Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Cách mạng 1989”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Uoat365 (thảo luận | đóng góp)
1.871 sửa đổi
thêm các bài chi tiết
Dòng 57:
 
==Bối cảnh==
[[File:USSR_Map_timeline.gif|liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:USSR_Map_timeline.gif|nhỏ|Bản đồ (timeline) sự sụp đổ của chế độ cộng sản ở các nước Đông Âu và sự tan rã của Liên Xô|304x304px]]
===Sự nổi lên của phong trào cộng sản===▼
 
▲=== Sự nổi lên của phong trào cộng sản ===
{{Xem thêm|Liên Xô|Khối phía đông|Danh sách các nước xã hội chủ nghĩa}}
Ý tưởng của [[Chủ nghĩa xã hội]] đã đạt được giữa các tầng lớp [[công nhân]] của thế giới từ [[thế kỷ 19]], lên đến đỉnh điểm trong [[thế kỷ 20]] khi một số quốc gia hình thành [[Đảng cộng sản|Đảng Cộng sản]] của riêng họ. Thông thường, chủ nghĩa xã hội không được ưa chuộng bởi tầng lớp cầm quyền cuối thế kỷ 19 đầu thế kỉ 20; do vậy, ý thức hệ cộng sản chủ nghĩa bị đàn áp và điều này đã được thực hành ngay cả ở các nước thực hiện [[Hệ thống đa đảng|chế độ đa đảng]].
Hàng 83 ⟶ 85:
 
Gorbachev kêu gọi các chính quyền Trung ương và chính quyền ở Đông Nam Âu áp dụng chính sách [[perestroika]] và [[glasnost]] ở các quốc gia của họ. Tuy nhiên, trong khi các nhà cải cách ở Hungary và Ba Lan được khuyến khích áp dụng bởi lực lượng tự do lan rộng từ [[Khối phía Đông|khối phía đông]], các nước khối Đông khác vẫn còn hoài nghi công khai và thể hiện sự ác cảm trong cải cách này. Những người tin rằng những sáng kiến cải cách của Gorbachev sẽ không trụ được lâu bao gồm các nhà cộng sản [[Erich Honecker]] của Đông Đức, [[Todor Hristov Zhivkov|Todor Zhivkov]] của Bulgaria, [[Gustáv Husák]] của [[Tiệp Khắc]] và [[Nicolae Ceaușescu|Nicolae Ceauşescu]] của Romania đã lờ đi những lời kêu gọi thay đổi.<ref>"[http://countrystudies.us/romania/75.htm Romania – Soviet Union and Eastern Europe]", Country studies, US: Library of Congress.</ref> "Khi người hàng xóm của bạn dán giấy tường mới nó không có nghĩa là bạn cũng phải làm như thế", đó là tuyên bố của một thành viên bộ chính trị Đông Đức.<ref>Steele, Jonathan (1994), Eternal Russia: Yeltsin, Gorbachev and the Mirage of Democracy, Boston: Faber.</ref>
 
==Nguyên nhân của sự sụp đổ hệ thống chủ nghĩa xã hội==▼
Theo sách giáo khoa Lịch sử lớp 9 và lớp 12 tại Việt Nam, nguyên nhân của sự sụp đổ các nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới là do bản thân các nước này cũng như tác động từ bên ngoài: ▼
*Các nước công nghiệp tư bản (Tây Âu, bắc Mỹ...) dưới sự đấu tranh của tầng lớp người lao động và áp lực cạnh tranh từ [[hệ thống chủ nghĩa xã hội]], xã hội tư bản đã có những cải cách nhất định: hình thành các hệ thống phúc lợi xã hội, bảo hiểm xã hội để xoa dịu sự đối kháng giai cấp, nâng cao phúc lợi xã hội và giúp đỡ người nghèo. Trong khi các nước CNXH lại bám vào một đường lối, tư tưởng đã vạch trước trong suốt một thời gian dài nên trở nên nên thiếu nhạy bén, chậm chạp với sự phát triển chung của toàn cầu.▼
*Các nước XHCN, mặc dù cũng đã luôn tìm cách hiện đại hóa đất nước, nhưng về sau đã không theo kịp các nước tư bản. Với phương pháp "bao cấp" trong nhiều lĩnh vực (giao thông, y tế, lương thực, nhà ở...) để chứng minh sự ưu việt hơn nhà nước tư bản, dẫn tới áp lực chi tiêu ngân sách rất lớn, từ đó dẫn tới trì trệ về kinh tế.[[File:USSR_Map_timeline.gif|liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:USSR_Map_timeline.gif|nhỏ|Bản đồ (timeline) sự sụp đổ của chế độ cộng sản ở các nước Đông Âu và sự tan rã của Liên Xô]]▼
*Nhiều nước [[Hệ thống xã hội chủ nghĩa|XHCN]] thể chế chính trị không phải đại diện cho toàn dân, rõ ràng nhất là ở các nước mà chính phủ không tự lập ra qua kháng chiến chống ngoại xâm, mà do nước khác áp đặt (như các nước đông Âu) và trợ cấp.▼
*Ở tất cả các nước XHCN Đông Âu, nền kinh tế không phát triển theo thị trường, mà được chỉ đạo từ trung ương, nên thiếu thực tế về cung và cầu trong xã hội, không đầu tư đúng chỗ, chậm chạp trong áp dụng kỹ thuật mới. Ngoài ra trong thời kỳ chiến tranh lạnh các nước này đều bị gánh nặng chi tiêu ngân sách vì cần tiền cho việc chi phí quân sự lớn, viện trợ cho các nước nghèo ở châu Á - châu Phi, ganh đua với [[Tây Âu]].▼
 
[[Đảng Cộng sản Liên Xô]] sụp đổ vì lãnh đạo của nó đã xa rời quần chúng.<ref>{{Chú thích web | url = http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/2010-08-27-chan-dung-mot-so-nha-lanh-dao-dang-cs-lien-xo- | tiêu đề = Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ vì xa rời quần chúng | tác giả = | ngày = | ngày truy cập = 13 tháng 2 năm 2015 | nơi xuất bản = [[VietNamNet]] | ngôn ngữ = }}</ref> Sau thời Brezhnev, lãnh đạo Đảng Cộng sản Liên Xô càng ngày càng xa rời sự thay đổi, phát triển của thời đại, xa rời yêu cầu của quần chúng nhân dân. Trong tư tưởng và hành động, họ tỏ ra bảo thủ, cứng nhắc, duy trì hiện trạng theo kiểu tốt đẹp phô ra, xấu xa đậy lại. Dưới thời Khrushchev và Brezhnev, về hình thức vẫn nhấn mạnh lãnh đạo tập thể, song thật ra chỉ là thay đổi từ một người quyết định thành một vài người quyết định mà thôi. Trên thực tế, không có sự thực hiện nghiêm túc của nguyên tắc tập trung dân chủ.▼
 
===Theo sách báo Phương Tây===▼
Sách báo các nước Phương Tây và ngay cả trong bản thân các nước trước là XHCN có cách giải thích về một số nguyên nhân khác so với cách giải thích tại Việt Nam. Có cả một hệ thống nghiên cứu về nguyên nhân của sự sụp đổ Chế độ XHCN tại Liên Xô và các nước Đông Âu, với nhiều nghiên cứu từ các khía cạnh khác nhau. {{fact|date=7-2014}}▼
 
==Dự đoán về sự sụp đổ của Liên Bang Xô Viết==
Hàng 105 ⟶ 95:
Các dự đoán được thực hiện trước 1980 về sự sụp đổ của Liên Xô đều coi sự sụp đổ là điều xảy ra trong tương lai hơn là một xác suất. Tuy nhiên, đối với một số ý tưởng (như Amalrik và Todd) được nghiên cứu thấu đáo hơn là suy nghĩ thoáng qua.<ref name="Laqueur, Walter 1996 pp. 187" /> Trong trường hợp của Ludwig von Mises, ông gọi là sự sụp đổ của Liên Xô là một sự chắc chắn tuyệt đối, tuy nhiên ông không đưa ra bất kỳ khoảng thời gian hợp lý để kiểm tra dự đoán của mình.
 
