|
Out
{{1000 bài cơ bản}}
{| class="wikitable" border="1" cellspacing="0" align="right" cellpadding="2" style="margin-left:1em" width=300
|-
! bgcolor=gray | '''''Nguyên tử Heli'''''
|-
| align="center" | [[Hình:Helium atom QM.svg|300px|phải|Trạng thái năng lượng nền của nguyên tử Heli.]]
|-
| style="font-size: smaller; text-align: justify;" | Hình ảnh minh họa nguyên tử [[heli]], [[hạt nhân nguyên tử|hạt nhân]] (hồng) và sự phân bố của [[Obitan nguyên tử|đám mây electron]] (đen). Hạt nhân (phía trên bên phải) trong heli-4 thực tế đối xứng cầu và gần giống với đám mây electron, mặc dù đối với những hạt nhân của nguyên tố nặng điều này không hẳn đã đúng. Thanh chuẩn độ lớn là 1 [[angstrom]] ({{val|e=-10|u=m}} hay {{val|100|ul=pm}}).
|-
! bgcolor=gray | Phân loại
|-
| align="center" | Thành phần nhỏ nhất của [[nguyên tố hóa học]]
|-
! bgcolor=gray | Tính chất
|-
|
{| align="center"
|-
| [[Nguyên tử lượng|Khối lượng]]: || {{val|1.67|e=-27}} tới {{val|4.52|e=-25|u=kg}}
|-
| [[Điện tích]]: || 0 (trung hòa), hoặc điện tích [[ion]]
|-
| [[Đường kính]]: || 62 pm ([[Heli|He]]) tới 520 pm ([[Xesi|Cs]])
|-
| [[Hạt hạ nguyên tử|Thành phần]]: || [[Electron]] và [[hạt nhân nguyên tử|hạt nhân]] gồm [[proton]] và [[neutron]]
|}
|}
'''Nguyên tử''' là đơn vị cơ bản của [[vật chất]] chứa một [[hạt nhân]] ở trung tâm bao quanh bởi [[Obitan nguyên tử|đám mây]] [[điện tích|điện tích âm]] các [[electron]]. [[Hạt nhân nguyên tử]] là dạng gắn kết hỗn hợp giữa các [[proton]] mang điện tích dương và các [[neutron]] trung hòa điện (ngoại trừ trường hợp của nguyên tử [[hiđrô]], với hạt nhân ổn định chỉ chứa một proton duy nhất không có neutron). Electron của nguyên tử liên kết với hạt nhân bởi [[tương tác điện từ]] và tuân theo các nguyên lý của [[cơ học lượng tử]]. Tương tự như vậy, nhóm các nguyên tử liên kết với nhau bởi [[liên kết hóa học]] dựa trên cùng một tương tác này, và tạo nên [[phân tử]]. Một nguyên tử chứa số hạt electron bằng số hạt proton thì trung hòa về điện tích, trong khi số electron nếu nhiều hoặc ít hơn thì nó mang điện tích âm hoặc dương và gọi là [[ion]]. Nguyên tử được [[bảng tuần hoàn|phân loại]] tuân theo số proton và neutron trong hạt nhân của nó: [[nguyên tử số|số proton]] xác định lên [[nguyên tố hóa học]], và [[số neutron]] xác định [[đồng vị]] của nguyên tố đó.<ref name=leigh1990/>
Tên gọi nguyên tử hóa học mà nay gọi đơn giản là "nguyên tử" là những đối tượng rất nhỏ với đường kính chỉ khoảng vài phần mười [[nano mét]] và có khối lượng rất nhỏ tỷ lệ với thể tích của nguyên tử. Chúng ta có thể quan sát nguyên tử đơn lẻ bằng các thiết bị như [[kính hiển vi quét chui hầm]]. Trên 99,94% khối lượng nguyên tử tập trung tại hạt nhân,<ref group=ct>Trong trường hợp của hiđrô-1, với 1 electron và 1 proton, khối lượng proton bằng <math>\begin{smallmatrix}\frac{1836}{1837} \approx 0.99946\end{smallmatrix}</math>, hay chiếm tới 99,946% tổng khối lượng nguyên tử. Tất cả những nuclit khác (đồng vị của hiđrô và tất cả nguyên tố khác) có nhiều nucleon hơn electron, do vậy tỉ số khối lượng của hạt nhân gần bằng với 100% đối với mọi loại nguyên tử, nhiều hơn so với hiđrô-1.</ref> với tổng khối lượng proton xấp xỉ bằng tổng khối lượng neutron. Mỗi nguyên tố có ít nhất một đồng vị với hạt nhân không ổn định có thể trải qua quá trình [[phân rã phóng xạ]]. Quá trình này dẫn đến biến đổi hạt nhân làm thay đổi số proton hoặc neutron trong hạt nhân nguyên tử.<ref name=slac_20090615/> Electron liên kết trong nguyên tử có những mức [[năng lượng]] ổn định rời rạc, hay [[obitan nguyên tử|obitan]], và chúng có thể chuyển dịch giữa 2 mức năng lượng bằng hấp thụ hay phát ra [[photon]] có năng lượng đúng bằng hiệu giữa 2 mức năng lượng này. Các electron có vai trò xác định lên tính chất hóa học của một nguyên tố, và ảnh hưởng mạnh tới tính chất [[từ tính]] của nguyên tử cũng như vật liệu. Những nguyên lý của [[cơ học lượng tử]] đã mô tả thành công các tính chất quan sát thấy của nguyên tử và là nền tảng cho lý thuyết nguyên tử và [[hạt hạ nguyên tử]] ([[Quark|hạt quark]], [[proton]], [[neutron]]...).
==Từ nguyên==
| 