Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Victoria của Anh”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Clpo13 (thảo luận | đóng góp)
3 sửa đổi
n (GR) File renamed: File:Queen Victoria by Heinrich von Angeli.jpg → File:Queen Victoria after Heinrich von Angeli.jpg Criterion 3, obvious error: this work is not by von Angeli but after him.
nKhông có tóm lược sửa đổi
Dòng 38:
{{FixHTML|end}}
{{Bài cùng tên|Victoria (định hướng)}}
'''Victoria, Nữ vươnghoàng của Vương quốc Liên hiệp Anh''' ([[tiếng Anh]]: ''Victoria, Queen of Great Britania''; [[24 tháng 5]] năm [[1819]] – [[22 tháng 1]] năm [[1901]]) là [[Nữ hoàng|Nữ vươnghoàng]] của [[Vương quốc Liên hiệp Anh]] và [[Ireland]] từ [[20 tháng 6]] năm [[1837]] đến khi bà qua đời. Từ ngày [[1 tháng 5]] năm [[1876]], bà mang thêm danh hiệu [[Hoàng đế Ấn Độ|Nữ hoàng Ấn Độ]] (''Empress of India'').
 
Victoria là con gái của [[Edward, Công tước xứ Kent và Strathearn]], con trai thứ tư của [[George III của nước Anh thống nhất|George III]]. Cả Công tước nhà Kent và George III đều chết năm [[1820]], và Victoria lớn lên dưới sự giám hộ chặt chẽ của người mẹ gốc Đức là [[Công nương Victoria xứ Saxe-Coburg-Saalfeld]]. Bà kế vị ngai vàng ở tuổi 18, sau khi ba người anh của cha bà đều đã chết mà không để lại người con hợp pháp nào. Ở Vương quốc Anh từ lâu đã hình thành chế độ [[quân chủ lập hiến]], theo đó quân vương bị hạn chế rất nhiều quyền cai trị trực tiếp. Nhưng bằng một cách kín đáo, Victoria đã cố gắng gây ảnh hưởng đến các chính sách của chính phủ và bổ nhiệm các Bộ trưởng; một cách công khai, bà đã trở thành một biểu tượng quốc gia, là hình mẫu cho các quy tắc nghiêm ngặt về phẩm hạnh cá nhân.
Dòng 60:
Sau này Victoria đã miêu tả thời thơ ấu của mình "khá u sầu".<ref>Hibbert, tr 19; Marshall, tr 25</ref> Mẹ của bà cực kỳ bảo vệ và che chở bà, và Victoria được nuôi dưỡng cách ly với những đứa trẻ khác dưới một hệ thống gọi là "[[Hệ thống Kensington]]", một tập hợp những điều lệ và nghi thức được đặt ra bởi Công nương và tên quản gia tham vọng và độc đoán của bà, ông [[John Conroy]], người bị đồn đại là nhân tình của Công nương.<ref>Hibbert, tr 27; Longford, tr 35–38, 118–119; St Aubyn, tr 21–22; Woodham-Smith, tr 70–72. Tin đồn này bị cho là sai bởi những người viết tiểu sử.</ref> Hệ thống này không cho phép công chúa gặp những người mà mẹ công chúa và Conroy xem là có thể gây phiền phức (bao gồm hầu hết gia đình bên nội của công chúa), và được đặt ra để làm cho công chúa trở nên yếu ớt và phải phụ thuộc vào bọn họ.<ref>Hibbert, tr 27–28; Waller, tr 341–342; Woodham-Smith, tr 63–65</ref> Công nương lảng tránh cung điện của nhà vua bởi vì những đứa con khác của Vua xem bà ta là cái gai trong mắt,<ref>Hibbert, tr 32–33; Longford, tr 38–39, 55; Marshall, tr 19</ref> và có lẽ sẽ làm xuất hiện [[Giáo lý thời Victorian]] bằng cách khăng khăng rằng con gái của bà tránh bất cứ sự xuất hiện nào của những biểu hiện tình dục không đứng đắn.<ref>[[Robert Lacey|Lacey, Robert]] (2006) ''Great Tales from English History, Volume 3'', Luân Đôn: Little, Brown, and Company, ISBN 0-316-11459-6, tr 133–136</ref> Victoria cùng ngủ chung phòng với mẹ mình mỗi đêm, học với gia sư riêng theo một thời khóa biểu đều đặn, và dành giờ chơi với những con búp bê và chú chó Dash giống Xpanhơn.<ref>Waller, tr 338–341; Woodham-Smith, tr 68–69, 91</ref> Công chúa học tiếng Pháp, Đức, Ý và tiếng Lantin,<ref>Hibbert, tr 18; Longford, tr 31; Woodham-Smith, tr 74–75</ref> nhưng công chúa chỉ nói tiếng Anh ở nhà.<ref>Longford, tr 31; Woodham-Smith, tr 75</ref>
[[Tập tin:Victoria sketch 1835.jpg|nhỏ|upright|alt=Victoria's sketch of herself|Chân dung tự họa năm 1835]]
Vào năm 1830, Công nương xứ Kent và Conroy dẫn Victoria đến trung tâm Anh để thăm [[Đồi Malvern]], dừng chân ở các thị trấn và dinh thự lớn trên đường đi.<ref>Hibbert, tr 34–35</ref> Những chuyến đi tương tự tới nhiều vùng của Anh và xứ Wales được thực hiện vào các năm 1832, 1833, 1834, và 1835. Nhằm làm Vua William phải bực mình, Victoria luôn được chào đón nồng nhiệt ở những nơi dừng chân.<ref>Hibbert, tr 35–39; Woodham-Smith, tr 88–89, 102</ref> William so sánh những chuyến đi này với những chuyến du hành hoàng gia của vua và ông lo rằng họ đang vẽ nên chân dung của Victoria như là một đối thủ của ông hơn là một người kế thừa hợp pháp.<ref>Hibbert, tr 36; Woodham-Smith, tr 89–90</ref> Victoria không thích những chuyến đi này cho lắm, những sự xuất hiện trước công chúng liên tục như vậy khiến cô bé mệt mỏi và đổ bệnh, cô bé hầu như không có thời gian để nghỉ ngơi.<ref>Hibbert, tr 35–40; Woodham-Smith, tr 92, 102</ref> Công chúa đã phản đối với lý do là không được nhà Vua chấp thuận, nhưng mẹ công chúa gạt bỏ những phàn nàn của đức vua vì cho rằng ông ta chỉ ghen tức, và bắt Victoria tiếp tục những chuyến du hành này.<ref>Hibbert, tr 38–39; Longford, tr 47; Woodham-Smith, tr 101–102</ref> Tại thị trấn [[Ramsgate]] vào tháng 10 năm 1835, Victoria bị sốt rất nặng,<!--Longford và Marshall cho rằng bà bị thương hàn; Hibbert nói có thể là thương hàn hoặc bị viêm amiđan; Woodham-Smith cho rằng có lẽ là viêm amiđan--> nhưng Conroy lại gạt bỏ chuyện bị ốm và cho rằng đó chỉ là bệnh giả vờ của trẻ con.<ref>Hibbert, tr 42; Woodham-Smith, tr 105</ref> Trong lúc Victoria bị ốm, Conroy và Công nương đã không thành công trong việc thúc ép công chúa cho ông ta làm thư ký riêng của công chúa.<ref>Hibbert, tr 42; Longford, tr 47–48; Marshall, tr 21</ref> Đến lúc là một thiếu nữ, Victoria đã kịch liệt phản đối những cố gắng của mẹ mình và Conroy để bổ nhiệm ông ta làm thư ký riêng.<ref>Hibbert, tr 42, 50; Woodham-Smith, tr 135</ref> Khi trở thành Nữ vươnghoàng, bà đã cấm ông ta không được xuất hiện trước mặt mình, nhưng ông ta vẫn còn ở tại nhà của công nương.<ref>Marshall, tr 46; St Aubyn, tr 67; Waller, tr 353</ref>
 