==SựKhởi phát triển những năm 1980 dẫn tới sựđầu sụp đổ==
[[Tập tin:Fourthcongressofthepuwp.JPG|nhỏ|Đại hội lần thứ tư của Liên Hợp Đảng Người lao động Ba Lan, được tổ chức vào năm 1963.]]▼
[[Tập tin:Kolejka.jpeg|nhỏ|Người dân mang tem phiếu xếp hàng để mua tại một cửa hàng, hình ảnh tiêu biểu về thời bao cấp ở Ba Lan trong những năm 1980]]
Cuối những năm 1980, hầu như tất cả các nền kinh tế [[Thời bao cấp|bao cấp]] các ở nước XHCN ở Đông Âu và Liên Xô đều có vấn đề. Người dân ở [[Caucasus]] và vùng [[Biển Baltic|Baltic]] đã yêu cầu quyền tự chủ từ [[Moscow]], sau đó [[điện Kremlin]] đã bị mất quyền kiểm soát tại một số khu vực và lãnh thổ trong Liên Xô. vào tháng 11 1988, Cộng hòa Chủ nghĩa Xô Viết [[Estonia]] đã ban hành tuyên bố chủ quyền lãnh thổ,<ref>{{cite web|url=http://articles.latimes.com/1988-11-17/news/mn-458_1_soviet-union|title=Parliament in Estonia Declares 'Sovereignty'|work=latimes}}</ref> dẫn đến các nước cộng hòa khác trong [[khối phía Đông]] cũng đưa ra tuyên bố tương tự về quyền tự chủ.
Hàng 115 ⟶ 104:
Các cuộc cách mạng năm 1989 (còn được gọi là Sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản, sự sụp đổ của cộng sản, (Fall of Communism, the Collapse of Communism), các cuộc cách mạng của Đông Âu) là những cuộc cách mạng lật đổ các nhà nước thân cộng sản Liên Xô của các nước Đông Âu.
 
Những sự kiện bắt đầu tại Ba Lan,<ref name="p.85" /><ref name="lead1">{{chú thích báo | author = Boyes, Roger | url =/tol/news/world/world_agenda/article6430833.ece | title = World Agenda: 20 years later, Poland can lead eastern Europe once again | date = ngày 4 tháng 6 năm 2009 | work = [[The Times]] | accessdate = ngày 4 tháng 6 năm 2009 | location=London}}</ref> và tiếp tục ở Hungary, Đông Đức, Bulgaria, Tiệp Khắc và Romania. Romania là nước duy nhất thuộc Đông Âu lật đổ chế độ cộng sản bằng bạo lực <ref name="p.x" /> Các cuộc biểu tình [[Thiên An Môn]] năm 1989 không thành công để kích thích những thay đổi chính trị lớn ở Trung Quốc. Tuy nhiên, hình ảnh mạnh mẽ của người biểu tình dũng cảm trong cuộc biểu tình đó đã giúp để thúc đẩy các sự kiện tương tự ở các khu vực khác của thế giới.
 
Albania và Nam Tư từ bỏ chủ nghĩa cộng sản từ năm 1990 đến 1992, chia thành năm nước năm 1992: Slovenia, Croatia, Cộng hòa Macedonia, Bosnia và Herzegovina, và Cộng hòa Liên bang Nam Tư (gồm Serbia và Montenegro). Liên Xô bị giải thể vào cuối năm 1991, kết quả là Nga và 14 quốc gia mới tuyên bố độc lập từ Liên bang Xô Viết: Armenia, Azerbaijan, Belarus, Estonia, Georgia, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Latvia, Lithuania, Moldova, Tajikistan, Turkmenistan, Ukraine và [[Uzbekistan]]. Tác động của sự sụp đổ này được cảm thấy ở hàng chục quốc gia xã hội chủ nghĩa. [[Chủ nghĩa cộng sản|Chủ nghĩa Cộng sản]] đã bị bỏ rơi ở các nước như [[Campuchia]], [[Ethiopia]], và [[Mông Cổ]] và [[Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Yemen|Nam Yemen]]. Sự sụp đổ của cộng sản đã dẫn tới tuyên bố kết thúc [[Chiến tranh Lạnh|chiến tranh lạnh]].
Hàng 121 ⟶ 110:
Việc áp dụng các hình thức khác nhau của nền kinh tế thị trường thường dẫn đầu trong việc giảm mức sống ở Hoa hậu Cộng sản, cùng với tác dụng phụ bao gồm sự gia tăng của đầu sỏ chính trị kinh doanh tại các nước như Nga, và phát triển xã hội và kinh tế. Cải cách chính trị đã bị thay đổi, một số quốc gia Đảng cộng sản vẫn có thể giữ cho mình quyền lực, chẳng hạn như Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, trong khi đối với các quốc gia các đảng chính trị khác đã thành công. Nhiều tổ chức cộng sản và xã hội ở phương Tây tôn chỉ quay sang nền dân chủ xã hội. Các cảnh quan chính trị châu Âu đã quyết liệt thay đổi, với rất nhiều nước Đông Âu gia nhập NATO và hội nhập kinh tế mạnh mẽ hơn châu Âu và xã hội tiếp đó.
 
=== {{Flagicon|Poland}}Ba Lan ===
{{chính|Kết thúc của Chủ nghĩa Cộng sản tại Ba Lan}}
 
[[Tập tin:Lech Walesa George H Bush.PNG|nhỏ|Chủ tịch Công đoàn Đoàn kết Lech Wałęsa (giữa) với Tổng thống Mỹ George H. Bush (phải) và Barbara Bush (trái) ở Warsaw, tháng 7 năm 1989.]]
▲[[Tập tin:Fourthcongressofthepuwp.JPG|nhỏ|Đại hội lần thứ tư của Liên Hợp Đảng Người lao động Ba Lan, được tổ chức vào năm 1963.]]
Vào tháng 4 năm 1989, Phong trào Công đoàn Đoàn kết lại được hợp pháp hóa và được tham gia cuộc bầu cử quốc hội vào ngày 4 tháng 6 năm 1989 (bất ngờ, ngày hôm sau vụ đàn áp những người biểu tình Trung Quốc nửa đêm ở Thiên An Môn). Một trận động đất chính trị diễn ra. Chiến thắng Công đoàn đoàn kết vượt qua tất cả các dự đoán. Các ứng cử viên giành được tất cả các chỗ họ được phép cạnh tranh trong Hạ viện, trong khi tại Thượng viện họ chiếm 99 trong số 100 ghế (với các ghế còn lại được thắng cử bởi một ứng cử viên độc lập). Đồng thời, nhiều ứng cử viên nổi bật của Đảng Cộng sản đã thất bại để đạt được ngay cả những số phiếu tối thiểu cần thiết để nắm bắt những ghế đã được dành riêng cho họ.
 
Một chính phủ Phi Cộng sản mới, lần đầu tiên của loại hình này ở các nước Khối Đông Âu, đã tuyên thệ nhậm chức vào văn phòng vào tháng 9 năm 1989.
 
=== {{Flagicon|Hungary}}Hungary ===
Theo sau Ba Lan, Hungary đã tới để trở lại với một chính phủ không cộng sản. Mặc dù Hungary đã đạt được một số cải cách kinh tế lâu dài và tự do hóa chính trị giới hạn trong những năm 1980, cải cách chính chỉ xảy ra sau khi János Kádár làm Tổng Bí thư của Đảng Cộng sản năm 1988. Cùng năm đó, Quốc hội đã thông qua một "gói cải cách dân chủ", trong đó bao gồm đa nguyên, tự do hội họp, lập hội, và báo chí; một luật bầu cử mới, và sửa đổi một hiến pháp cấp tiến, và nhiều hoạt động khác.
 
