Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Triết Biệt”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
'''Triết Biệt''' ([[Hán Tự]]: 哲別; ''Jebe'' hay ''Jebei'', [[tiếng Mông Cổ]]: ᠵᠡᠪ ᠡ; phiên âm Cyrillic [[tiếng Mông Cổ]]: Зэв, Zev) hay '''Giả Biệt''' (者别)<ref>Mông Cổ bí sử</ref> (sinh ''chưa rõ'' - mất [[1225]]) là một trong những viên đại tướng của [[Thành Cát Tư Hãn]].
Ông vốn thuộc bộ lạc [[Tần Diệc Xích Ngột]], Triết Biệt hăng hái chống cự. Trong lúc chiến đấu ông đã bắn bị thương Thành Cát Tư Hãn nhưng do quân địch quá đông, bộ lạc của ông thua. Triết Biết bị bắt và đầu hàng Thành Cát Tư Hãn trở thành viên tướng dưới quyền. Ông đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp mở rộng lãnh thổ của đế quốc Mông cổ. Mặc dù đóng một vai trò lớn nhưng có rất ít nguồn sử liệu về cuộc sống của ông. Ông đã được mô tả là ''"tướng kỵ binh vĩ đại nhất trong lịch sử"''.
==Tiểu sử==
Triết Biệt, nguyên có tên là '''Chích nhi khoát a ngạt''' ([[Hán Tự]]: 只儿豁阿歹; ''Zurgadai''; phiên âm Cyrillic: Зургаадай) là vốn thuộc bộ lạc [[Tần Diệc Xích Ngột]].
Năm 1201, Trong lúc chiến đấu chống lại [[Thành Cát Tư Hãn]], '''Chích nhi khoát a ngạt''' đã bắn bị thương Thành Cát Tư Hãn. Giả Lặc Miệt cấp dưới của Thành Cát Tư Hãn đã chăm sóc ông. Sau khi chiến thắng trong trận chiến, Thành Cát Tư Hãn yêu cầu người đã bắn bị thương mình thú nhận. '''Chích nhi khoát a ngạt''' tự nguyện thú nhận, và tiếp tục nói thêm rằng Thành Cát Tư Hãn có thể giết ông ta, nhưng nếu '''Chích nhi khoát a ngạt''' được phép sống, ông sẽ phục vụ cho Thành Cát Tư Hãn. Thành Cát Tư Hãn đánh giá cao khả năng và lòng trung thành của '''Chích nhi khoát a ngạt'''. Do đó, ông đã tha thứ và ca ngợi '''Chích nhi khoát a ngạt'''. Sau đó, ông đã cho '''Chích nhi khoát a ngạt''' một cái tên mới, '''Triết Biệt''', có nghĩa là cả "mũi tên" và "vũ khí" trong tiếng Mông Cổ. Triết Biệt nhanh chóng trở thành một trong những đại tướng tốt nhất và trung thành nhất của Thành Cát Tư Hãn trong các cuộc chinh phục sau này,
== Các chiến dịch tham gia ==
=== Chiến tranh chống lại nước Kim ===
Ông phục vụ trong cuộc chiến đầu tiên chống lại nhà Kim (Trung Quốc) (1211-1214). Trong cuộc xâm lược đầu tiên này, v chỉ huy cánh trái với [[Tốc Bất Đài]]. Đơn vị của ông đánh về về phía đông, chiếm hai pháo đài. Sau đó, ông lại tiến hành bao vây tiêu diệt quân đội Kim Pháo đài Wusha và liên kết với quân đội chính của Thành Cát Tư Hãn, người sau này tiếp tục giành chiến thắng trong [[Trận Dã Hồ Lĩnh]]. Sau chiến thắng nghiền nát đối thủ, quân Mông Cổ tiến vào vùng đồng bằng [[Bắc Kinh]] và tiếp tục kiểm soát lãnh thổ lãnh thổ chiếm được. Ông được gửi đến để tiến chiếm các pháo đài, bằng chiến thuật nghi binh vào mùa đông năm 1211, Ông tiến quân đến [[Liêu Dương (huyện)|Liêu Dương]], sau khi cưỡi vài trăm dặm, Triết Biệt thu hút binh lính Liêu Dương bằng cách giả vờ thua bỏ chạy và để lại một số lượng lớn chiến lợi phẩm trên mặt đất kéo dài hơn 100 dặm. Các binh lính Liêu Dương dừng lại để cướp bóc, cùng với những đêm dài mùa đông bắc, quân đội Triết Biệt đã cưỡi hơn 100 dặm trong 24 giờ quay lại đánh tan các quân đội nhà Kim chiếm lấy Liêu Dương.
Năm 1213, Genghis cử Jebe để bảo vệ đèo Juyong. Jebe tìm ra một đèo núi bao bọc pháo đài Jin, buộc các hậu vệ phải thi đấu. Jebe và Subutai sau đó buộc phải diễu hành theo hướng ngược lại, lùi lại các bước của họ và rơi xuống phía sau phía sau của đối phương, bao vây và thanh lý đội quân quan trọng này. [15] Sau khi kích động một cuộc nổi dậy ở Mãn Châu và giảm một số pháo đài, Genghis chia quân đội của mình thành năm phần để tấn công các khu vực rộng lớn của lãnh thổ Jin. Jebe được đặt trong lực lượng ưu tú dưới thời Muqali với Subutai, và họ đã đột kích thành công lãnh thổ ra biển trong khi phá hủy hoặc chiếm được nhiều thị trấn và thành phố Jin.
