Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Muội Hỉ”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
[[File:Mo Xi liezhuan.jpg|thumb|phải|320px|Minh họa Hạ Kiệt và Muội Hỉ thời [[nhà Thanh]].]]
 
'''Muội Hỉ''' ([[chữ Hán]]: 妺喜), cũng gọi '''Mạt Hỉ''' (末喜), hay '''Mạt Hi''' (末嬉)<ref>《荀子·解蔽第二十一》:桀蔽于末喜、斯观,而不知关龙逢,以惑其心而乱其行………</ref>, là một [[Vương phi]] của [[Hạ Kiệt]], vị quân chủ cuối cùng của [[nhà Hạ]] trong [[lịch sử Trung Quốc]].
 
Với sắc đẹp yêu mị cũng như là hình tượng đại yêu nữ xuất hiện sớm nhất, Muội Hỉ được sử sách xưng là ''"Thiên cổ đệ nhất Hồ ly tinh"'' (千古第一狐狸精). Nàng cùng với [[Đát Kỷ]] và [[Bao Tự]] thường được xem là những đại yêu cơ, ví dụ điển hình cho ''"hồng nhan họa thủy"'' điển- hìnhcụm từ mô tả những người phụ nữ đẹp có thể phá hoại sự nghiệp của các quân vương thời [[Tiên Tần]].
 
==Thân thếSự tích ==
=== Trở thành sủng phi ===
Muội Hỉ vốn là mĩ nhân người nước [[Hữu Thi]], một [[chư hầu]] của nhà Hạ, nay là khu vực huyện [[ÂnMông ThiÂm]], tỉnh [[HồSơn BắcĐông]].
 
Theo sách [[Quốc ngữ (sách)|Quốc ngữ]] (國語), Hạ Kiệt là ông vua tàn bạo, thích gây chiến tranh đàn áp các chư hầu. Hạ Kiệt mang quân đi đánh nước Hữu Thi, nước Hữu Thi không chống nổi bèn dâng con gái của vua Hữu Thi là Muội Hỉ và xin Hạ Kiệt lui quân. Hạ Kiệt được nàng Muội Hỉ bèn tha cho nước Hữu Thi<ref>《國語·晋语一》:“昔夏桀伐有施,有施人以妺喜女焉;妺喜有宠,于是乎与伊尹比而亡夏。”</ref>. Tuy nhiên theo ''[[Trúc thư kỉ niên]]'', Muội Hỉ có giao hảo với [[Y Doãn]], và Y Doãn phái Muội Hỉ đến triều đình nước Hạ để lật đổ Hạ Kiệt<ref>《竹书纪年·夏纪》:“妺(末)喜氏,以与伊尹交,遂以间夏。”</ref>.
 
Căn cứ đại bộ phận sử sách viếtvở nói về Muội Hỉ như ''[[Liệt nữ truyện]]'', khi ấy Hạ Kiệt sủng ái bà, tăng cường bóc lột nhân dân để hưởng lạc. Sự tàn bạo của Kiệt khiến nhiều bộ tộc nổi dậy chống lại. Nhân dân oán ghét nên nguyền rủa cho Kiệt mau chết. Muội HỷHỉ có 1 sắc đẹp tuyệt trần hiếm có nhưng tính khí thất thường. Bình thường, nàng thíchba độiviệc mũ, đeoMuội kiếmHỉ nhưcực kỳ tướng.thích Thậm chí khi giao hoanlàm, bà cũng thích cương vị của phái mạnh.đó là:
Các sách thời [[Tiên Tần]] đều chép rất ít về Muội Hỉ, nhưng [[Sử ký]] của [[Tư Mã Thiên]] đã tổng hợp lại, và là bộ sử chính thống đầu tiên có nhiều câu chuyện về Muội Hỉ, trường hợp tương tự [[Đát Kỷ]] vậy. Vì vậy, các câu chuyện dâm loạn, độc bá triều cương của Muội Hỉ hoàn toàn có thể là do các học giả sáng tác ra.
# Xem mọi người chèo thuyền lớn trong một cái hồ rượi, gọi là '''Tửu trì''' (酒池).
# Thích nghe âm thanh xé [[lụa]] của cung nhân.
# Thích mặc đồ và đội mũ của nam giới.
 