Hàng 134 ⟶ 125:
 
==={{Flagicon|East Germany}}Đông Đức===
{{chính|Die Wende|Tái thống nhất nước Đức|Cách mạng hòa bình}}
[[Tập tin:BerlinWall-BrandenburgGate.jpg|nhỏ|Bức tường Berlin tại Cổng Brandenburg, ngày 10 tháng 11 năm 1989]]
Sau khi biên giới cải cách đã được mở từ phía Hungary, ngày càng có nhiều người [[Cộng hòa Dân chủ Đức|Đông Đức]] đã bắt đầu di cư sang [[Tây Đức]] thông qua biên giới của Hungary với nước Áo. Đến cuối tháng 9 năm 1989, hơn 30.000 người Đông Đức đã trốn thoát sang Tây Đức trước khi Đông Đức từ chối cho phép du lịch đến Hungary, để lại CSSR (Tiệp Khắc) là các nhà nước láng giềng duy nhất mà người Đông Đức có thể đi du lịch. Hàng ngàn người Đông Đức đã cố gắng để tiếp cận Tây Đức bằng cách chiếm các cơ sở ngoại giao ở thủ đô Đông Âu khác, đặc biệt là Đại sứ quán Prague, nơi hàng ngàn người cắm trại trong vườn lầy lội từ tháng Tám đến tháng Mười Một. Đông Đức đã đóng cửa biên giới với Tiệp Khắc (CSSR) vào đầu tháng Mười, từ đó cô lập mình khỏi tất cả các nước láng giềng. Do cơ hội cuối cùng để tẩu thoát đã bị đóng lại, những người Đông Đức bắt đầu cuộc biểu tình Ngày Thứ Hai. Hàng trăm ngàn người dân ở một số thành phố - đặc biệt là Leipzig - đã tham gia.
Hàng 149 ⟶ 141:
==={{Flagicon|Czechoslovakia}}Tiệp Khắc===
{{chính|Cách mạng Nhung}}
 
[[Tập tin:Prague November89 - Wenceslas Monument.jpg|nhỏ|Các cuộc biểu tình bên dưới tượng đài ở Quảng trường Wenceslas Prague, Tiệp Khắc.]]
Các "[[Cách mạng Nhung|Cách mạng nhung]]" là một cuộc cách mạng bất bạo động ở [[Tiệp Khắc]] mà thấy việc lật đổ chính phủ Cộng sản. Vào ngày 17 tháng 11 năm 1989 (thứ sáu), cảnh sát chống bạo động đàn áp một cuộc biểu tình sinh viên hòa bình ở Prague. Sự kiện đó đã gây ra một loạt các cuộc biểu tình phổ biến từ tháng 19 đến cuối tháng Mười Hai. Đến ngày 20 tháng 11 số lượng người biểu tình hòa bình tập hợp tại Praha đã tăng lên từ 200.000 ngày hôm trước đến khoảng nửa triệu. Tổng Đình công "hai tiếng" gồm tất cả các công dân của Tiệp Khắc, được tổ chức vào ngày 27.
Hàng 158 ⟶ 151:
==={{Flagicon|Bulgaria}}Bulgaria===
{{chính|Kết thúc của Chủ nghĩa Cộng sản ở Bulgaria}}
 
Ngày 10 tháng 11 năm 1989 - một ngày sau khi Bức tường Berlin đã bị xâm phạm – nhà lãnh đạo lâu đời của Bulgaria [[Todor Hristov Zhivkov|Todor Zhivkov]] bị lật đổ bởi Bộ Chính trị. Moscow dường như chấp thuận việc thay đổi lãnh đạo, mặc dù danh tiếng của Zhivkov như là một đồng minh khuất phục của Liên Xô. Tuy nhiên, sự ra đi của Zhivkov là không đủ để đáp ứng các phong trào dân chủ đang phát triển. Cùng lúc đó tác động của chương trình cải cách của Mikhail Gorbachev tại Liên Xô đã được cảm thấy ở Bulgaria vào cuối thập niên 1980, những người Cộng sản, giống như lãnh đạo của họ, đã trở nên quá yếu ớt để chống lại những nhu cầu thay đổi lâu dài.
 
Trong Tháng Mười Một năm 1989 các cuộc biểu tình về các vấn đề sinh thái được tổ chức tại Sofia, và những sớm mở rộng vào một chiến dịch chung để cải cách chính trị. Đảng Cộng sản đã phản ứng bằng cách khai trừ Zhivkov già yếu và thay thế ông ta bằng Petar Mladenov, nhưng điều này đã chỉ có một thời gian ổn định ngắn. Trong tháng 2 năm 1990 Đảng Cộng sản, buộc bởi cuộc biểu tình đường phố đã từ bỏ độc quyền của Đảng và vào tháng 6 năm 1990, bầu cử tự do đầu tiên kể từ năm 1931 đã được tổ chức, thắng của Bungari Đảng Xã hội (tên mới của Đảng Cộng sản). Mặc dù Zhivkov phải đối mặt với phiên toà vào năm 1991, ông thoát khỏi số phận nghiệt ngã của đồng chí miền Bắc của mình, Tổng thống Rumani [[Nicolae Ceaușescu|Nicolae Ceauşescu]].
 
=== {{Flagicon|Romania}}Romania ===
{{chính|Cách mạng România}}xxxxnhỏ|Người biểu tình trên đường phố trong cuộc Cách mạng Rumani năm 1989]]
Không giống như các nước Đông Âu, [[România|Romania]] đã không bao giờ trải qua bất cứ [[phong trào chống Stalin]] nào, nhưng đã được độc lập với sự thống trị của Liên Xô từ những năm 1960. Năm 1989 Tháng một, Ceauşescu, sau đó ở độ tuổi 71, được bầu lại thêm năm năm, lãnh đạo của Đảng Cộng sản Rumani, báo hiệu rằng ông dự định để vượt qua cuộc nổi dậy chống cộng sản đang càn quét phần còn lại của Đông Âu. Như Ceauşescu chuẩn bị để đi trên một chuyến thăm nhà nước Iran, Securitate của ông đã ra lệnh bắt giữ và lưu vong của một bộ trưởng địa phương nói tiếng Hungary, László Tőkés, ngày 16 tháng mười hai, vì vi phạm chế độ. Tőkés bị giam, nhưng chỉ sau khi nổ ra bạo loạn nghiêm trọng. [[Timișoara|Timisoara]] là thành phố đầu tiên phản ứng, ngày 16 tháng mười hai, và nó vẫn còn nổi loạn trong 5 ngày.
 
Hàng 172 ⟶ 166:
Vào ngày lễ Giáng Sinh, truyền hình Rumani cho thấy Ceauşescus phải đối mặt với một phiên xử vội vàng, và sau đó là tử hình. Một Hội đồng Mặt trận lâm thời cứu quốc đã tiếp nhận và công bố cuộc bầu cử cho tháng 4 năm 1990. Các cuộc bầu cử đầu tiên đã được thực sự tổ chức vào ngày 20 Tháng Năm 1990.
 
