Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đế quốc Tây Ban Nha”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 85:
|continent = Toàn cầu
}}
'''Đế quốc Thực dân Tây Ban Nha''' ({{lang-es|Imperio español}}) là một trong những đế quốc lớn nhất [[thế giới]] và là một trong những đế quốc toàn cầu đầu tiên trên thế giới. Đạt tới thời kỳ cực thịnh về quân sự, quyền lực chính trị và kinh tế dưới [[Nhà Habsburg|vương triều Habsburgs]] Tây Ban Nha, trong thế kỷ 16 và 17, có phạm vi rộng nhất dưới [[vương triều Bourbon]], khi đã chiếm được các đế chế lớn khác trên thế giới. Đế quốc Tây Ban Nha trở thành [[siêu cường]] trong thời gian đó và là đế quốc đầu tiên được gọi là "[[đế quốc có mặt trời không bao giờ lặn]]".
 
Vào thế kỷ thứ 15 và 16 Tây Ban Nha là quốc gia tiên phong cho phong trào [[Thời đại Khám phá|thám hiểm thế giới]] và chủ nghĩa bành trướng thuộc địa của châu Âu cũng như tiên phong trong việc mở các lộ trình giao thương qua đại dương, với việc thông thương phát triển nở rộ qua [[Đại Tây Dương]] giữa Tây Ban Nha với Mỹ và qua [[Thái Bình Dương]] giữa [[Châu Á - Thái Bình dương]] với [[México]] qua [[Philippines]]. Những người Tây Ban Nha đi khai phá thuộc địa đã lật đổ những nền văn minh [[Aztec]], [[Inca]], [[Maya]] và tuyên bố chủ quyền với một dải đất bao la ở [[Bắc Mỹ|Bắc]] và [[Nam Mỹ]]. Trong một khoảng thời gian, đế chế Tây Ban Nha thống trị các đại dương nhờ hạm đội tàu giàu kinh nghiệm, một sức mạnh bậc nhất toàn cầu, và họ thống trị những chiến trường ở châu Âu với một lực lượng bộ binh dày dạn và thiện chiến có tên là [[tercios]]. Tây Ban Nha trải qua thời kỳ vàng son về văn hóa trong thế kỷ 16 và 17.
 
Từ giữa thế kỷ 16, vàng và bạc từ các mỏ ở châu Mỹ đã tăng cường tiềm lực quân sự của [[Tây Ban Nha Habsburg]] trong một chuỗi các cuộc chiến tại châu Âu và Bắc Phi. Vào thế kỷ 17 và 18, đế chế Tây Ban Nha có được một lãnh thổ rộng lớn nhất trên thế giới, dù nó có trải qua sự biến động trong quân đội và tài sản kinh tế từ thập niên 1640. Phải đương đầu với kinh nghiệm và thử thách mới trong việc xây dựng đế chế, các nhà tư tưởng Tây Ban Nha đã công thức ra một vài ý tưởng tân tiến trong các đạo luật thiên nhiên, quyền tối cao độc lập, đạo luật quốc tế, chiến tranh và kinh tế - họ thậm chí đặt dấu hỏi về tính hợp pháp của [[chủ nghĩa Đế quốc]] - liên quan đến những trường phái ý tưởng về tính tập thể như trường phái [[Salamanca]].
Dòng 95:
Đế chế Tây Ban Nha tại châu Âu đã không thể thực hiện được do [[hiệp ước Utrecht]] ([[1713]]), hiệp ước đã cắt bỏ những lãnh thổ còn lại của Tây Ban Nha ở [[Ý]] và các quốc gia thuộc vùng đất thấp. Tài sản của Tây Ban Nha tăng lên sau đó, nhưng nó vẫn duy trì là một sức mạnh thứ hai về chính trị tại lục địa châu Âu.
 
Tuy nhiên, Tây Ban Nha duy trì và mở rộng đế chế bên ngoài của nó cho đến thế kỷ 19, cú sốc của cuộc [[chiến tranh bán đảo]] đã tạo nên một làn sóng tuyên bố độc lập tại [[Quito]] (1809), [[Colombia]] (1810), [[Venezuela]] và [[Paraguay]] (1811) đồng thời các cuộc cách mạng liên tiếp nổ ra đã cướp đi các thuộc địa của đế chế tại Đại Lục [[Châu Mỹ]]. Tây Ban Nha cố gắng duy trì những mảnh vụn của đế chế tại vùng [[Caribbean]] ([[Cuba]] và [[Puerto Rico]]); [[Châu Á]] ([[Philippines]]), và [[Châu Đại Dương]] ([[Guam]], [[Liên bang Micronesia|Micronesia]], [[Palau]], và [[Quần đảo Bắc Mariana]]) cho đến tận [[chiến tranh Tây Ban Nha-Hoa Kỳ]] nổ ra năm 1898. Sự tham gia của Tây Ban Nha trong cuộc tranh chấp châu Phi là rất nhỏ; vùng [[Maroc thuộc Tây Ban Nha|Maroc Tây Ban Nha]] (thuộc địa Maroc của Tây Ban Nha) được duy trì cho đến năm 1956, [[Guinea Tây Ban Nha]] và [[Sahara Tây Ban Nha]] được duy trì cho đến năm 1968 và 1975. [[Quần đảo [[CanaryCanaria]], [[Ceuta]], [[Melilla]] là những khu vực hành chính hiện vẫn là một phần của Tây Ban Nha trong khi [[Isla de Alborán]], [[Isla Perejil]], [[Islas Chafarinas]], [[Peñón de Alhucemas]], và [[Peñón de Vélez de la Gomera]] vẫn là các lãnh thổ thuộc Tây Ban Nha. Và theo UN, "[[Sahara thuộc Tây Ban Nha|Sahara Tây Ban Nha]]/[[Tây Sahara]]" hiện vẫn dưới sự điều hành của Tây Ban Nha.
 
{{thể loại Commons|Spanish Empire}}