Trận đấu với Kuchlug
Năm 1218, Jebe được giao nhiệm vụ đánh bại kẻ thù lâu năm của Mông Cổ Kuchlug và chinh phục Kara-Khitai. Chỉ có 20.000 người đàn ông, Jebe bảo tồn nhân lực bằng cách kích động và ủng hộ các cuộc nổi loạn tôn giáo giữa các Phật tử cầm quyền và những người Hồi giáo bị áp bức. [16] Lực lượng của ông đã di chuyển với sự chính xác đáng kinh ngạc, cho phép ông áp đảo Kuchlug và 30.000 người. Kuchlug sau đó bị săn lùng sau một cuộc săn đuổi dài qua những ngọn núi. Sau khi Jebe ghi được những chiến thắng trước Kuchlug của Kara-Khitan, Genghis Khan được cho là có liên quan. Mặc dù Genghis Khan vui mừng vì chiến thắng chung của ông, ông không chắc liệu Jebe sẽ tìm kiếm tham vọng lớn hơn và nổi loạn chống lại ông. Khi lời nói này đến được Jebe, anh lập tức trở lại nơi Genghis Khan và cúng dường 100 con ngựa trắng (cùng loại mà Genghis Khan cưỡi khi Jebe bị thương) như một dấu hiệu trung thành và đặt bất kỳ nghi ngờ nào để nghỉ ngơi. [17]
Cuộc xâm lược của Khwarezm Empire
Trong cuộc xâm lược Đế quốc Khwarezm năm 1219, Jebe được gửi đi với một lực lượng đa hướng trên núi Tiên Shan trong mùa đông để đe dọa Thung lũng Ferghana màu mỡ. Jebe đã có thể điều khiển những đèo núi cao có hơn năm feet tuyết, và ông đã rút ra lực lượng dự bị kỵ binh 50.000 người đàn ông ưu tú của Shah Mohammed II. Jebe hoặc giành chiến thắng hoặc ít nhất là tránh thất bại chống lại lực lượng ưu tú này và điều động xa hơn về phía nam để đe dọa Khorasan để cắt đứt các tỉnh xa xôi. Sau đó anh ta quay trở lại để gia nhập quân đội chính của Genghis tại thủ đô Samarkand, phân chia hiệu quả Khwarezm thành hai. Để ngăn chặn việc Shah tập hợp lực lượng của mình ở Khorasan và miền tây Iran, Genghis Khan cử Jebe và Subutai đi săn Shah khắp đế chế của mình. [18] Mặc dù cuối cùng họ đã không bắt được anh ta, việc theo đuổi sát cánh của họ ngăn cản Shah khỏi tập hợp bất kỳ quân đội mới nào và Shah buộc phải chạy trốn về phía Iran với Jebe và Subutai ở phía sau. [19] Kết quả là, lực lượng Khwarezmian đã được lan truyền và phá hủy dần dần. [20]
Tử vong
Jebe đã thực hiện một cuộc đột kích huyền thoại xung quanh biển Caspian, nơi ông và Subutai đánh bại Gruzia, những người đã được thiết lập để tham gia cuộc thập tự chinh thứ năm, cũng như các bộ tộc Caucasus thảo nguyên. [21] Sau đó, ông tiếp tục đánh bại Rusan Rusan và Cumans tại Trận Kalka River. [22] Trận chiến này trước cuộc chinh phục của Kievan Rus 'và ông có thể đã chết khi trở về từ cuộc chinh phục
Triết Biệt, nguyên có tên là '''Chích-nhi-khoát-a-ngạt''' ([[Hán Tự]]: 只儿豁阿歹; ''Zurgadai''; phiên âm Cyrillic: Зургаадай) là vốn thuộc bộ lạc [[Tần Diệc Xích Ngột]], nổi tiếng với tài bắn tên bách phát bách trúng. Người ta cho rằng Triết Biệt là biệt hiệu do Thành Cát Tư Hãn đặt cho ông (trong [[tiếng Mông Cổ]], ''Triết Biệt'' nghĩa là ''thần tiễn'').
Thành Cát Tư Hãn mở rộng lãnh thổ Mông Cổ về phía tây, lần lượt hạ các thành trì của người Hồi giáo, sau khi các vương quốc này từ chối giao thương với Mông Cổ. Khi đó, đạo quân Mông Cổ khác do hai tướng Mông Cổ là Triết Biệt và Tốc Bất Đài mở rộng lãnh thổ Mông Cổ về phương bắc, hướng đến vương quốc [[Kievan Rus]] - chính là nước Nga, Ukraine và Belarus ngày nay.
Khoảng năm 1222, Triết Biệt và Tốc Bất Đài dốc quân tiến vào sông Volga.
== Tiểu thuyết hoá ==
| |||