Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Phần Lan”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 72:
Ghi chú =
}}
'''Phần Lan''' ([[tiếng Phần Lan]]: ''Suomi''), tên chính thức là '''Cộng hòa Phần Lan''' ([[tiếng Phần Lan]]: ''Suomen tasavalta'', [[tiếng Thụy Điển]]: ''Republiken Finland''), là một quốc gia thuộc khu vực [[Bắc Âu]]. Phần Lan giáp với [[Thụy Điển]] về phía tây, [[Nga]] về phía đông, [[Na Uy]] về phía bắc và [[Estonia]] về phía nam qua [[Vịnh Phần Lan]]. Thủ đô và thành phố lớn nhất của Phần Lan là [[Helsinki]].
 
Trong lịch sử, Phần Lan từng là một phần của Thụy Điển trong một thời gian dài (từ [[thế kỷ XII]] đến [[thế kỷ XVIII]]) rồi sau đó trở thành một đại công quốc dưới sự cai trị của [[Sa hoàng]] nước [[Nga]] trong khoảng thời gian 1809-1917. Ngày [[6 tháng 12]] năm 1917, Phần Lan chính thức tuyên bố độc lập, trở thành một nước [[cộng hòa]]. Sau [[Chiến tranh thế giới thứ hai]], Phần Lan giữ vai trò như một nước trung lập và đã chuyển đổi nhanh chóng từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu sang nền kinh tế công nghiệp phát triển cao vào hàng bậc nhất châu Âu. Ngày nay, Phần Lan là một quốc gia [[dân chủ]] theo chế độ [[cộng hòa đại nghị|cộng hòa nghị viện]]. Nước này là thành viên của [[Liên Hiệp Quốc]] từ năm [[1955]] và gia nhập [[Liên minh châu Âu]] vào năm [[1995]].
 
Phần Lan là một trong những quốc gia dân cư thưa thớt nhất [[châu Âu]]. Theo số liệu tháng 8 năm 2015, dân số Phần Lan là 5 489
101người<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fi.html#People CIA - The World Factbook Con người Phần Lan</ref>. Với mật độ dân số chỉ khoảng 18 người/km², Phần Lan trở thành quốc gia có mật độ dân cư thấp nhất trong các nước [[Liên minh châu Âu]]. Ngôn ngữ chính tại nước này là [[tiếng Phần Lan]] - một ngôn ngữ thuộc [[hệ ngôn ngữ Ural]]<ref>"Like Finnish and Estonian, it belongs to the Uralic language family, its closest relatives being Mansi and Khanty. It is the most widely-spoken of the several European languages not part of the Indo-European family" [https://en.wikipedia.org/wiki/Hungarian_language#cite_note-4]</ref>. Bên cạnh đó, [[tiếng Thuỵ Điển]] là ngôn ngữ chính thức thứ hai của nước này.
 
Trong lịch sử, Phần Lan từng là một phần của Thụy Điển trong một thời gian dài (từ [[thế kỷ XII]] đến [[thế kỷ XVIII]]) rồi sau đó trở thành một đại công quốc dưới sự cai trị của [[Sa hoàng]] nước [[Nga]] trong khoảng thời gian 1809-1917. Ngày [[6 tháng 12]] năm 1917, Phần Lan chính thức tuyên bố độc lập, trở thành một nước [[cộng hòa]]. Năm 1918, đất nước Phần Lan non trẻ bị chia rẽ bởi cuộc nội chiến, giữa một bên là phe Hồng quân [[Bolshevik]] được hỗ trợ bởi nước Nga Xô Viết, và một bên là phe Bạch vệ, được Đế chế Đức hậu thuẫn. Sau một nỗ lực ngắn để thiết lập một vương quốc, đất nước đã trở thành một nền cộng hòa. Trong Thế chiến II, Liên Xô đã liên tục tìm cách chiếm đóng Phần Lan, Phần Lan đã buộc phải cắt nhượng cho Liên Xô một phần lãnh thổ của mình bao gồm [[Karelia]], [[Salla]], [[Kuusamo]], [[Petsamo]] và một số đảo, nhưng đất nước vẫn giữ được độc lập. Sau [[Chiến tranh thế giới thứ hai]], Phần Lan giữ vai trò như một nước trung lập và đã chuyển đổi nhanh chóng từ một nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu sang nền kinh tế công nghiệp phát triển cao vào hàng bậc nhất châu Âu. Phần Lan đã xây dựng được một nhà nước phúc lợi rộng rãi dựa trên mô hình Bắc Âu, đem lại sự thịnh vượng cho toàn dân và trở thành một trong những nước có thu nhập bình quân đầu người cao nhất trên thế giới <ref name="imf2">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=65&pr.y=7&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=172&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Finland |publisher=International Monetary Fund |accessdate=17 April 2013}}</ref>. Phần Lan giữ thứ hạng cao trong các bảng xếp hạng quốc tế, bao gồm giáo dục, khả năng cạnh tranh kinh tế, tự do dân sự, chất lượng cuộc sống và phát triển con người <ref name="World Audit">{{cite web |url=http://www.worldaudit.org/countries/finland.htm |title=Finland: World Audit Democracy Profile |work=WorldAudit.org |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131030113921/http://www.worldaudit.org/countries/finland.htm |archivedate=30 October 2013}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.oecd-ilibrary.org/education/tertiary-education-graduation-rates_20755120-table1 |title=Tertiary education graduation rates—Education: Key Tables from OECD |doi=10.1787/20755120-table1 |publisher=OECD iLibrary |date=14 June 2010 |accessdate=6 March 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110430055650/http://www.oecd-ilibrary.org/education/tertiary-education-graduation-rates_20755120-table1 |archive-date=30 April 2011 |dead-url=yes |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://e24.no/makro-og-politikk/article3803493.ece |title=Her er verdens mest konkurransedyktige land—Makro og politikk |publisher=E24.no |date=9 September 2010 |accessdate=6 March 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101014010931/http://e24.no/makro-og-politikk/article3803493.ece |archivedate=14 October 2010 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.prosperity.com/country.aspx?id=FI |title=The 2009 Legatum Prosperity Index |publisher=Prosperity.com |accessdate=4 February 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091029140547/http://www.prosperity.com/country.aspx?id=FI |archivedate=29 October 2009 }}</ref>. Ngày nay, Phần Lan là một quốc gia [[dân chủ]] theo chế độ [[cộng hòa đại nghị|cộng hòa nghị viện]]. Nước này là thành viên của [[Liên Hiệp Quốc]] từ năm [[1955]] và gia nhập [[Liên minh châu Âu]] vào năm [[1995]].
 
==Từ nguyên học==
{{main|Tên gọi Phần Lan}}
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Phần_Lan”