Trong sốngsố trongấy, cungtruyền điệnthuyết nguyvề ngaTửu nhưngtrì Muội Hỷđiển vẫnhình chưanhất bằngkhi lòng.nói về bắtMuội vua Kiệt xây cho 1 cung điện mới nguy nga tráng lệ hơnHỉ. Theo trướcnhiều cungcách điện xây một cái đài cao bằng ngọc gọi là Dao đài để ngắm phong cảnh '''Tửu trì''' (ao rượu).nói, Tửu trì rộng lớn đến mức có thể đi thuyền ra ngắm cảnh. Bả rượu dùng để đắp một con đê bao quanh có chu vi 10 dặm. Trên đê bả rượu có khoảng 3000 trai gái đứng chầu trực sẵn sàng đợi lệnh. Trên đài cao đặt mấy chiếc trống lệnh. Hạ Kiệt xuống lệnh, tiếng trống vanh trời, 3000 người theo tiếng trống lệnh, nhoài người ra, chổng mông lên trời, thò cổ chúc đầu xuống tửu trì uống rượu như kiểu trâu uống nước, uống đến khi nào nặng trĩu rồi rơi xuống ao chết đuối. Cảnh tượng đó khiến Muội Hỷ và Hạ Kiệt ha hả cười. Các đại thần can ngăn vua Kiệt như [[Quan Long Bàng]] (关龙逄) đều bị xử chết.
== Sự tích ==
 
Căn cứ đại bộ phận sử sách viết về Muội Hỉ, Hạ Kiệt sủng ái bà, tăng cường bóc lột nhân dân để hưởng lạc. Sự tàn bạo của Kiệt khiến nhiều bộ tộc nổi dậy chống lại. Nhân dân oán ghét nên nguyền rủa cho Kiệt mau chết. Muội Hỷ có 1 sắc đẹp tuyệt trần hiếm có nhưng tính khí thất thường. Bình thường, nàng thích đội mũ, đeo kiếm như võ tướng. Thậm chí khi giao hoan, bà cũng thích cương vị của phái mạnh.
Lại có truyền thuyết rằng, Muội Hỉ đặc biệt thích nghe âm thanh xé lụa, vì khi đó nàng sẽ cười. Hạ Kiệt say mê nụ cười của nàng, liền lệnh cho các cung nhân ngày đem trước cửa điện các khung dệt khăn tay, một bên thì dệt còn một bên thì xé, tạo nên một cảnh tượng lạ lùng và xa hoa cực độ, vì khi ấy là thời cổ đại, tơ lụa là một trong những mặt hàng quý giá nhất thiên hạ, việc làm này chẳng khác gì phung phí xây cung vàng điện ngọc trong các truyền thuyết khác<ref>《帝王世紀》:“日夜与妺喜及宫女饮酒,常置妺喜于膝上。妺喜好闻裂缯之声而笑,桀为发缯裂之,以顺适其意。”</ref><ref>《列女传》:“末喜者,夏桀之妃也。美于色,薄于德,乱孽无道,女子行丈夫心,佩剑带冠。桀既弃礼义,淫于妇人。置末喜于膝上,听用其言,昏乱失道,骄奢自恣……颂曰:末喜配桀,维乱骄扬。」</ref>.
 
Được sủng ái, Muội Hỉ không kiêng dè trong việc tham dự triều chính. Tương truyền, bà thích mặc trang phục nam giới, đội mũ, đeo kiếm, mỗi khi Hạ Kiệt lâm triều thì ngồi lên đùi của ông dự chầu. Mỗi quyết định của Hạ Kiệt đều nghe theo Muội Hỉ thủ thỉ bên tai.
 
=== Khiến Hạ diệt vong ===
Cuối cùng, do sự sủng ái Muội Hỉ, Hạ Kiệt thường đưa ra những quyết định khiến các chư hầu bất bình, trong số đó có một chư hầu rất mạnh là [[Thành Thang]]. Do lời khuyên của quân sư [[Y Doãn]], Hạ Kiệt bị Thành Thang dẫn quân đánh đuổi, nhà Hạ diệt vong. Cả hai bôn ba đến [[Nam Sào]] (南巢; nay là phía tây nam của [[Hồ Sào]] thuộc tỉnh [[An Huy]])<ref>《史记正义》引《淮南子》:汤败桀於历山,与末喜同舟浮江,奔南巢之山而死。</ref>. Không lâu sau, cả hai cùng chết trong núi.
 
Cuốn sử biên niên [[Trúc thư kỉ niên]] của nước Ngụy thời [[Chiến Quốc]] bổ sung thêm thông tin về câu chuyện Muội Hỉ và Hạ Kiệt.
Dù sống trong cung điện nguy nga nhưng Muội Hỷ vẫn chưa bằng lòng. Bà bắt vua Kiệt xây cho 1 cung điện mới nguy nga tráng lệ hơn. Ở trước cung điện xây một cái đài cao bằng ngọc gọi là Dao đài để ngắm phong cảnh '''Tửu trì''' (ao rượu). Tửu trì rộng lớn đến mức có thể đi thuyền ra ngắm cảnh. Bả rượu dùng để đắp một con đê bao quanh có chu vi 10 dặm. Trên đê bả rượu có khoảng 3000 trai gái đứng chầu trực sẵn sàng đợi lệnh. Trên đài cao đặt mấy chiếc trống lệnh. Hạ Kiệt xuống lệnh, tiếng trống vanh trời, 3000 người theo tiếng trống lệnh, nhoài người ra, chổng mông lên trời, thò cổ chúc đầu xuống tửu trì uống rượu như kiểu trâu uống nước, uống đến khi nào nặng trĩu rồi rơi xuống ao chết đuối. Cảnh tượng đó khiến Muội Hỷ và Hạ Kiệt ha hả cười.
 