Đến năm 1836, anh trai của công nương là [[Leopold I của Bỉ|Leopold]], là vua của Bỉ từ năm 1831, mong cháu gái của ông là công chúa kết hôn với cháu trai mình là [[Albert, Hoàng thân|Hoàng tử Albert xứ Saxe-Coburg và Gotha]].<ref>Longford, tr 29, 51; Waller, tr 363; Weintraub, tr 43–49</ref> Leopold, mẹ của Victoria, và cha của Albert ([[Ernest I, Công tước xứ Saxe-Coburg và Gotha]]) là anh em. Leopold sắp xếp cho mẹ của Victoria mời bà con ở xứ Coburg đến thăm bà vào tháng 5 năm 1836, với mục đích là giới thiệu Albert cho Victoria.<ref>Longford, tr 51; Weintraub, tr 43–49</ref> William IV lại không chấp thuận bất cứ hôn nhân nào với nhà Coburg, và thay vào đó ông lại muốn Victoria kết hôn với [[Hoàng tử Alexander của Hà Lan]], con trai thứ hai của [[William II của Hà Lan|Hoàng tử xứ Orange]].<ref>Longford, tr 51–52; St Aubyn, tr 43; Weintraub, tr 43–49; Woodham-Smith, tr 117</ref> Victoria cảnh giác với những kế hoạch hôn nhân và đánh giá một cách kỹ càng về sự phô trương những tư cách của các hoàng tử.<ref>Weintraub, tr 43–49</ref> Theo nhật ký của công chúa, bà rất thích thú với nhóm của Albert ngay từ đầu. Sau chuyến thăm này, bà viết "Albert thật là đẹp trai, tóc của anh ấy giống với màu tóc của ta, mắt của anh ấy thật to và có màu xanh, và anh ấy còn có một cái mũi đẹp và một đôi môi rất ngọt ngào cùng những hàm răng chắc khỏe; nhưng sự hấp dẫn của gương mặt anh ấy chính là nét mặt, đó là thứ thú vị nhất."<ref>Victoria quoted in Weintraub, tr 49 and Marshall, tr 27</ref> Alexander thì lại "quá đơn điệu".<ref>Victoria quoted in Hibbert, tr 99; St Aubyn, tr 43; Weintraub, tr 49 and Woodham-Smith, tr 119</ref>
Dòng 70:
[[Tập tin:Victoriatothrone.jpg|nhỏ|trái|Victoria nhận tin mình được kế tục ngai vàng từ [[Huân tước Francis Conyngham]] (trái) và [[William Howley]], Tổng giám mục Canterbury.]]
 
Victoria được 18 tuổi vào ngày 24 tháng 5 năm 1837, và do đó vấn đề nhiếp chính không cần phải xem xét nữa. Vào ngày 20 tháng 6 năm 1837, [[William IV của Anh|William IV]] chết vào năm 71 tuổi, và Victoria trở thành Nữ vươnghoàng của Vương quốc Anh. Trong nhật ký của mình, bà viết, "Tôi được mẹ đánh thức vào lúc 6 giờ, bà nói [[William Howley|Tổng giám mục xứ Canterbury]] và [[Franbcis Conyngham, Hầu tước Conyngham thứ hai|Huân tước Conyngham]] đang ở đây và muốn được gặp tôi. Tôi ra khỏi giường và vào phòng khách (chỉ khoác thêm áo choàng) và ''đi một mình'', và gặp họ. Sau đó Huân tước Conyngham cho tôi biết rằng người Chú đáng thương của tôi, nhà Vua, đã không còn nữa, và ông chết vào 2 giờ 12 phút sáng nay, và do đó ''Tôi'' là ''Nữ vươnghoàng''."<ref>St Aubyn, tr 55–57; Woodham-Smith, tr 138</ref> Các văn bản chính thức chuẩn bị cho ngày đầu tiên lên ngôi của Nữ vươnghoàng cho rằng tên bà là Alexandrina Victoria, nhưng tên thánh của bà không làm bà ưng ý và không được sử dụng lại lần nữa.<ref>Woodham-Smith, tr 140</ref>
 
Từ năm [[1714]], các vị vua nước Anh kiêm quyền cai trị lãnh địa tuyển hầu (về sau là vương quốc) [[Vương quốc Hannover|Hanover]] ở Đức, nhưng dưới [[Đạo luật Salic]], phụ nữ không được có mặt trong dòng dõi kế vị của Hanover. Trong khi Victoria được thừa hưởng toàn bộ lãnh thổ và thuộc địa của Anh, Hanover đã trao chức vua cho người chú ít tiếng tăm của bà là Công tước xứ Cumberland và Teviotdale, chính là vua [[Ernest Augustus I của Hanover]]. Ông là [[người kế vị hợp pháp]] cho đến khi bà kết hôn và có con.<ref>Packard, tr 14–15</ref>
Dòng 76:
[[Tập tin:Queen Victoria-by George Hayter.jpg|nhỏ|phải|Chân dung đăng quang được vẽ bởi [[George Hayter]]]]
 