=== {{Flagicon|Albania}}Albania ===
Tại Cộng hoà xã hội chủ nghĩa nhân dân [[Albania]], [[Enver Hoxha]], người cai trị Albania trong bốn thập kỷ với bàn tay sắt, đã chết vào 11 Tháng Tư năm 1985. Người kế nhiệm ông, [[Ramiz Alia]], bắt đầu dần dần lới lỏng chế độ cai trị. Năm 1989, các cuộc nổi dậy đầu tiên bắt đầu tại Shkodra và lây lan ra các thành phố khác. Cuối cùng, chế độ hiện hành đưa một số tự do hóa, bao gồm cả các biện pháp năm 1990 quy định quyền tự do đi du lịch nước ngoài. Những nỗ lực bắt đầu cải thiện quan hệ với thế giới bên ngoài. Tháng 3 năm 1991 cuộc bầu cử cho phép những người cộng sản trước đây nắm quyền, nhưng một cuộc tổng biểu tình và đối lập đô thị dẫn đến việc thành lập một nội các liên minh bao gồm cả phi cộng sản. Đảng cựu cộng sản Albania đã bị loại trong cuộc bầu cử tháng 3 năm 1992, giữa lúc sự sụp đổ kinh tế và bất ổn xã hội.
 
=== {{Flagicon|Yugoslavia}}Nam Tư ===
{{chính|Giải tán Nam Tư|Chiến tranh Nam Tư}}
Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa [[Nam Tư|Liên bang Nam Tư]] không phải là một phần của Khối hiệp ước [[Warszawa]], nhưng theo đuổi phiên bản "cộng sản" riêng của mình theo Josip Broz Tito.Đó là một nhà nước đa sắc tộc, và những căng thẳng giữa các dân tộc đầu tiên leo thang với mùa xuân Croatia cái gọi là của 1970-71, một phong trào tự trị lớn hơn của Croatia, đã được dập tắt. Năm 1974 có thay đổi hiến pháp theo phân cấp một số các quyền hạn của liên bang cho các nước cộng hòa thành phần và các tỉnh. Sau cái chết của Tito vào năm 1980 đã tăng căng thẳng sắc tộc, đầu tiên Kosovo cộng đồng đa số tiếng Albania. Trong cuối những năm 1980 lãnh đạo Serbia Slobodan Milošević sử dụng cuộc khủng hoảng Kosovo để thúc đẩy tăng chủ nghĩa dân tộc Serbia và cố gắng để củng cố và thống trị đất nước, xa lánh các nhóm dân tộc khác.
 
Hàng 202 ⟶ 197:
Giữa mùa xuân 1989 và mùa xuân 1991, các nước thuộc Liên Xô và đông Âu dần từ bỏ chế độ [[Xã hội Chủ nghĩa|Xã hội chủ nghĩa]]. Tại một số nước, Đảng Cộng sản bị giải thể hoặc thậm chí bị cấm hoạt động trong một thời gian. Ở Trung và Đông Âu, kể cả những người đã từng là công dân của nước Liên Xô và Nam Tư cũ, đã tham gia bầu cử nhiều đảng phái lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ. Dưới đây là danh sách các cuộc bầu cử ở Đông Âu sau Các cuộc cách mạng 1989:
 
* {{flagcountry|Poland|name=Ba Lan}} – [[Polish legislative election, 1989|4-6-1989]]
* {{flagcountry|Turkmen SSR|name=Turkmenistan}} – [[Turkmenistani Supreme Soviet election, 1990|7-1-1990]]
* {{flagcountry|Uzbek SSR|name=Uzbekistan}} – [[Uzbekistani Supreme Soviet election, 1990|18-2-1990]]
* {{flagcountry|Lithuania|1988|name=Lithuania}} – [[Lithuanian Supreme Soviet election, 1990|24-2-1990]]
* {{flagcountry|Moldavian SSR|name=Moldavia}}- [[Moldovan parliamentary election, 1990|25-2-1990]]
* {{flagcountry|Kirghiz SSR|name=Kirghizia}} – [[Kyrgyzstani Supreme Soviet election, 1990|25-2-1990]]
* {{flagcountry|Tajik SSR|name=Tajikistan}} – [[Tajikistani Supreme Soviet election, 1990|25-2-1990]]
* {{flagcountry|Byelorussian SSR|name=Byelorussia}} – [[Belarusian Supreme Soviet election, 1990|3-3-1990]]
* {{flagcountry|Russian SFSR|name=Nga}} – [[Russian legislative election, 1990|4-3-1990]]
* {{flagcountry|Ukrainian SSR|name=Ukraine}} – [[Ukrainian parliamentary election, 1990|4-3-1990]]
* {{flagcountry|East Germany}} – [[East German general election, 1990|18 -3- 1990]]
* {{flagcountry|Estonian SSR|1990|name=Estonia}} – [[Estonian Supreme Soviet election, 1990|18-3-1990]]
* {{flagcountry|Latvian SSR|1990|name=Latvia}} – [[Latvian Supreme Soviet election, 1990|18-3-1990]]
* {{flagcountry|Hungary}} – [[Hungarian parliamentary election, 1990|25-3-1990]]
* {{flagcountry|Kazakh SSR|name=Kazakhstan}} – [[Kazakhstani Supreme Soviet election, 1990|25-3-1990]]
* {{flagcountry|Slovenia|name=Slovenia}} – [[Slovenian parliamentary election, 1990|8-4-1990]]
* {{flagcountry|Croatia|name=Croatia}} – [[Croatian parliamentary election, 1990|24-4-1990]]
* {{flagcountry|Romania}} – [[Romanian general election, 1990|20-5-1990]]
* {{flagcountry|Armenian SSR|name=Armenia}} – [[Armenian parliamentary election, 1990|20-5-1990]]
* {{flagcountry|Czechoslovakia}} – [[Czechoslovakian parliamentary election, 1990|8-6-1990]]
* {{flagcountry|Bulgaria|name=Bulgaria}} – [[Bulgarian Constitutional Assembly election, 1990|10-6-1990]]
* {{flagcountry|Azerbaijan SSR|name=Azerbaijan}} – [[Azerbaijani parliamentary election, 1990|30-9-1990]]
* {{flagcountry|Georgian SSR|name=Georgia}} – [[Georgian parliamentary election, 1990|28-10-1990]]
* {{flagcountry|Macedonia|name=Macedonia}} – [[Macedonian parliamentary election, 1990|11-11-1990]]
* {{flagcountry|SR Bosnia and Herzegovina|name=Bosnia and Herzegovina}} – [[Bosnian general election, 1990|18-11-1990]]
* {{flagcountry|Serbia|name=Serbia}} – [[Serbian general election, 1990|8-12-1990]]
* {{flagcountry|SR Montenegro|name=Montenegro}} – [[Montenegrin general election, 1990|9-12-1990]]
* {{flagcountry|People's Socialist Republic of Albania|name=Albania}} – [[cuộc bầu cử hội đồng lập hiến Albania, 1991|7-4-1991]]
 
==Sự sụp đổ của Liên Bang Xô viết==
{{main|Liên Xô tan rã}}
 
[[Tập tin:Image0 ST.jpg|nhỏ|Xe tăng tại Quảng trường Đỏ ở Moscow trong cuộc đảo chính năm 1991]]
{{Xem thêm|Lịch sử Liên bang Xô viết (1985-1991)}}
 
Sự suy yếu của chính phủ Xô viết đã dẫn đến một loạt các sự kiện mà cuối cùng gây ra sự tan rã của Liên Xô, một quá trình dần dần diễn ra từ 19 tháng một 1990 tới 31 Tháng 12 Năm 1991. Quá trình này dẫn tới nhiều trong số các nước cộng hòa của Liên Xô tuyên bố độc lập.
 
Hàng 241 ⟶ 238:
===Các nước cộng sản và xã hội chủ nghĩa trên thế giới===
{{See also|List of socialist states}}
 
Sự sụp đổ của Liên Xô và các nước Đông Âu là một tổn thất to lớn đối với các quốc gia theo chế độ Cộng sản và Xã hội Chủ nghĩa trên thế giới năm 1991, kéo theo nhiều cuộc biểu tình, bạo động nội chiến trên khắp thế giới, làm kết thúc chiến tranh lạnh, thiết lập một trận tự [[Thế giới mới]]. Sau đây là tình hình các nước trên thế giới sau cuộc cách mạng 1989.
 
