=Datasheer, LLC |accessdatengày truy cập=ngày 24 tháng 1 năm 2010 |archiveurl=//web.archive.org/web/20100226055132/http://www.zip-codes.com/city/AS-PAGO-PAGO.asp |archivedate=ngày 26 tháng 2 năm 2010 |deadurl=no}}</ref><ref name="USPS-abbrs">{{chúChú thích web |url=https://www.usps.com/send/official-abbreviations.htm |titletiêu đề=Official USPS Abbreviations |publishernhà xuất bản=[[United States Postal Service]] |accessdatengày truy cập=ngày 28 tháng 7 năm 2014}}</ref>
Về thành phần dân tộc, 91,6% thuộc dân tộc Samoa, 2,8% là người gốc Á, 1% là người gốc Âu, 4,2% là người hỗn chủng, và 0,4% có nguồn gốc khác. Hầu hết cư dân là người song ngữ. [[Tiếng Samoa]] là một ngôn ngữ có quan hệ mật thiết với tiếng Hawaii và các ngôn ngữ Polynesia khác, là tiếng mẹ đẻ của 91% cư dân, trong khi 80% nói tiếng Anh, 2,4% nói tiếng Tonga, 2% nói tiếng Nhật và các ngôn ngữ châu Á khác, và 2% nói các ngôn ngữ Thái Bình Dương khác.<ref name=CIAfactbook />
{{As of|2013|2}}, [[CIA Factbook]] tường thuật tín đồ tôn giáo tại Samoa thuộc Mỹ chủ yếu là Ki-tô hữu: 50% Công lý hội, 20% Công giáo La Mã, và 30% theo Tin Lành và các tín ngưỡng khác.<ref name=CIAfactbook/>
{{As of|2013|2}}, World Christian Database cho thấy tín đồ tôn giáo tại Samoa thuộc Mỹ: 98% Ki-tô hữu, 0,7% [[thuyết bất khả tri|bất khả tri]], 0,4% Phổ độ Trung Hoa, 0,3% [[Phật giáo]] và 0,3% [[Bahá'í]].<ref name="World Christian Database">{{chúChú thích web|url=http://www.thearda.com/internationalData/countries/Country_5_2.asp |titletiêu đề=American Samoa: Adherents Profile at the Association of Religion Data Archives, World Christian Database|publishernhà xuất bản=Thearda.com |datengày= |accessdatengày truy cập=ngày 26 tháng 2 năm 2014}}</ref>
{{As of|2013|2}}, [[Giáo hội các Thánh hữu Ngày sau của Chúa Giê Su Ky Tô]] tường thuật họ có 15.411 thành viên (27%), với 37 giáo đoàn tại Samoa thuộc Mỹ.<ref>{{chúChú thích web|url=http://www.mormonnewsroom.org/facts-and-statistics/country/american-samoa |titletiêu đề=LDS Newsroom |publishernhà xuất bản=Mormonnewsroom.org |datengày= |accessdatengày truy cập=ngày 26 tháng 2 năm 2014}}</ref>
== Chú thích ==
| 