Trong thời gian bà lên ngôi, chính phủ được lãnh đạo bởi thủ tướng chính phủ thuộc đảng [[Đảng Whig Anh|Whig]], [[William Lamb, Tử tước Melbourne thứ hai|Huân tước Melbourne]], ông đã ảnh hưởng rất mạnh mẽ đến vị Nữ vươnghoàng thiếu kinh nghiệm chính trị, và bà tin cẩn trao cho ông chức cố vấn.<ref>Hibbert, tr 66–69; St Aubyn, tr 76; Woodham-Smith, tr 143–147</ref> [[Charles Greville (người viết nhật ký)|Charles Greville]] cho rằng ông Melbourne góa vợ và không có con này "thích thú một cách nồng nhiệt đối với Nữ vươnghoàng bởi vì có lẽ ông xem bà là đứa con gái mà ông đã từng có trước đây", và Victoria có lẽ cũng xem ông như một người cha.<ref>Greville quoted in Hibbert, tr 67; Longford, tr 70 and Woodham-Smith, tr 143–144</ref> Lễ đăng quang Nữ vươnghoàng diễn ra vào ngày 28 tháng 6 năm 1838, và bà trở thành vị quốc chủ đầu tiên sinh sống tại [[Cung điện Buckingham]].<ref>St Aubyn, tr 69; Waller, tr 353</ref> Bà hưởng thu nhập của các công tước Lancaster và Cornwall, và được cấp tiền nghị viện 385 000 bảng một năm. Bà rất cẩn trọng khi trả các khoản nợ cho cha mình.<ref>Hibbert, tr 58; Longford, tr 73–74; Woodham-Smith, tr 152</ref>
 
Vào buổi đầu triều đại, Victoria rất được quần chúng yêu mến,<ref>Marshall, tr 42; St Aubyn, tr 63, 96</ref> nhưng danh tiếng của bà đã phải trải qua một mưu đồ triều đình vào năm 1839 khi một trong những thị nữ của mẹ bà, [[Quý bà Flora Hastings]], với cái bụng ngày càng to (thực chất là bị khối u) và bị đồn đại rằng bà đang mang thai ngoài giá thú với Ông John Conroy.<ref>Marshall, tr 47; Waller, tr 356; Woodham-Smith, tr 164–166</ref> Victoria đã tin những tin đồn này.<ref>Hibbert, tr 77–78; Longford, tr 97; St Aubyn, tr 97; Waller, tr 357; Woodham-Smith, tr 164</ref> Nữ vươnghoàng rất ghét Conroy, và khinh miệt "Bà Flora ghê tởm" ấy,<ref>Victoria's journal, ngày 25 tháng 4 năm 1838, quoted in Woodham-Smith, tr 162</ref> bởi vì bà ta đã thông đồng với Conroy và Công nương xứ Kent đặt ra [[Hệ thống Kensington]].<ref>St Aubyn, tr 96; Woodham-Smith, tr 162, 165</ref> Ban đầu, Bà Flora từ chối một cuộc kiểm tra sức khỏe rõ ràng, cho đến giữa tháng hai thì bà cũng đồng ý, và kết quả là Bà Flora vẫn còn trinh trắng.<ref>Hibbert, tr 79; Longford, tr 98; St Aubyn, tr 99; Woodham-Smith, tr 167</ref> Conroy, gia đình Hasting và Đảng Bảo thủ đối lập đã tổ chức một cuộc vận động đông đảo và lôi kéo Nữ vươnghoàng trong việc truyền những tin đồn không đúng sự thật về Bà Flora.<ref>Hibbert, tr 80–81; Longford, tr 102–103; St Aubyn, tr 101–102</ref> Khi Bà Flora chết vào tháng 7, khám nghiệm tử thi phát hiện một khối u lớn trong gan của bà đã sưng to ra phần bụng.<ref>Longford, tr 122; Marshall, tr 57; St Aubyn, tr 104; Woodham-Smith, tr 180</ref> Khi xuất hiện trước công chúng, Victoria đã bị chế giễu và gọi là "Bà Melbourne".<ref>Hibbert, tr 83; Longford, tr 120–121; Marshall, tr 57; St Aubyn, tr 105; Waller, tr 358</ref>
 
Vào năm 1839, Melbourne từ chức sau khi [[Đảng Cấp tiến (Anh)|Đảng Cấp tiến]] và Đảng Bảo Thủ (cả hai đảng mà Victoria rất ghét) bỏ phiếu cho một dự luật để hủy bỏ hiến pháp ở [[Jamaica]]. Dự luật xóa bỏ quyền lực chính trị của các chủ đồn điền đang kháng cự những phương sách liên quan đến việc bãi bỏ nô lệ.<ref>St Aubyn, tr 107; Woodham-Smith, tr 169</ref> Nữ vươnghoàng đã ủy thác cho một thành viên của Đảng Bảo thủ, ông [[Robert Peel]], thành lập một Chính phủ mới. Vào thời điểm đó, theo thường lệ thì Thủ tướng sẽ bổ nhiệm những thành viên thường là đồng minh chính trị của ông ta và vợ chồng của họ. Nhiều Thị nữ của Nữ vươnghoàng là vợ của những thành viên đảng Whig, và Peel có dự tính thay thế họ bằng những bà vợ của thành viên đảng Bảo thủ. Vào thời điểm mà sau này gọi là "cuộc khủng hoảng phòng ngủ", Victoria nghe theo lời của Melbourne, đã phản đối sự xóa bỏ đó của Thủ tướng. Peel từ chối cầm quyền dưới sự áp đặt hạn chế của Nữ vươnghoàng, và do đó ông đã từ bỏ phận sự của mình, cho phép Melbourne hồi phục chức vụ.<ref>Hibbert, tr 94–96; Marshall, tr 53–57; St Aubyn, tr 109–112; Waller, tr 359–361; Woodham-Smith, tr 170–174</ref>
 