Chinh phục xong nước Hữu Thi và có được Muội Hỉ, Hạ Kiệt vẫn tiếp tục việc chinh phạt, mang quân đi đánh đất [[Manh Sơn]]. Nước Manh Sơn bèn theo nước Hữu Thi, dâng 2 người con gái đẹp là Uyển và Viêm để xin Hạ lui quân. Hạ Kiệt bằng lòng nhận mĩ nữ mà lui quân về. Cũng từ đó Hạ Kiệt quay sang sủng ái hai người con gái đất Manh Sơn và lạnh nhạt với Muội Hỉ. Điều đó khiến bà oán hận Hạ Kiệt<ref name="Kì Ngạn Thần, sách đã dẫn, tr 51">Kì Ngạn Thần, sách đã dẫn, tr 51</ref><ref>《太平御览·卷一百三十五》引《竹书纪年》:后桀伐岷山,岷山女於桀二人,曰琬、曰琰。桀受二女,无子,刻其名於,苕华之玉,苕是琬,华是琰;而弃其元妃於洛,曰末喜氏。末喜氏以与伊尹交,遂以夏亡。</ref>. Trong khi đó, Thành Thang tại đất Thương ngày càng lớn mạnh. Thương Thang sai hữu tướng Y Doãn đến kinh đô nhà Hạ trá hàng. Vào lúc đó, Y Doãn đã lợi dụng sự oán vọng của Muội Hỉ đối với Kiệt để khai thác cho mục tiêu chính trị của nước Thương. Y Doãn lén liên hệ qua lại với bà. Muội Hỷ đã tiết lộ nhiều tin tức về nội tình triều đình nhà Hạ cho Y Doãn. Sau khi đạt được mục đích, Y Doãn trở lại giúp Thành Thang<ref name="Kì Ngạn Thần, sách đã dẫn, tr 51"/>. Trong khi Kiệt say đắm tửu sắc thì Thương Thang theo kế sách của Y Doãn tìm cách liên minh với các bộ tộc để tạo vây cánh và mang quân đánh diệt các nước chư hầu thân với Hạ như Cát, Bình Chướng Vi<ref>Huyện Hoạt, phía đông Hà Nam, Trung Quốc</ref>, Côn Ngô<ref>Phía đông huyện Hoạt, Hà Nam, Trung Quốc</ref>. Sau đó Hạ Kiệt bị Thương Thang đánh bại trong trận quyết định ở Minh Điều<ref>Miền đông Phong Khâu, Hà Nam, Trung Quốc</ref> và mất nước, bị đày ra Nam Sào.
Các đại thần can ngăn vua Kiệt như [[Quan Long Bàng]] đều bị xử chết.
 
==Thất sủngTương quan ==
=== Khảo chứng ===
Cuốn sử biên niên [[Trúc thư kỉ niên]] của nước Ngụy thời [[Chiến Quốc]] bổ sung thêm thông tin về câu chuyện Muội Hỉ và Hạ Kiệt. Kiệt vẫn tiếp tục việc chinh phạt, mang quân đi đánh đất [[Manh Sơn]]. Nước Manh Sơn bèn theo nước Hữu Thi, dâng 2 người con gái đẹp là Uyển và Viêm để xin Hạ lui quân. Hạ Kiệt bằng lòng nhận mĩ nữ mà lui quân về. Cũng từ đó Hạ Kiệt quay sang sủng ái hai người con gái đất Manh Sơn và lạnh nhạt với Muội Hỷ. Điều đó khiến bà oán hận Hạ Kiệt<ref name="Kì Ngạn Thần, sách đã dẫn, tr 51">Kì Ngạn Thần, sách đã dẫn, tr 51</ref>.
Các sách thời [[Tiên Tần]] đều chép rất ít về Muội Hỉ. Như sách cổ [[Quốc ngữ (sách)|Quốc ngữ]], khi nói về Muội Hỉ cũng rất ngắn gọn: 「''"Khi ấy Hạ Kiệt phạt Hữu Thi, người Hữu Thi bèn dâng lên Muội Hỉ. Muội Hỉ có sủng, kết quả là cùng Y Doãn đồng thời khiến nhà Hạ suy vong"''; 昔夏桀伐有施,有施人以妺喜女焉;妺喜有宠,于是乎与伊尹比而亡夏」. Như vậy theo sách ghi lại, Muội Hỉ không có hành vi gì độc ác cả, ngoài ra còn khẳng định sự liên hệ giữa Muội Hỉ cùng Y Doãn, cho thấy những gì Trúc thư kỉ niên ghi lại thập phần xác đáng.
 