====Châu Phi====
 
* {{flag|Algeria}} – Bạo loạn Tháng Mười 1988, cuộc nổi dậy Hồi giáo ở Algeria 1991, đã buộc nước này phải từ bỏ chế độ độc đảng chuyển sang cuộc bầu cử đa đảng năm 1995.
*{{flag|Algeria}} – Bạo loạn Tháng Mười 1988, cuộc nổi dậy Hồi giáo ở Algeria 1991, đã buộc nước này phải từ bỏ chế độ độc đảng chuyển sang cuộc bầu cử đa đảng năm 1995.
*{{flagicon|Angola}} [[People's Republic of Angola|Angola]] – Chính phủ MPLA cầm quyền đã từ bỏ chủ nghĩa Mác-Lênin vào năm 1991 và đồng ý với Hiệp định Bicesse trong cùng năm, tuy nhiên cuộc Nội chiến Angola giữa hai đảng MPLA và UNITA bảo thủ vẫn tiếp tục trong một thập kỷ nữa.
* {{flagicon|Benin|1975}} [[People's Republic of Benin|Benin]] – Chính quyền của [[Mathieu Kérékou]] bị áp lực phải từ bỏ chủ nghĩa Mác - Lênin vào năm 1989.
* {{flag|Burkina Faso}} – [[Dân chủ hóa|Dân chủ hoá]] năm 1990.
* {{flag|Cape Verde|1975}} – Đảng cầm quyền châu Phi độc lập của Cape Verde đã cắt giảm hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa và viện trợ nước ngoài gây áp lực cho chính phủ để cho phép bầu cử đa đảng vào năm 1991.
* {{flag|Chad}} – [[Dân chủ hóa|Dân chủ hoá]] năm 1991.
* {{flagicon|Congo|1970}} [[People's Republic of the Congo|Cộng hòa Dân chủ Congo]] – Chính quyền của [[Denis Sassou Nguesso]] bị áp lực phải từ bỏ Chủ nghĩa Mác - Lênin vào năm 1991. Quốc gia này đã có những cuộc bầu cử vào năm 1992 và thành lập [[Cộng hòa Congo]] vào năm 1993.
* {{flag|Djibouti}} – Xảy ra cuộc nội chiến ở Djibouti năm 1991 và dân chủ hoá năm 1992.
* {{flagicon|Ethiopia|1987}} [[Ethiopia|Cộng hoà dân chủ liên bang Ethiopia]] – Một hiến pháp mới được thực hiện vào năm 1987, và sau khi Liên Xô và Cuba sụp đổ, chính quyền quân sự Cộng sản [[Chính phủ Quân sự Lâm thời Ethiopia xã hội chủ nghĩa|Derg]] do [[Mengistu Haile Mariam]] lãnh đạo đã bị đánh bại bởi phe nổi dậy trong cuộc Nội chiến ở Ethiopia và trốn chạy vào năm 1991.
* {{flag|Guinea-Bissau}} – [[Dân chủ hóa|Dân chủ hoá]] năm 1991.
* {{flagicon|Madagascar}} [[Madagascar|Cộng hoà Madagascar]] – Chủ tịch nước Chủ nghĩa xã hội, ông [[Didier Ratsiraka]] bị lật đổ.
* {{flag|Mali}} – Chính quyền của [[Moussa Traoré]] đã bị lật đổ, [[Mali]] thông qua một hiến pháp mới; Tổ chức các cuộc bầu cử đa đảng. Cuộc nổi dậy năm 1990 và cuộc đảo chính năm 1991.
* {{flagicon|Mozambique}} [[People's Republic of Mozambique|Mozambique]] – Cuộc nội chiến ở Mozambiku giữa FRELIMO và các đảng bảo thủ RENAMO đã kết thúc thông qua hiệp định năm 1992. FRELIMO sau đó đã từ bỏ chủ nghĩa xã hội và với sự ủng hộ của Liên hợp quốc đã tổ chức nhiều cuộc bầu cử.
* {{flag|São Tomé and Príncipe}} – Phong trào Giải phóng Lao động [[São Tomé và Príncipe]] / Đảng Xã hội đã cắt giảm hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa và các viện trợ nước ngoài gây áp lực cho chính phủ cho phép bầu cử đa đảng vào năm 1991.
* {{flag|Seychelles|1977}} – [[Dân chủ hóa|Dân chủ hoá]] năm 1991.
* {{flagicon|Somalia}} [[Somali Democratic Republic|Somalia]] – [[Rebelling Somali]] đã lật đổ chính quyền quân sự Cộng sản của [[Siad Barre]] trong cuộc Cách mạng Somali.
* {{flag|Sudan}} – Kết thúc triều đại của Đảng Liên minh Dân chủ bằng cuộc đảo chính của [[Omar al-Bashir]] năm 1989
* {{flag|Tanzania}} – Đảng Chama Cha Mapinduzi cầm quyền đã cắt giảm hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa và các viện trợ nước ngoài gây áp lực cho chính phủ cho phép bầu cử đa đảng vào năm 1995.
* {{flag|Tunisia|1831}} – Đổi tên Đảng Cộng sản Tunisia ở Phong trào Ettajdid năm 1993 và đổi tên Đảng Destourian Xã hội Chủ nghĩa trong Cuộc Hiến pháp Lập hiến Dân chủ năm 1988.
* {{flag|Zambia|1964}} – Đảng Thống nhất Quốc gia đã cắt giảm hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa và viện trợ nước ngoài gây áp lực cho chính phủ cho phép bầu cử đa đảng vào năm 1991.
 
====Các nước Trung Đông====
 
* {{flagicon|Afghanistan|1987}} [[Democratic Republic of Afghanistan|Afghanistan]] – Đổi tên thành [[Cộng hòa Afghanistan]] năm 1987, chấm dứt sự chiếm đóng Liên Xô và chính quyền Cộng sản dưới quyền [[Mohammad Najibullah]] rơi vào tay [[Mujahideen]] năm 1992.
* {{flagicon|Iraq|1963}} [[Iraq|Cộng hoà Iraq]] – Những cuộc nổi dậy năm 1991. Còn lại dưới chế độ Ba'athist của [[Saddam Hussein]] cho đến năm 2003 với cuộc xâm lăng của Mỹ lật đổ chế độ của ông.
* {{flagicon|KuwaitIraq|1963}} [[KuwaitIraq|Cộng hoà Iraq]] – ĐượcNhững bổcuộc sungnổi vàodậy Liênnăm bang1991. Còn lại dưới chế độ Ba'athist của Irag[[Saddam vàoHussein]] cho đến năm 1990.2003 Sauvới đócuộc đượcxâm giảilăng phóngcủa trongMỹ Chiếnlật tranhđổ vùngchế độ của Vịnhông.
*{{flagicon|Kuwait}} [[Kuwait]] – Được bổ sung vào Liên bang của Irag vào năm 1990. Sau đó được giải phóng trong Chiến tranh vùng Vịnh.
*{{flagicon|Palestine}} Palestinian Territories – Tổ chức Giải phóng Palestine đã mất đi một trong những người bảo trợ ngoại giao quan trọng nhất do sự sụp đổ của Liên bang Xô viết, mối quan hệ thất bại của Arafat với Moscow và mất một chính phủ độc đảng và Tổng thống PFLP-GC của PLO năm 1984.
* {{flag|South Yemen}} – Cuộc nội chiến Nam Yemen năm 1986; Chủ nghĩa Mác - Lênin bị bỏ rơi năm 1990; Nó được thống nhất với các nhà tư bản Bắc Yemen năm đó, sau đó đã dẫn đến một cuộc nội chiến.
* {{flag|Syria}} – Đảng Cộng sản Syria đã được chia thành hai đảng vào năm 1986. Syria đã tham dự [[Hội nghị Madrid]] năm 1991 và gặp Israel trong cuộc chiến tranh lạnh của ông trong các cuộc đàm phán hòa bình.
 