== Kết hôn ==
[[Tập tin:Queen victoria and Prince Albert.jpg|nhỏ|233x233px|Nữ vươnghoàng Victoria và Hoàng thân Albert trong ngày cưới năm 1840.]]
Mặc dù là Nữ vươnghoàng, nhưng một người phụ nữ trẻ chưa lập gia đình như Victoria theo tục lệ thường phải ở với mẹ, mặc cho sự bất hòa giữa hai mẹ con do Hệ thống Kensington cộng với việc mẹ Nữ vươnghoàng vẫn tiếp tục dựa dẫm vào Conroy.<ref>Longford, tr 84; Marshall, tr 52</ref> Mẹ của bà bị đưa đến một căn phòng biệt lập trong [[Cung điện Buckingham]], và Victoria thường từ chối gặp mẹ mình.<ref>Longford, tr 72; Waller, tr 353</ref> Khi Victoria phàn nàn với Melbourne rằng sự gần gũi như thế với mẹ có thể làm cho bà "dằn vặt đau khổ trong nhiều năm", Melbourne rất thông cảm nhưng ông nói rằng điều đó có thể tránh được bằng hôn nhân, cái mà Victoria gọi là một "khả năng bất ngờ" (nguyên văn: ''schocking alternative'').<ref>Woodham-Smith, tr 175</ref> Bà có vẻ lấy làm hứng thú về học thức của Albert cho vai trò tương lai của ông chính là người chồng của bà, nhưng bà kháng cự lại những nỗ lực đẩy bà vào hôn nhân.<ref>Hibbert, tr 103–104; Marshall, tr 60–66; Weintraub, tr 62</ref>
 
Victoria tiếp tục khen ngợi Albert trong chuyến viếng thăm thứ hai của ông vào tháng 10 năm 1839. Albert và Victoria đã yêu mến nhau và Nữ vươnghoàng cầu hôn ông vào ngày 15 tháng 10 năm 1839, chỉ năm ngày sau khi ông đến Windsor.<ref>Hibbert, tr 107–110; St Aubyn, tr 129–132; Weintraub, tr 77–81; Woodham-Smith, tr 182–184, 187</ref> Họ đã kết hôn vào ngày 10 tháng 2 năm 1840, tại [[Nhà thờ Hoàng gia]] của [[Cung điện St. Jame]], Luân Đôn. Bà dành cả buổi tối sau lễ cưới của họ nằm trên giường ngủ trong cơn nhức đầu, nhưng vẫn kịp viết một cách đê mê trong cuốn nhật ký của chính bà:
 
Ta CHƯA BAO GIỜ, CHƯA BAO GIỜ có một buổi tối như thế này!!! Albert YÊU DẤU YÊU DẤU NHẤT NHẤT CỦA TA... tình yêu và tình cảm quá mức anh trao cho ta nặng trĩu tình yêu và hạnh phúc mà ta không bao giờ có thể ''hi vọng'' được cảm nhận như thế trước đây! Anh siết chặt ta trong cánh tay của anh ấy, và chúng ta đã hôn nhau lần nữa và lần nữa! Vẻ đẹp của anh, sự ngọt ngào và lịch lãm của anh - thật sự ta không bao giờ có thể cảm ơn đủ khi có một ''Người chồng''!... để có thể được gọi bằng những cái tên âu yếm, ta chưa bao nghe ai gọi ta như thế bao giờ - là niềm hạnh phúc và xa hơn là niềm tin! Ôi! Đây là ngày hạnh phúc nhất trong đời ta!<ref>Hibbert, tr 123; Longford, tr 143; Woodham-Smith, tr 205</ref>
 
Albert trở thành một cố vấn chính trị quan trọng đồng thời là người bạn đời của Nữ vươnghoàng, thế chỗ cho Huân tước Melbourne vốn là một nhân vật có ảnh hướng lớn lao trong nửa đầu đời của Nữ vươnghoàng.<ref>St Aubyn, tr 151</ref> Mẹ của Victoria đã bị đuổi ra khỏi cung điện đến Nhà Ingestre tại [[Quảng trường Belgrave]]. Sau khi [[Công chúa Augusta Sophia của Anh|Công chúa Augusta]] qua đời vào năm 1840, mẹ của Victoria bị chuyển đến cả Nhà Clarence và Frogmore.<ref>Hibbert, tr 265, Woodham-Smith, tr 256</ref> Nhờ sự hòa giải của Albert mà mối quan hệ giữa hai mẹ con dần dần được cải thiện<ref>Marshall, tr 152; St Aubyn, tr 174–175; Woodham-Smith, tr 412</ref>
[[Tập tin:Edward Oxford shoots at H. M. the Queen, 1840.jpg|nhỏ|Tranh in thạch đương đại vẽ cảnh [[Edward Oxford]] đang cố ám sát Victoria vào năm 1840]]
Trong thời gian Victoria mang thai đứa con đầu tiên vào năm 1840, trong những tháng đầu tiên kết hôn, [[Edward Oxford]] lúc đó mới mười tám tuổi đã cố gắng ám sát bà khi bà đang ngồi xe ngựa với Hoàng tử Albert trên đường đến thăm mẹ. Oxford đã bắn hai phát súng, nhưng cả hai lần đều không trúng. Hắn ta đã bị gán cho tội danh phản quốc, nhưng lại được trắng án vì người ta cho rằng hắn bị điên.<ref>Hibbert, tr 421–422; St Aubyn, tr 160–161</ref> Hậu quả trực tiếp của cuộc tấn công chính là sự nổi tiếng của Victoria ngày càng cao, giảm thiểu những sự bất bình bấy lâu trong vụ việc của thị nữ Hastings và cuộc khủng hoảng giường ngủ.<ref>Woodham-Smith, tr 213</ref> Con gái của bà cũng tên là Victoria, sinh vào ngày 21 tháng 11 năm 1840. Nữ vươnghoàng ghét việc mang thai,<ref>Hibbert, tr 130; Longford, tr 154; Marshall, tr 122; St Aubyn, tr 159; Woodham-Smith, tr 220</ref> bà chán ghét việc cho con bú,<ref>Hibbert, tr 149; St Aubyn, tr 169</ref> và nghĩ rằng những đứa bé mới sinh đều xấu xí.<ref>Hibbert, tr 149; Longford, tr 154; Marshall, tr 123; Waller, tr 377</ref> Tuy vậy, bà và Albert tiếp tục có thêm 8 đứa con.
 
