|
[[Tập tin:80486dx2-large.jpg|thumb|CPU [[Intel]] 80486 DX2 có kích thước 12×6.75 [[mM|mm]].]]
'''Vi mạch''', hay '''vi mạch tích hợp''', hay '''mạch tích hợp''' (''integrated circuit'', gọi tắt '''IC''', còn gọi là '''chip''' theo thuật ngữ [[tiếng Anh]]) là ''tập các [[mạch điện]]'' chứa các [[linh kiện bán dẫn]] (như [[transistor]]) và [[linh kiện điện tử thụ động]] (như [[điện trở]]) được kết nối với nhau, để ''thực hiện được một chức năng xác định''. Tức là mạch tích hợp được thiết kế để đảm nhiệm một chức năng như một ''linh kiện phức hợp''.<ref>Horowitz, Paul; Hill, Winfield (1989). The Art of Electronics (2nd ed.). Cambridge University Press. p. 61. ISBN 0-521-37095-7.</ref>
Các linh kiện kích thước cỡ [[micrômét|micrometre]] (hoặc nhỏ hơn) chế tạo bởi [[công nghệ silicon]].
Mạch tích hợp giúp giảm kích thước của mạch điện đi rất nhiều, bên cạnh đó là độ chính xác tăng lên. IC là một phần rất quan trọng của các mạch logic. Có 2 loại IC chính gồm lập trình được và cố định chức năng, không lập trình được. Mỗi IC có tính chất riêng về nhiệt độ, điện thế giới hạn, công suất làm việc, được ghi trong bảng thông tin (datasheet) của nhà sản xuất.<ref name="JEDEC">[http://www.jedec.org/standards-documents/dictionary/terms/integrated-circuit-ic Integrated circuit (IC).] JEDEC, 2014. Truy cập 01 Apr 2015.</ref>
Hiện nay, công nghệ silicon đang tiến tới những giới hạn của vi mạch tích hợp và các nhà nghiên cứu đang nỗ lực tìm ra một loại [[vật liệu]] mới có thể thay thế công nghệ silicon này.
== Lịch sử ==
Lịch sử phát triển của mạch tích hợp bắt đầu từ năm 1949, khi kỹ sư người Đức [[Werner Jacobi]] ([[Siemens AG]]) nộp bằng sáng chế cho một thiết bị khuếch đại bán dẫn giống như mạch tích hợp, có 5 [[transistor]] trên một bề mặt chung cho bộ khuếch đại 3 tầng, làm dụng cụ trợ thính.
Ngày 12 tháng 9 năm 1958, người Mỹ [[Jack Kilby]] ở [[Texas Instruments]] trình bày vi mạch đầu tiên.<ref>Jack S. Kilby, Miniaturized Electronic Circuits, United States Patent Office, US Patent 3,138,743, filed ngày 6 tháng 2 năm 1959, issued ngày 23 tháng 6 năm 1964.</ref> Kilby sau đó giành được [[giải thưởng Nobel Vật lý]] năm 2000.
Nửa năm sau sự kiện Kilby, [[Robert Noyce]] ở [[Fairchild Semiconductor]] phát triển ý tưởng của riêng mình về một mạch tích hợp giải quyết được nhiều vấn đề thực tế mà Kilby đã không làm được. Thiết kế Noyce được làm bằng [[silicon]], trong khi chip Kilby làm bằng [[germanium]]. Noyce thông tin cho [[Kurt Lehovec]] ở [[Sprague Electric]] về các nguyên tắc của [[tiếp giáp p-n]] cô lập gây ra bởi tác động của một [[tiếp giáp p-n]] có thiên áp (diode), là một khái niệm quan trọng về IC.
[[Fairchild Semiconductor]] cũng là quê hương của công nghệ vi mạch silicon-gate đầu tiên với cổng tự liên kết (self-aligned gate), cơ sở của tất cả các chip CMOS của máy tính hiện đại. Công nghệ này được phát triển bởi nhà vật lý người Ý [[Federico Faggin]] vào năm 1968, người sau đó đã gia nhập [[Intel]] và phát triển các đơn chip [[Central Processing Unit]] (CPU) (Intel 4004) đầu tiên, và ông nhận ''Huy chương Quốc gia về Công nghệ và Đổi mới năm 2010''.
== Phân loại ==
=== Phân loại theo tín hiệu được xử lý ===
Theo xử lý [[tín hiệu]]
* ''IC digital'' xử lý hoặc lưu trữ các tín hiệu digital.
* ''IC analog'' hay ''IC tuyến tính'' xử lý tín hiệu analog.
* ''IC hỗn hợp'', có cả analog và digital.