====Các nước Châu Á====
 
* {{flag|Bangladesh}} – Mâu thuẫn nội chiến từ năm 1989.
* {{flagicon|Myanmar|1974}} [[Myanmar|Myanma]] – Cuộc nổi dậy 8888 năm 1988 đã chứng kiến sự sụp đổ của Chế độ Xã hội Chủ nghĩa Miến Điện, nhưng thất bại trong việc đưa dân chủ mặc dù chủ nghĩa Mác đã bị bỏ rơi. Nước này được lãnh đạo bởi một chính phủ quân sự thuộc Hội đồng Hoà bình và Phát triển Nhà nước cho đến năm 2011, sau cuộc bầu cử năm 2010 được nhiều nước phương Tây xem là gian lận. Kết thúc cuộc nổi dậy của Cộng sản năm 1989.
* {{flagicon|Cambodia|1989}} [[Campuchia]] Sau cuộc [[Chiến tranh biên giới Tây Nam]], chế độ Kherme đỏ bị lật đổ, Đảng [[Coalition Government of Democratic Kampuchea|CGDK]] và [[Đảng Dân chủ (Campuchia)|Đảng dân chủ campuchia]], Được chính phủ Việt nam bảo trợ, đã bị mất quyền lực sau cuộc bầu cử do LHQ bảo trợ vào năm [[United Nations Transitional Authority in Cambodia|1993]], sau đó Đảng [[Coalition Government of Democratic Kampuchea|CGDK]] bị giải thể vào năm 1993 và [[Đảng Dân chủ (Campuchia)|Đảng dân chủ campuchia]] bị giải thể năm 1992.
* {{flag|Trung Quốc}} – Đảng Cộng sản Trung Quốc bắt đầu thực hiện tự do hoá cải cách kinh tế vào cuối những năm 1970 dưới thời Đặng Tiểu Bình.
*{{flag|Trung Quốc}} – Đảng Cộng sản Trung Quốc bắt đầu thực hiện tự do hoá cải cách kinh tế vào cuối những năm 1970 dưới thời Đặng Tiểu Bình.
*{{flag|Ấn Độ}} –Cải cách kinh tế Ấn Độ đã được đưa ra vào năm 1991. Và Nghị quyết của Đảng Nhân dân Arunachal. Đại hội Rashtriya Samajwadi đã tan rã vào năm 1989, Tình nguyện viên Quốc gia Tripura đã tan rã vào năm 1988 và Công ước Nhân dân Hmar đã tan rã vào năm 1986. Bắt đầu Cuộc nổi dậy tại Jammu và Kashmir năm 1989.
* {{flag|Lào}} – Còn lại Cộng sản dưới quyền của Đảng Cách mạng Nhân dân Lào. Lào đã buộc phải yêu cầu Pháp và Nhật Bản hỗ trợ khẩn cấp, đồng thời yêu cầu Ngân hàng Thế giới và Ngân hàng Phát triển Châu Á trợ giúp. Cuối cùng, vào năm 1989, [[Kaysone Phomvihane|Kaisôn]] đã viếng thăm Bắc Kinh để xác nhận việc khôi phục các mối quan hệ hữu nghị và để bảo đảm viện trợ của Trung Quốc. Ngôi sao màu đỏ và cái búa và lưỡi liềm được lấy ra khỏi đỉnh năm 1991.
* {{flagcountry|Mông Cổ}} – Cuộc Cách mạng Dân chủ năm 1990 ở Mông Cổ đã chứng kiến một bước đi dần dần để cho phép bầu cử đa đảng tự do và văn bản của hiến pháp mới. Đảng Cách mạng Nhân dân Mông Cổ vẫn giữ đa số trong các cuộc bầu cử năm 1990, nhưng đã thua cuộc bầu cử năm 1996.
* {{flag|Bắc Triều Tiên}} – [[Kim Nhật Thành]] qua đời năm 1994, chuyển quyền lực cho con trai [[Kim Jong-il]]. Lũ lụt chưa từng có và sự tan rã của Liên Xô đã dẫn tới [[Nạn đói Bắc Triều Tiên|nạn đói ở Triều Tiên]], dẫn đến cái chết của khoảng 2,5 triệu đến 3 triệu người Triều Tiên. Tư tưởng Chủ nghĩa Mác - Lênin đã được thay thế bởi [[Tư tưởng Chủ thể|Tư tưởng chủ thể Juche]] vào năm 1992.
* {{flag|Sri Lanka}} – [[1987–89 JVP insurrection|1989 Revolt]]
* {{flag|Vietnam}} – Đảng cộng sản Việt Nam đã thực hiện chính sách Đổi mới vào năm 1986, Từ nền kinh tế tập chung [[Thời bao cấp|bao cấp]] sang nền kinh tế thị trường.
 
====Mỹ Latinh====
 
* {{flag|Cuba}} – Sự chấm dứt trợ cấp Liên Xô đã dẫn tới giai đoạn đặc biệt. không thể lựa chọn Đảng lên nắm quyền vào năm 1992. Một cuộc biểu tình không thành công đã được tổ chức vào năm 1994.
* {{flag|Nicaragua}} – [[Daniel Ortega]] thua cuộc bầu cử đa đảng vào năm 1990, và Liên minh Đối nghịch Quốc gia thắng.▼
* {{flag|SurinameNicaragua}} – Dân chủ[[Daniel hóaOrtega]] thua cuộc bầu cử đa đảng vào năm 19871990, và cuộcLiên chiếnminh tranhĐối Guinnessnghịch củaQuốc [[Suriname]]gia 1986-1992thắng.
*{{flag|Suriname}} – Dân chủ hóa vào năm 1987 và cuộc chiến tranh Guinness của [[Suriname]] 1986-1992.
 
==== Châu Đại Dương ====
 
* {{flag|Vanuatu}} – Vanua'aku Pati thua cuộc bầu cử đa đảng vào năm 1991, và Liên hiệp các Đảng Trung bình giành chiến thắng.
▲* {{flag|NicaraguaVanuatu}} – Vanua'aku [[Daniel Ortega]]Pati thua cuộc bầu cử đa đảng vào năm 19901991, và Liên minhhiệp các Đảng ĐốiTrung nghịchbình Quốcgiành giachiến thắng.
 
===Các nước khác===
Nhiều đảng chính trị và các nhóm chiến binh trên thế giới do Liên Xô hậu thuẫn đã bị mất phương hướng và mất nguồn tài chính.
 