Gia đình Victoria được quản lý bởi quản gia từ thời nhỏ của Victoria là [[Nữ nam tước Louise Lehzen]] đến từ [[Hannover|Hanover]]. Lehzen có một sức ảnh hưởng lớn đến Victoria, và đã khuyến khích bà chống lại Hệ thống Kensington.<ref>Longford, tr. 56; St Aubyn, tr. 29</ref> Tuy nhiên Albert lại cho rằng Lehzen không có trình độ, và sự quản lý tồi tệ của bà đe dọa cho sức khỏe con gái ông. Sau một loạt những cuộc tranh cãi điên tiết giữa Victoria và Albert về vấn đề này, Lehzen được cho về hưu, và mối quan hệ thân thiết giữa Nữ vươnghoàng và bà quản gia xem như chấm dứt.<ref>Hibbert, tr. 150–156; Marshall, tr. 87; St Aubyn, tr. 171–173; Woodham-Smith, tr 230–232</ref>
 
== 1842–1860 ==
[[File:Winterhalter - Queen Victoria 1843.jpg|thumb|left|upright|Chân dung vẽ bởi [[Franz Xaver Winterhalter]], 1843]]
 
Ngày [[29 tháng 5]] năm [[1842]], lúc Victoria đang ngồi trên xe ngựa diễu hành qua [[The Mall, Luân Đôn]], thì John Francis đã nhắm bắn vào vai bà bằng một khẩu súng lục, nhưng không trúng, ông ta đã trốn thoát. Ngày hôm sau, Victoria cũng đi theo đúng lộ trình trên, mặc dù xe đi nhanh hơn và đông người hộ tống hơn, nhằm khiêu khích Francis thực hiện âm mưu lần thứ hai để vây bắt ông ta. Theo kế hoạch, Francis nhắm súng vào bà, nhưng ông ta bị khống chế bởi các cảnh sát mặc thường phục, và bị kết [[tội phản quốc]]. Ngày [[3 tháng 7]], hai ngày sau khi án tử hình dành cho Francis được giảm thành [[khổ sai chung thân]], John William Bean cũng cố gắng ám sát Nữ vươnghoàng bằng một khẩu súng, nhưng khẩu súng nhét đầy giấy và thuốc lá, và có quá ít thuốc súng.<ref>Charles, tr 51; Hibbert, tr 422–423; St Aubyn, tr 162–163</ref> Edward Oxford đã được tuyên bố trắng án vào năm1840.<!--Hibbert, tr 423; St Aubyn, tr 163--> và Bean bị kết án 18 tháng tù giam.<ref>Hibbert, tr 423; St Aubyn, tr 163</ref> Trong một cuộc tấn công tương tự năm [[1849]], một người thất nghiệp từ Ireland là William Hamilton bắn một khẩu súng lục chứa thuốc bột vào xe ngựa của Victoria khi bà đang diễu hành qua [[Constitution Hill, Luân Đôn]].<ref>Longford, tr 192</ref> Năm [[1850]], Nữ vươnghoàng bị thương khi bị tấn công bởi một cựu sĩ quan bị nghi là mắc chứng rối loạn thần kinh, [[Robert Pate]]. Khi Victoria đang ngồi trong chiếc xe ngựa, Pate đánh bà bằng gậy, khiến bà xiểng liểng và bị bầm ở trán. Cả Hamilton và Pate đều bị kết án lưu đày 7 năm.<ref>St Aubyn, tr 164</ref>
 
Sự ủng hộ dành cho Melbourne tại Hạ viện giảm đi dần vào những năm đầu thời Victoria, và trong [[Tổng tuyển cử Anh, 1841|cuộc tuyển tử 1841]] đảng Whig bị đánh bại. Peel trở thành Thủ tướng mới, và [[người hầu phòng]] có liên hệ với đảng Whig bị thay thế.<ref>Marshall, tr 95–101; St Aubyn, tr 153–155; Woodham-Smith, tr 221–222</ref>
[[File:Queen Victoria the Princess Royal Victoria c1844-5.png|alt=Victoria cuddling a child next to her|thumb|upright|Bức ảnh công khai đầu tiên của Victoria, cùng với hoàng trưởng nữ, c. 1845<ref>{{citation|url=http://www.royalcollection.org.uk/eGallery/object.asp?searchText=2931317%2Ec&x=5&y=15&object=2931317c&row=0&detail=about|title=Queen Victoria and the Princess Royal|publisher=Royal Collection|accessdate=29 March 2013}}</ref>]]
Năm [[1845]], ở Ireland xảy ra [[dịch bạc lá khoai]].<ref>Woodham-Smith, tr 281</ref> Trong bốn năm tiếp theo hơn một triệu người Ireland đã chết và một người khác phải di cư trong một thảm họa gọi là [[Nạn đói lớn (Ireland)|nạn đói lớn]].<ref>Longford, tr 359</ref> Ở Ireland, Victoria được tôn xưng "Nữ vươnghoàng trong nạn đói".<ref>Danh hiệu này được đề cập bởi [[Maud Gonne]] trong bài viết của ông ta năm [[1900]] khi kể về chuyến thăm của Victoria tới Ireland</ref><ref>{{citation|author=Harrison, Shane|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/2951395.stm | work=BBC News | title=Famine Queen row in Irish port | date=15 April 2003 | accessdate=29 March 2013}}</ref> Cá nhân bà đã quyên góp £2,000 cho [[Hội cứu trợ Anh]], nhiều hơn bất kì nhà tài trợ nào khác trong nạn đói lần đó,<ref>{{citation|url=http://multitext.ucc.ie/d/Private_Responses_to_the_Famine3344361812|title=Private Responses to the Famine|publisher=University College Cork|author=Kinealy, Christine|accessdate=29 March 2013}}</ref> và cũng ủng hộ chính sách [[Maynooth Grant]] (xây dựng và trợ cấp cho một chủng viện Công giáo ở Ireland) cho người Công giáo Roma ở Ireland, mặc cho sự phản đối của phe Tin Lành.<ref>Longford, tr 181</ref> Câu chuyện kể rằng bà chỉ trích ra £5 để viện trợ cho người Ireland, và trong cùng một ngày đã biếu số tiền tương tự cho [[Battersea Dogs Home]] (nơi dành cho chó và mèo lang thang), là một chuyện hoang đường được bịa ra từ cuối thế kỉ XIX.<ref>Kenny, Mary (2009) ''Crown and Shamrock: Love and Hate Between Ireland and the British Monarchy'', Dublin: New Island, ISBN 1-905494-98-X</ref>
 