=== Phân loại theo mức độ tích hợp ===
* [[IC]] (Integrated Circuit), tên chung. Từng còn chia ra SSI (small-scale integration) và MSI (medium-scale integration)
* LSI (Large Scale Integrated)
* VLSI (Very Large Scale Integrated) Các CPU, GPU, ROM, RAM, PLA, chipset, microcontroller,...
* ULSI (ultra-large-scale integration) dự đặt cho mạch trên 1 triệu transistor.<ref>[http://ieeexplore.ieee.org/xpl/login.jsp?tp=&arnumber=1484037&url=http%3A%2F%2Fieeexplore.ieee.org%2Fstamp%2Fstamp.jsp%3Ftp%3D%26arnumber%3D1484037 Ultra-large scale integration]. IEEE Xplore Digital Library, 2005. Truy cập 01 Apr 2015.</ref>
=== Phân loại theo công nghệ ===
Theo công nghệ<ref name="JEDEC" />
* ''Monolithic'': tất cả các phần tử đặt trên một miếng nền ''[[Chất bán dẫn|vật liệu bán dẫn]] đơn tinh thể''. Các ''[[linh kiện bán dẫn]]'' được tạo bằng pha tạp chất (doping), và theo thứ tự lớp thực hiện lai ghép điện trở, đường mạch dẫn, tụ điện, lớp cách điện, cực gate của [[MOSFET]]. Ví dụ công nghệ [[TTL (logic)|TTL]], [[CMOS]], CCD, BiCMOS, DMOS, BiFET-, [[transistor]] lưỡng cực.
* ''Mạch màng mỏng'' hay ''mạch phim'', là những phần tử được tạo bằng ''lắng đọng hơi trên nền thủy tinh''. Nó thường là các mạng điện trở. Chúng có thể được chế tạo bằng cách cân bằng điện tử với độ chính xác cao, và được phủ nhúng bảo vệ. Trong nhóm này bao gồm cả các mạch của ''[[transistor màng mỏng]]'' (TFT), ví dụ trong ứng dụng màn hình phẳng.
* ''Lai mạch màng dày'' kết hợp một số chip, vết mạch in đường dây dẫn, [[linh kiện điện tử thụ động]] (gần như chỉ có điện trở). Nền thường là ''gốm'' và thường được nhúng tráng.
=== Phân loại theo công dụng ===
Theo công dụng
* [[CPU]], [[vi xử lý]] trong máy tính.
* Memory, [[bộ nhớ]] lưu trữ dữ liệu digital
* Thu nhỏ chip trong công nghệ [[RFID]] để giám sát (Identification) không tiếp xúc của các đối tượng hay các sinh vật sống
* [[Cổng logic|IC logic]] tiêu chuẩn thuộc họ logic khác nhau
* [[ASIC]] dành cho phát triển ứng dụng cụ thể, ví dụ cho điều khiển lò nướng bánh, xe hơi, máy giặt,...
* [[ASSP]] là sản phẩm tiêu chuẩn cho ứng dụng cụ thể, tương tự như [[ASIC]], nhưng có sẵn từ các nhà sản xuất và không được xây dựng theo yêu cầu của khách hàng
* IC [[cảm biến]] quá trình vật lý, hoá, sinh hoá,... ví dụ gia tốc, ánh sáng, từ trường, chất độc,...
* [[DSP]] (Digital signal processing) xử lý tín hiệu digital.
* [[ADC]] và [[DAC]], chuyển đổi analog ←→ digital
* FPGA ([[Field-programmable gate array]]) được cấu hình bởi các IC digital của khách hàng, trong đó bao gồm một số lượng lớn các đơn vị chức năng kết nối được (interconnectable)
* [[Vi điều khiển]] (microcontroller) chứa tất cả các bộ phận của một máy tính nhỏ (bộ nhớ chương trình, ALU, bộ nhớ và thanh ghi)
* IC công suất có thể xử lý các dòng hay điện áp lớn (ví dụ khuếch đại công suất lớn, kiểm soát mạng điện lưới)
* System-on-a-chip ([[SoC]]) là hệ thống trong một chip.
== Ứng dụng ==
== Tham khảo ==
{{tham khảo}}
* điện tử và quang điện tử do ThS. Trần Thục Linh biên soạn gồm có 8 chương với các nội dung như: Giới thiệu chung về cấu kiện điện tử, cấu kiện thụ động, vật lý bán dẫn, Diode (Điốt), BJT (Transistor lưỡng cực), FET (Transistor hiệu ứng trường), Thyristors: SCR – Triac – Diac - UJT, cấu kiện quang điện tử
== Xem thêm ==
* [[Các phần tử bán dẫn]]
* [[Linh kiện điện tử]]
* [[Ký hiệu điện tử]]
* [[Sơ đồ mạch điện]]
==Liên kết ngoài==
{{thể loại Commons|Integrated circuits}}
{{sơ khai}}
| 