* {{flag|Australia}} –Đảng Cộng sản Úc đã bị giải thể.
*{{flag|Australia}} –Đảng Cộng sản Úc đã bị giải thể.
*{{flag|Áo}} – Đảng Cộng sản Áo mất tài trợ của Đông Đức và 250 triệu euro tài sản.
* {{flag|Bỉ}} – Đảng Cộng sản Bỉ được chia thành hai đảng vào năm 1989.
* {{flag|Burundi}} – [[1996 Burundian coup d'état|1996 xảy ra cuộc đảo chính Burundi]]
* {{flag|Canada}} - Vào năm 1990, đảng đã được đăng ký và tịch thu tài sản của mình, buộc phải bắt đầu một cuộc chiến chính trị và luật pháp kéo dài mười ba năm nhằm duy trì đăng ký các đảng chính trị nhỏ ở Canada, được gọi là Figueroa v. Canada, do đó thay đổi định nghĩa pháp lý một đảng chính trị ở Canada vào năm 2003 và bây giờ hoạt động mà không cần bất kỳ đại diện chính trị bầu.
* {{flag|Phần Lan}} – Liên đoàn Dân chủ Nhân dân Phần Lan đã tan rã vào năm 1990 và Đảng Cộng sản Phần Lan bị phá sản sụp đổ vào năm 1992 và hấp thụ vào Liên minh Trái lại.
* {{flag|Pháp}} – Sự sụp đổ của khối Đông Âu đã gây sốc cho [[Đảng Cộng sản Pháp]]. Cuộc khủng hoảng được gọi là đột biến la. Sự kết hợp của Đảng Xã hội Chủ nghĩa Thống nhất với Nửa mới cho Chủ nghĩa xã hội, Sinh thái học và Tự quản lý các Giải pháp Thay thế Đỏ và Xanh vào năm 1989.
* {{flag|Gambia}} – [[1994 Gambian coup d'état|1994 cuộc đảo chính Gambia]]
* {{flag|Tây Đức}} – Các Phái Hồng quân mất người ủng hộ lâu dài của nó, Stasi, sau khi [[Bức tường Berlin|bức tường Berlin sụp đổ]].<ref>Schmeidel, John. "My Enemy's Enemy: Twenty Years of Co-operation between West Deutschland's Red Army Faction and the GDR Ministry for State Security." ''Intelligence and National Security'' 8, no. 4 (October 1993): 59–72.</ref>
* {{flag|Hy Lạp}} – Tổ chức Cộng sản Mác-Lênin của Hy Lạp đã tan rã vào năm 1993 và sáp nhập vào Phong Trào cho một Đảng Cộng sản Hy Lạp. Hy Lạp còn lại bị giải thể vào năm 1992.
* {{flag|Ireland}} – Đảng Cộng sản Ireland đã suy giảm đáng kể. Đảng Dân chủ Xã hội đã bị giải thể.
* {{flag|Italy}} – Sự sụp đổ này khiến Đảng Cộng sản Ý phải tự cải cách, tạo ra hai nhóm mới, Đảng Dân chủ Phía Tây lớn hơn và Đảng Cộng sản nhỏ hơn. Sự tan rã của Đảng Cộng sản một phần đã dẫn tới những thay đổi sâu sắc trong hệ thống đảng chính trị Ý trong những năm 1992-1994 và Sự sụp đổ của Đảng cấp tiến năm 1989 và Đảng Xã hội Ý vào năm 1994. Sự tan rã của các Lữ đoàn Đỏ vào năm 1988.
* {{flag|Nhật Bản}} – [[Đảng Cộng sản Nhật Bản]] đã ban hành một tuyên bố có tiêu đề "Chúng tôi hoan nghênh kết thúc của một điều ác lịch sử vĩ đại của chủ nghĩa đế quốc và bá quyền".
* {{flag|Lebanon}} – Kết thúc cuộc nội chiến
* {{flag|Liberia}} – [[First Liberian Civil War|Cuộc nội chiến ở Liberia đầu tiên]]
* {{flag|Malaysia}} – Đảng Cộng sản Malayan đã đặt cánh tay của mình vào năm 1989, chấm dứt một cuộc nổi dậy kéo dài hàng thập kỷ.
* {{flag|Maldives}} – những thất bại trong cuộc đảo chính năm 1988 Maldives
* {{flag|Mexico}} – Đảng Cộng sản Mexico và một số đảng Cộng sản khác đã tan rã vào năm 1989 và bị hấp thu vào Đảng XHCN Mexico và sau đó vào Đảng Cách mạng Dân chủ. Và sự sụp đổ của Đảng XHCN vào năm 1989.
* {{flag|Morocco}} – Kết thúc Chiến tranh Tây Sahara năm 1991.
* {{flagicon|Nepal}} [[Kingdom of Nepal|Nepal]] – Đảng Cộng sản Nepal (Janamukhi) và Đảng Cộng sản Nepal (Công ước thứ tư) đã được giải thể vào năm 1990.
* {{flag|Hà Lan}} – Đảng Cộng sản Hà Lan bị giải thể vào năm 1991 và bị sáp nhập vào GreenLeft. Liên đoàn Cộng sản ở Hà Lan đã bị giải thể vào năm 1992.
* {{flag|Niger}} – cuộc đảo chính vào năm 1996.
* {{flag|Na Uy}} – Đảng Cộng sản Na Uy đã thay đổi bộ máy thân Nga.
* {{flag|Oman|1985}} – The [[Popular Front for the Liberation of Oman]] was dissolved in 1992.
* {{flag|Peru}} – The Shining Path, có trách nhiệm giết hàng chục ngàn người, bị thu hẹp trong những năm 1990.
* {{flag|Philippines|1986}} – Đảng Cộng sản Philippines đã trải qua những lời chỉ trích và những cuộc tranh luận giữa các đảng viên hàng đầu đã dẫn đến việc trục xuất những người ủng hộ "chủ nghĩa cơ hội trái và quyền", đặc biệt là hình thành các phe phái "bác bỏ" và "tái khẳng định". Những người khẳng định chính thống Maoist được gọi là "Reaffirmists", hoặc RA, trong khi những người từ chối các tài liệu được gọi là "Rejectionists" hoặc RJ. Vào tháng 7 năm 1993, Ủy ban Rehiyon of Manila-Rizal (KRMR), một trong những người bác bỏ, tuyên bố quyền tự chủ của nó từ lãnh đạo trung ương. Trong vòng vài tháng, một số các tổ chức và các cơ quan khu vực của Đảng tiếp tục theo kịp, chính thức hoá và làm sâu sắc thêm sự phân ly. Xem tài khoản bên thứ ba toàn diện về sự phân ly ở đây: <http://pcij.org/imag/SpecialReport/left.html>
* {{flag|San Marino}} – Đảng Cộng sản Sammarinese đã bị giải thể vào năm 1990.
* {{flag|Sierra Leone}} – Sự khởi đầu của cuộc nội chiến Sierra Leone vào năm 1990 và cuộc đảo chính năm 1992.
* {{flag|Singapore}} – Xã hội Mặt trận được hòa tan trong năm 1988.
* {{flag|Tây Ban Nha}} – Đảng Lao động của Đảng Cộng sản Tây Ban Nha đã được giải thể vào năm 1991. Đảng Cộng sản Tây Ban Nha (Mác-Lênin) đã bị giải tán vào năm 1991. Đảng Cộng sản Tây Ban Nha (Mác-Lênin) đã bị giải thể vào năm 1992. Đảng Cộng sản Galicia (nhà cách mạng Marxist) 1989.
* {{flag|Thụy Điển}} –Hiệp hội Cộng sản Norrköping đã được giải thể vào năm 1990 và Kommunistiska Förbundet Marxist-Leninisterna đã ngừng hoạt động như một đảng toàn quốc. Đảng Kommunisterna, Vänsterpartiet kommunisterna, VPK (Bên trái Đảng Cộng sản), đã bỏ rơi đảng Cộng sản và trở thành đơn giản chỉ là Vänsterpartiet (Bên trái).
* {{flag|Turkey}} – Đảng Lao động Cộng sản Thổ Nhĩ Kỳ bị chia rẽ.
* {{flag|Anh Quốc}} – Đảng Cộng sản Anh đã bị giải thể.
 
Đồng thời, nhiều quốc gia độc tài chống Cộng sản, trước đây được Hoa Kỳ ủng hộ, đã dần dần chứng kiến sự chuyển đổi sang nền dân chủ.
 