Năm [[1846]], chính phủ của Peel đối diện với một cuộc khủng hoảng liên quan đến việc bãi bỏ [[Đạo luật Ngũ cốc]]. Nhiều thành viên đảng Tory (như hiện nay gọi là [[Đảng Bảo thủ (Anh)|Đảng Bảo thủ]] phản đối việc bãi bỏ này, nhưng Peel, một vài đảng viên Tory ("Peelites"), phần lớn đảng viên Whig và Victoria ủng hộ nó. Peel từ chức năm [[1846]], sau khi chỉ dụ bãi bỏ suýt nữa là được thông qua, và được thay thế bởi [[John Russell, Bá tước Russell thứ nhất|Lord John Russell]].<ref>St Aubyn, tr 215</ref>
Dòng 109:
Về đối ngoại, Victoria chú trọng đến việc cải thiện quan hệ giữa Anh và Pháp.<ref>St Aubyn, tr 238</ref> Bà đích thân đến thăm vương thất Pháp hoặc tổ chức nhiều cuộc viếng thăm giữa các thành viên vương thất Anh với [[nhà Orleans]], họ có quan hệ hôn nhân với nhau thông qua dòng họ Coburgs. Năm [[1843]] và [[1845]], bà cùng Albert cư ngụ một thời gian với vua [[Louis Philippe I của Pháp|Louis Philippe]] tại [[château d'Eu]] thuộc Normandy; bà là vị quân vương đầu tiên của đảo Anh đến thăm Pháp quốc kể từ sau cuộc gặp giữa [[Henry VIII của Anh]] và [[Francis I của Pháp]] trong sự kiện [[Field of the Cloth of Gold]] năm [[1520]].<ref>Longford, tr 175, 187; St Aubyn, tr 238, 241; Woodham-Smith, tr 242, 250</ref> Khi Louis Philippe có chuyến thăm đáp lại năm [[1844]], ông trở thành vị quân vương Pháp đầu tiên đến thăm một vị quân vương Anh.<ref>Woodham-Smith, tr 248</ref> Louis Philippe bị lật đổ trong [[cách mạng 1848]], và sang sống lưu vong ở Anh.<ref>Hibbert, tr 198; Longford, tr 194; St Aubyn, tr 243; Woodham-Smith, tr 282–284</ref> Lúc cảm giác sợ hải lên đến cao điểm khi một cuộc cách mạng nổ ra ở Vương quốc Anh vào tháng 4 năm [[1848]], Victoria và gia đình bà rời Luân Đôn đến một nơi an toàn hơn là [[Osborne House]],<ref>Hibbert, tr 201–202; Marshall, tr 139; St Aubyn, tr 222–223; Woodham-Smith, tr 287–290</ref> thuộc [[đảo Wight]], ngôi nhà này họ đã mua và cải tạo lại năm [[1845]].<ref>Hibbert, tr 161–164; Marshall, tr 129; St Aubyn, tr 186–190; Woodham-Smith, tr 274–276</ref> Cuộc biểu tình của người người [[Chartism|Chartists]] và [[chủ nghĩa dân tộc Ireland]] thất bại vì không giành được đủ sự ủng hộ của quần chúng, và nỗi sợ hãi trôi qua nhanh chóng, không có bất kì rối loạn lớn nào trong nước.<ref>Longford, tr 196–197; St Aubyn, tr 223; Woodham-Smith, tr 287–290</ref> Chuyến thăm đầu tiên của Victoria tới Ireland năm [[1849]] có vẻ như tương đối thành công, làm dịu đi sự căng thẳng, nhưng nó không tác động được lâu dài đối với sự pháp triển của [[chủ nghĩa dân tộc]] Ireland.<ref>Longford, tr 191; Woodham-Smith, tr 297</ref>
 
Chính phủ của Russell, dù phần lớn là đảng Whig, nhưng lại không được Nữ vươnghoàng ưa.<ref>St Aubyn, tr 216</ref> Bà cảm nhận được sự tấn công từ [[Bộ trưởng Ngoại giao]], [[Henry John Temple, Tử tước Palmerston thứ ba|Lãnh chúa Palmerston]], người thường xuyên hành động mà không có sự hỏi ý kiến của cấp trên, là Thủ tướng Chính phủ, hay Nữ vươnghoàng.<ref>Hibbert, tr 196–198; St Aubyn, tr 244; Woodham-Smith, tr 298–307</ref> Victoria phàn nàn với Russell rằng Palmerston đã gửi các công văn cho nguyên thủ nước khác mà bà không hề biết trước, nhưng Palmerston vẫn được giữ nguyên chức vụ trong chính phủ và tiếp tục tự ý hành động, dù cho liên tục bị phản đối. Chỉ đến năm [[1851]] Palmerston mới bị cách chức sau khi ông ta tuyên bố là chính phủ công nhận cuộc đảo chính của [[Napoleon III|Louis-Napoleon Bonaparte]] ở Pháp mà không hỏi ý kiến của Thủ tướng.<ref>Hibbert, tr 204–209; Marshall, tr 108–109; St Aubyn, tr 244–254; Woodham-Smith, tr 298–307</ref> Năm sau, Tổng thống Bonaparte tự xưng là Hoàng đế Napoleon III, trong thời gian đó chính phủ của Russell bị thay thế bởi một chính phủ tồn tại ngắn ngủi của [[Edward Smith-Stanley, Bá tước Derby thứ 14|Lãnh chúa Derby]].
[[File:Queen Victoria Prince Albert and their nine children.JPG|alt=Bức ảnh Victoria đang ngồi, mặc đồ đen, ẵm một đứa trẻ sơ sinh cùng các con và Hoàng phu Albert đứng cạnh bà|thumb|Albert, Victoria và chín người con của họ năm [[1857]]. Từ trái qua phải: Alice, Arthur, Albert, Edward, Leopold, Louise, Victoria với Beatrice, Alfred, Victoria và Helena|230x230px]]
Năm [[1853]], Victoria hạ sinh bát hoàng tử, [[Hoàng tử Leopold, Công tước Albany|Leopold]], với sự trợ giúp của thuốc gây mê hiện đại, [[chloroform]]. Victoria rất ấn tượng với cảm giác nhẹ nhõm không đau đớn gì hết khi sinh con và bà tiếp tục dùng nó vào năm [[1857]] khi sinh công chúa út, [[Công chúa Beatrice của Vương quốc Anh|Beatrice]], mặc cho sự phản đối từ những giáo sĩ, họ coi đó là chống lại những giáo lý trong Kinh Thánh, và các bác sĩ và y tá, họ cho như vậy là nguy hiểm.<ref>Hibbert, tr 216–217; St Aubyn, tr 257–258</ref> Victoria có thể đã mắc chứng [[trầm cảm sau sinh|trầm cảm]] sau nhiều lần vượt cạn.<ref name="odnb"/> Bức thư của Albert gửi cho Victoria có nội dung liên tục phàn nàn việc bà mất kiểm soát bản thân. Ví dụ như, khoảng một tháng sau khi Leopold chào đời, Albert phàn nàn trong một bức thư cho Victoria về chuyện bà "tiếp tục kích động" vì "những chuyện vặt vãnh".<ref>Hibbert, tr 217–220; Woodham-Smith, tr 328–331</ref>
Dòng 115:
Đầu năm [[1855]], chính phủ của [[George Hamilton-Gordon, Bá tước Aberdeen thứ 4|Lãnh chúa Aberdeen]], người thay thế Derby, bị chỉ trích vì sự quản lý yếu kém đối với quân đội Anh trong [[Chiến tranh Crimean]]. Victoria định sắp đặt cho cả Derby và Russell cùng lập chính phủ mới, nhưng không có đủ sự ủng hộ, và Victoria buộc phải bổ nhiệm Palmerston làm Thủ tướng.<ref>Hibbert, tr 227–228; Longford, tr 245–246; St Aubyn, tr 297; Woodham-Smith, tr 354–355</ref>
 
