Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đế quốc Ba Tư”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Escarbot (thảo luận | đóng góp)
93.168 sửa đổi
nKhông có tóm lược sửa đổi
Dòng 2:
'''Đế quốc Ba Tư''' là một [[đế quốc ]]tại [[Cao nguyên Iran]] và các khu vực xung quanh. Đế quốc Ba Tư là một loạt các [[đế quốc]] trong lịch sử cai trị vùng Cao nguyên Iran (Irān - “Đất của các chủng tộc Aryan”). Theo một số quyển sử do người [[Châu Âu|Âu]] viết, đế quốc này bắt nguồn từ hai Vương quốc Đông Ba Tư ([[Parsua]]) và Tây Ba Tư ([[Anshan]]) do [[nhà Achaemenes]] (690–328 trước [[Công nguyên]]) trị vì. Nhà Achaemenes thuộc sắc tộc Ba Tư của người [[Aryan]] xuất phát từ khu vực tỉnh Pars của Iran ngày nay.
 
Tuy nhiên, một số người có tư tưởng “Đại dân tộc Iran”, liệt một số triều đại người ngoại quốc vào [[lịch sử Iran]]. Theo cách nhìn này đế quốc Ba Tư được khởi đầu với những người Media, sau khi họ cùng với [[người Babylonia]] tiêu diệt [[đế quốc Assyria]], và khởi lập [[đế quốc Media]]. [[Vua]] xứ Anshan là Cyrus II (khoảng năm 575 TCN - 530 TCN), tức [[Cyrus Đại Đế]], lên nối ngôi vào năm 559 TCN) và đánh bại vua Media là [[Astyages]] tại [[Ecbatana]], thống nhất hai dân tộc Ba Tư và Media thành một [[Đế quốc Achaemenes]] vào năm 550 TCN.<ref>[[Kaveh Farrokh]], ''Shadows in the desert: ancient Persia at war'', trang 9</ref> Ông thực hiện chiến thuật xuất sắc và dành chiến thắng vang dội, chinh phạt được [[Đế quốc Lydia]] vào nam 547 TCN.<ref name="Farokh4043">Kaveh Farrokh, ''Shadows in the desert: ancient Persia at war'', trang 40</ref> Sau đó, ông tiêu diệt được [[Đế quốc Tân Babylonia]], rôi đưa người [[Do Thái]] trở về [[Jerusalem]].<ref>Kaveh Farrokh, ''Shadows in the desert: ancient Persia at war'', trang 43<name="Farokh4043"/ref> Ông lập nên một Đế quốc Thế giới đầu tiên và để lại tiếng vang cho đến ngày nay. <ref>Kaveh Farrokh, ''Shadows in the desert: ancient Persia at war'', trang 47<name="Farrkoh4748"/ref>
 
Thời đó, còn rất nhiều vương quốc nhỏ, cương thổ gồm một hay vài thị trấn với chút ít đất chung quanh. Vua Cyrus Đại đế chia đế quốc của ông thành 20 tỉnh (tiếng Ba Tư là ''xšaθra'' - Anh hóa là ''satrapy''), mỗi tỉnh gồm nhiều tiểu vương quốc. Quan tổng đốc mỗi tỉnh gọi là ''xšaθrapāvā'' (''pāvā'' = người bảo vệ), phiên âm tiếng Anh là ''satrap'', phiên âm tiếng Pháp là ''satrape''. Do sự hiện hữu của nhiều tiểu vương đó, các Hoàng đế Ba Tư cổ thường xưng hiệu là ''shahanshah'', tức là “Vua của các vua” (tiếng Ba Tư ''shah'' có nghĩa là vua). Danh hiệu này còn đuợc dùng bởi vua [[Muhammad Reza Pahlavi]] ([[1941]] - [[1979]]), vào [[thế kỷ 20]].
Dòng 48:
Trong suốt chiều dài của [[Lịch sử Iran]], thời gian hiện hữu của các [[triều đại]] thuộc đế chế Ba Tư cộng chung được khoảng 1500 năm.
 
Đời nhà Achaemenes, Ba Tư là nước lớn nhất [[thế giới]]. Diện tích của đế quốc này đạt đến cao điểm khoảng 7.500.000 km² dưới triều vua [[Darius Đại đế]] ([[522 TCN]] - [[485 TCN]]). Ba Tư cũng là đế quốc đầu tiên trong lịch sử có lãnh thổ trải rộng trên ba châu Á, Âu, Phi. Là một vị Hoàng đế tài năng, vua Darius Đại Đế đập tan tác nhiều kẻ thù của Đế quốc Ba Tư. Do năm xưa vua Cyrus Đại Đế và toàn quân Ba Tư bị Nữ vương [[Tomyris]] người [[Massagetae]] đánh tan tác tại vùng [[Trung Á]],<ref name="Farrkoh4748">Kaveh Farrokh, ''Shadows in the desert: ancient Persia at war'', các trang 47-48.</ref> nay vua Darius Đại Đế quyết định kéo quân đi chinh phạt vùng đất này để đem lại vinh quang cho Đế quốc. Ông đã giành chiến thắng oanh liệt, bắt được cả vua của người [[Saka]] là [[Skunkha]] (519 TCN). <ref>Kaveh Farrokh, ''Shadows in the desert: ancient Persia at war'', trang 56</ref>
 
== Xem thêm ==
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Đế_quốc_Ba_Tư”