* {{flag|Brazil}} Đã có cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên từ năm 1960 do những cuộc cải cách bắt đầu vài năm trước đó.
*{{flag|Brazil}} Đã có cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên từ năm 1960 do những cuộc cải cách bắt đầu vài năm trước đó.
*{{flag|Chile}} – Chính quyền quân sự dưới thời Augusto Pinochet bị áp lực phải thực hiện các cuộc bầu cử dân chủ, chứng tỏ sự dân chủ hoá của Chilê vào năm 1990. Đảng cánh tả rộng rãi của Đảng Xã hội Cộng hòa Sê ri thành Chile.
* {{flag|Colombia}} – Hiến pháp bảo thủ năm 1886 đã được huỷ bỏ vào năm 1991. Phong trào 19 tháng Tư, Phong trào Quần đảo Quintin Lame và phần lớn là Quân đội Giải phóng Dân chủ đã bỏ vũ khí và bắt đầu tham gia chính trị.
* {{flag|El Salvador}} – Cuộc Nội chiến Salvador đã kết thúc vào năm 1992 sau Hiệp định Hòa bình Chapultepec. Phong trào FMLN nổi dậy đã trở thành một đảng chính trị hợp pháp và tham gia vào các cuộc bầu cử tiếp theo.
* {{flag|Guatemala}} – Cuộc nội chiến ở Guatemala đã kết thúc vào năm 1996 và cuộc nổi dậy Cách mạng Quốc gia Guatemala đã trở thành một đảng hợp pháp.
* {{flag|Panama}} – Chính quyền [[Manuel Noriega]] bị lật đổ bởi cuộc xâm lăng của Hoa Kỳ vào năm 1989 do hậu quả của việc ông ta đàn áp các cuộc bầu cử, các hoạt động buôn bán ma túy và giết một sĩ quan quân đội Mỹ.
* {{flag|Paraguay|1988}} – Chế độ độc tài của Alfredo Stroessner đã chấm dứt khi ông bị lật đổ trong một cuộc đảo chính quân sự. Năm 1992, hiến pháp mới của đất nước đã thiết lập một hệ thống chính quyền dân chủ.
* {{flagicon|Philippines|1985}} [[History of the Philippines (1965–86)|Philippines]] – Cuộc cách mạng vàng vào năm 1986.
* {{flag|Rwanda|1962}} – Cuộc nội chiến ở Rwanda vào năm 1990.
* {{flag|Hàn Quốc}} – Các cuộc biểu tình của Phong trào Dân chủ tháng Sáu đã dẫn tới sự sụp đổ của chính phủ Chun Doo-hwan vào năm 1987, và cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên của đất nước. Năm 2000, Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc đã nhất trí về nguyên tắc làm việc để thống nhất hòa bình trong tương lai.
* {{flag|Nam Phi|1928}} – Các cuộc đàm phán được bắt đầu vào năm 1990 để kết thúc hệ thống Apartheid. Nelson Mandela được bầu làm Tổng thống Nam Phi năm 1994.
* {{flag|Đài Loan|name=Đài Loan}} – Đảng Quốc Dân Đảng Quốc Dân Đảng đã cai quản dưới luật lệ nghiêm ngặt kể từ khi cuộc nội chiến Trung Quốc kết thúc cải cách dân chủ hóa.
* {{flag|Mỹ}} – Sau khi chiến tranh lạnh kết thúc, Hoa Kỳ đã trở thành siêu cường duy nhất của thế giới. Nó ngừng hỗ trợ nhiều chế độ độc tài quân sự mà nó đã có trong Chiến tranh Lạnh, ép thêm nhiều quốc gia thông qua dân chủ.
* {{flag|Zaire}} – Nội chiến 1996.
 
▲==Nguyên nhân của sự sụp đổ hệ thống chủ nghĩa xã hội==
▲Theo sách giáo khoa Lịch sử lớp 9 và lớp 12 tại Việt Nam, nguyên nhân của sự sụp đổ các nước xã hội chủ nghĩa trên thế giới là do bản thân các nước này cũng như tác động từ bên ngoài:
▲*Các nước công nghiệp tư bản (Tây Âu, bắc Mỹ...) dưới sự đấu tranh của tầng lớp người lao động và áp lực cạnh tranh từ [[hệ thống chủ nghĩa xã hội]], xã hội tư bản đã có những cải cách nhất định: hình thành các hệ thống phúc lợi xã hội, bảo hiểm xã hội để xoa dịu sự đối kháng giai cấp, nâng cao phúc lợi xã hội và giúp đỡ người nghèo. Trong khi các nước CNXH lại bám vào một đường lối, tư tưởng đã vạch trước trong suốt một thời gian dài nên trở nên nên thiếu nhạy bén, chậm chạp với sự phát triển chung của toàn cầu.
▲*Các nước XHCN, mặc dù cũng đã luôn tìm cách hiện đại hóa đất nước, nhưng về sau đã không theo kịp các nước tư bản. Với phương pháp "bao cấp" trong nhiều lĩnh vực (giao thông, y tế, lương thực, nhà ở...) để chứng minh sự ưu việt hơn nhà nước tư bản, dẫn tới áp lực chi tiêu ngân sách rất lớn, từ đó dẫn tới trì trệ về kinh tế.[[File:USSR_Map_timeline.gif|liên_kết=https://en.wikipedia.org/wiki/File:USSR_Map_timeline.gif|nhỏ|Bản đồ (timeline) sự sụp đổ của chế độ cộng sản ở các nước Đông Âu và sự tan rã của Liên Xô]]
▲*Nhiều nước [[Hệ thống xã hội chủ nghĩa|XHCN]] thể chế chính trị không phải đại diện cho toàn dân, rõ ràng nhất là ở các nước mà chính phủ không tự lập ra qua kháng chiến chống ngoại xâm, mà do nước khác áp đặt (như các nước đông Âu) và trợ cấp.
▲*Ở tất cả các nước XHCN Đông Âu, nền kinh tế không phát triển theo thị trường, mà được chỉ đạo từ trung ương, nên thiếu thực tế về cung và cầu trong xã hội, không đầu tư đúng chỗ, chậm chạp trong áp dụng kỹ thuật mới. Ngoài ra trong thời kỳ chiến tranh lạnh các nước này đều bị gánh nặng chi tiêu ngân sách vì cần tiền cho việc chi phí quân sự lớn, viện trợ cho các nước nghèo ở châu Á - châu Phi, ganh đua với [[Tây Âu]].
 
▲[[Đảng Cộng sản Liên Xô]] sụp đổ vì lãnh đạo của nó đã xa rời quần chúng.<ref>{{Chú thích web | url = http://tuanvietnam.vietnamnet.vn/2010-08-27-chan-dung-mot-so-nha-lanh-dao-dang-cs-lien-xo- | tiêu đề = Đảng cộng sản Liên Xô sụp đổ vì xa rời quần chúng | tác giả = | ngày = | ngày truy cập = 13 tháng 2 năm 2015 | nơi xuất bản = [[VietNamNet]] | ngôn ngữ = }}</ref> Sau thời Brezhnev, lãnh đạo Đảng Cộng sản Liên Xô càng ngày càng xa rời sự thay đổi, phát triển của thời đại, xa rời yêu cầu của quần chúng nhân dân. Trong tư tưởng và hành động, họ tỏ ra bảo thủ, cứng nhắc, duy trì hiện trạng theo kiểu tốt đẹp phô ra, xấu xa đậy lại. Dưới thời Khrushchev và Brezhnev, về hình thức vẫn nhấn mạnh lãnh đạo tập thể, song thật ra chỉ là thay đổi từ một người quyết định thành một vài người quyết định mà thôi. Trên thực tế, không có sự thực hiện nghiêm túc của nguyên tắc tập trung dân chủ.
 
▲===Theo sách báo Phương Tây===
▲Sách báo các nước Phương Tây và ngay cả trong bản thân các nước trước là XHCN có cách giải thích về một số nguyên nhân khác so với cách giải thích tại Việt Nam. Có cả một hệ thống nghiên cứu về nguyên nhân của sự sụp đổ Chế độ XHCN tại Liên Xô và các nước Đông Âu, với nhiều nghiên cứu từ các khía cạnh khác nhau. {{fact|date=7-2014}}
 
==Xem thêm==
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Cách_mạng_1989”