Napoleon III, từ sau Chiến tranh Crimean trở thành đồng minh của Anh,<ref name="odnb"/> đã tới thăm Luân Đôn vào tháng 4 năm [[1855]], và từ 17 đến 28 tháng 8 cùng năm Victoria và Albert có chuyến thăm đáp lại.<ref>Woodham-Smith, tr 357–360</ref> Napoleon III gặp hai vợ chồng Nữ vươnghoàng tại [[Dunkirk]] rồi cùng họ tới Paris. Họ đến thăm [[Triển lãm Universelle (1855)|triển lãm Universelle]] (một sản phẩm trí tuệ của Albert trong [[Đại Triển lãm]]) và lăng mộ [[Napoleon I]] tại [[Les Invalides]] (hài cốt của ông ta được đưa về Pháp năm [[1840]]), và là khách mời danh dự trong buổi khiêu vũ có tới 1,200 khách mời tại [[Cung điện Versailles]].<ref>{{citation|url=http://en.chateauversailles.fr/history/the-significant-dates/most-important-dates/1855-visit-of-queen-victoria|title=1855 visit of Queen Victoria|publisher=Château de Versailles|accessdate=29 March 2013}}</ref>
[[File:Queen Victoria - Winterhalter 1859.jpg|thumb|upright|Chân dung vẽ bởi Winterhalter, 1859]]
Ngày [[14 tháng 1]] năm [[1858]], một người tị nạn từ Ý đến Anh gọi là Orsini cố gắng ám sát Napoleon III bằng một quả bom chế tạo ra ở Anh.<ref>Hibbert, tr 241–242; Longford, tr 280–281; St Aubyn, tr 304; Woodham-Smith, tr 391</ref> Cuộc khủng hoảng ngoại giao sau đó dẫn đến bất ổn chính trị, và Palmerston từ chức. Derby được phục chức Thủ tướng.<ref>Hibbert, tr 242; Longford, tr 281; Marshall, tr 117</ref> Victoria và Albert đến dự buổi lễ khai trương của khu vực mới tại hải cảng quân sự của người Pháp thuộc [[Cherbourg]] ngày [[5 tháng 8]] năm [[1858]], trong một nỗ lực của Napoleon III để trấn an Anh quốc rằng những sự chuẩn bị về quân sự của ông nhằm mục tiêu là các nước khác. Trong lúc trở về Victoria viết thư cho Derby khiển trách ông vì tình trạng lạc hậu của [[hải quân hoàng gia]] so với [[Hải quân Pháp]].<ref>{{citation|url=http://collections.rmg.co.uk/collections/objects/12129.html|title=Napoleon III Receiving Queen Victoria at Cherbourg, 5 August 1858|publisher=Royal Museums Greenwich|accessdate=29 March 2013}}</ref> Chính phủ của Derby không tồn tại lâu, và vào tháng 6 năm [[1859]] Victoria lại triệu tập Palmerston trở lại.<ref>Hibbert, tr 255; Marshall, tr 117</ref>
 
11 ngày sau vụ ám sát của Orsini ở Pháp, con gái lớn của Victoria kết hôn với [[Fieldrich III, Hoàng đế Đức|Hoàng tử Fieldrich Wilhelm của Phổ]] ở Luân Đôn. Họ đã đính hôn từ tháng 9 năm [[1855]], khi Công chúa Victoria mới 14 tuổi; cuộc hôn nhân bị hoãn lại bởi lệnh của Nữ vươnghoàng và Vương phu Albert cho đến khi công chúa lên 17.<ref>Longford, tr 259–260; Weintraub, tr 326 ff.</ref> Nữ vươnghoàng và Albert hi vọng rằng con gái và con rể họ sẽ khuyến khích phong trào tự do trong quá trình bành trướng của nước Phổ.<ref>Longford, tr 263; Weintraub, tr 326, 330</ref> Victoria cảm thấy "mắc bệnh trong trái tim" khi nhìn con gái rời Anh để đến Đức; "Điều đó thực sự khiến Quả nhân rùng mình", bà viết thư cho công chúa Victoria (bà thường viết thư định kì cho con gái),<!--8000 bức trong 40 năm--> "khi Quả nhân nhìn thấy sự hạnh phúc, vui vẻ vô tư của các em gái con, và nghĩ đến việc Quả nhân phải gả chúng đi – từng đứa từng đứa một."<ref>Hibbert, tr 244</ref> Gần như đúng một năm sau đó, Công chúa Victoria hạ sinh đứa cháu đầu tiên của Nữ vươnghoàng, [[Wilhelm II, Hoàng đế Đức|Wilhelm]], người về sau trở thành hoàng đế cuối cùng của nước Đức.
 