Sách [[Sử ký]] của [[Tư Mã Thiên]] đã tổng hợp lại, và là bộ sử chính thống đầu tiên có nhiều câu chuyện về Muội Hỉ, trường hợp tương tự [[Đát Kỷ]] vậy. Tuy nhiên, vào thời nhà Hán thì việc ghi lại hành vi tàn ác của Hạ Kiệt, hay thậm chí cả Trụ vương, vẫn chưa thực sự được móc nối với Muội Hỉ cùng Đát Kỷ. Ví dụ như trong [[Hàn thi ngoại truyện]] (韩诗外传) chép về Hạ Kiệt này: 「''"Năm đó Kiệt xây hồ làm Tửu trì, âm nhạc đàn sáo lả lướt, cho hơn 3.000 người húp Tửu trì vẫn không hết"'' ; 昔者桀为酒池糟堤,纵靡靡之乐,而牛饮者三千」. Hoặc như sách thời Tây Hán là [[Hoài Nam Tử]], phần ''"Bổn kinh huấn"'' (本经训) cũng viết: 「''"Thời gần đây, có Kiệt-Trụ làm Tuyên thất, Dao đài, Tượng lang, Ngọc sàng, Trụ còn làm phố thịt, hồ rượu, quả thực đốt hết tiền tài trong thiên hạ, ai can gián thì khoét ra, lại nhẫn tâm mổ bụng thai phụ, khiến thiên hạ oán thán, ngược đãi bách tính"''; 晚世之时,帝有桀、纣,为琁室、瑶台、象廊、玉床,纣为肉圃、酒池,燎焚天下之财,疲苦万民之力,刳谏者,剔孕妇,攘天下,虐百姓」. Những lời chỉ trích Hạ Kiệt khi ấy, vẫn chưa có bóng dáng của Muội Hỉ bị quy tội vào.
Trong khi đó, [[Thành Thang]] nước Thương ngày càng lớn mạnh. Thương Thang sai hữu tướng [[Y Doãn]] đến kinh đô [[nhà Hạ]] trá hàng. Y Doãn đã lợi dụng sự oán vọng của Muội Hỉ đối với Kiệt để khai thác cho mục tiêu chính trị của nước Thương. Y Doãn lén liên hệ qua lại với bà. Muội Hỷ đã tiết lộ nhiều tin tức về nội tình triều đình nhà Hạ cho Y Doãn. Sau khi đạt được mục đích, Y Doãn trở lại giúp Thành Thang<ref name="Kì Ngạn Thần, sách đã dẫn, tr 51"/>.
 
Tuy nhiên, về sau một cơ số học giả đã bắt đầu móc nối Hạ Kiệt suy đồi có liên quan đến nữ sắc. [[Tuân Tử]], mục ''"Giải tế"'' (解蔽) có nói: 「''"Nói đến sự ngu muội (tế) cả bậc người làm vua, phải nói đến Hạ Kiệt và Ân Trụ. Kiệt ngu muội vì Muội Hỉ, mà không biết nghe theo Quan Long Phùng can gián, nghi ngờ tâm ngay lại rồi làm loạn. Trụ ngu muội là do Đát Kỷ, không biết nghe theo Tử Khải, nghi ngờ tâm ngay lại rồi làm loạn"''; 昔人君之蔽者,夏桀殷纣是也。桀蔽于末喜、斯观,而不知关龙逢,以惑其心,而乱其行。纣蔽于妲己、飞廉,而不知微子启,以惑其心,而乱其行。」.
Trong khi Kiệt say đắm tửu sắc thì Thương Thang theo kế sách của Y Doãn tìm cách liên minh với các bộ tộc để tạo vây cánh và mang quân đánh diệt các nước chư hầu thân với Hạ như Cát, Bình Chướng Vi<ref>Huyện Hoạt, phía đông Hà Nam, Trung Quốc</ref>, Côn Ngô<ref>Phía đông huyện Hoạt, Hà Nam, Trung Quốc</ref>. Sau đó Hạ Kiệt bị Thương Thang đánh bại trong trận quyết định ở Minh Điều<ref>Miền đông Phong Khâu, Hà Nam, Trung Quốc</ref> và mất nước, bị đày ra Nam Sào.
 
=== Di sản ===
Về sau, câu chuyện về Muội Hỉ thường được liệt kê để chỉ những ''hồng nhan họa thủy'' gây hại cho chính sự.