== Những năm góa bụa ==
Dòng 128:
 
[[File:Queen Victoria, photographed by George Washington Wilson (1863).jpg|thumb|upright|Victoria và John Brown tại Balmoral, 1863<br>Ảnh của [[George Washington Wilson|G. W. Wilson]]]]
Trong những năm 1860, Victoria ngày càng thân cận với một người đầy tớ đến từ [[Scotland]], [[John Brown (đầy tớ)|John Brown]].<ref>Hibbert, tr 323–324; Marshall, tr 168–169; St Aubyn, tr 356–362</ref> Có những tin đồn nhằm có mục đích nói về một mối quan hệ lãng mạn và thậm chí là một cuộc hôn nhân bí mật giữa họ được lưu truyền, và Nữ vươnghoàng bị gọi là "Mrs. Brown".<ref>Hibbert, tr 321–322; Longford, tr 327–328; Marshall, tr 170</ref> Câu chuyện về mối quan hệ giữa họ được chuyển thể thành một bộ phim công chiếu năm [[1997]] mang tên ''[[Mrs. Brown (phim)|Mrs. Brown]]''. Một bức họa của Sir [[Edwin Henry Landseer]] miêu tả Nữ vươnghoàng và Brown đã được trưng bày tại [[Học viện hoàng gia]], và Victoria viết một cuốn sách tên ''Leaves from the Journal of Our Life in the Highlands'', nội dung quyển sách đề cập rõ về Brown và Nữ vươnghoàng đánh giá ông ta rất cao.<ref>Hibbert, tr 329; St Aubyn, tr 361–362</ref>
 
Palmerston chết năm [[1865]], và sau một thời gian ngắn nắm quyền của Russell, Derby trở lại cương vị Thủ tướng. Năm [[1866]], Victoria tham dự [[Phiên Khai mạc Nghị viện]] lần đầu tiên kể từ cái chết của Albert.<ref>Hibbert, tr 311–312; Longford, tr 347; St Aubyn, tr 369</ref> Năm sau, bà ủng hộ việc thông qua [[Đạo luật Cải cách 1867]] tăng gấp đôi số lượng cử tri bằng cách mở rộng quyền bầu cử cho những người công nhân ở thành thị,<ref>St Aubyn, tr 374–375</ref> dù bà không ủng hộ việc bỏ phiếu cho phụ nữ.<ref>Marshall, tr 199; Strachey, tr 299</ref> Derby từ chức năm [[1868]], bị thay thế bởi [[Benjamin Disraeli]], ông ta tìm cách làm vui lòng Victoria. "Tất cả mọi người đều nịnh hót," ông ta nói, "và khi Bệ hạ nắm quyền lực của hoàng gia, Người nên đặt nói trên một cái xẻng."<ref>Hibbert, tr 318; Longford, tr 401; St Aubyn, tr 427; Strachey, tr 254</ref> Ông ta ca tụng bà với cụm từ "we authors, Ma'am",.<ref>[[George Earle Buckle|Buckle, George Earle]]; [[William Flavelle Monypenny|Monypenny, W. F.]] (1910–20) ''The Life of Benjamin Disraeli, Earl of Beaconsfield'', vol. 5, tr 49, trích dẫn trong Strachey, tr 243</ref> Disraeli chỉ nắm quyền có vài tháng, và cuối năm đó đối thủ của ông ta đến từ [[đảng Tự do]], [[William Ewart Gladstone]], được cử làm Thủ tướng. Victoria thấy rằng cách cư xử của Gladstone ít lịch thiệp; khi ông nói với bà, bà được cho là đã từng phàn nàn sau cuộc gặp, như thể bà bị xem là "một cuộc gặp công cộng hơn là gặp một người phụ nữ".<ref>Hibbert, tr 320; Strachey, tr 246–247</ref>
 
Năm [[1870]], những người Cộng hòa ở Anh, vốn lên án về sự ẩn dật của Nữ vươnghoàng, có cơ hội trỗi dậy sau sự kiện [[Đệ Tam Cộng hòa Pháp]] được thành lập.<ref>Longford, tr 381; St Aubyn, tr 385–386; Strachey, tr 248</ref> Họ tổ chức một cuộc mít tinh ở [[Quảng trường Trafalgar]] yêu cầu truất ngôi Victoria, và các đảng viên Cấp tiến diễn thuyết chống lại bà.<ref>St Aubyn, tr 385–386; Strachey, tr 248–250</ref> Tháng 8 và tháng 9 năm [[1871]], bà bị bệnh nặng với một [[áp xe]] trong cánh tay, căn bệnh này được [[Joseph Lister, Nam tước Lister thứ nhất|Joseph Lister]] điều trị thành công bằng phương pháp phun loại thuốc khử trùng mới của ông, [[phenol|carbolic acid]].<ref>Longford, tr 385</ref> Cuối tháng 11 năm [[1871]], lúc phong trào Cộng hòa lên tới đỉnh cao,<!--ref>Marshall, tr 172; St Aubyn, tr 386</ref--> hoàng tử xứ Wales lại mắc bệnh sốt thương hàn, căn bệnh được cho là đã dẫn đến cái chết của cha ông ta, và Victoria lo sợ rằng con bà sẽ không qua khỏi.<ref>Hibbert, tr 343</ref> Khi ngày kỉ niệm 10 năm cái chết của chồng bà đến gần, bệnh tình của con trai bà chuyển biến xấu, và Victoria tiếp tục đau khổ.<ref>Hibbert, tr 343–344; Longford, tr 389; Marshall, tr 173</ref> Cả nước cảm thấy nhẹ nhõm khi hoàng tử hết bệnh.<ref>Hibbert, tr 344–345</ref> Mẹ con bà tham gia một cuộc diễu hành quanh Luân Đôn và tổ chức một đại lễ tạ ơn tại [[Nhà thờ St Paul]] ngày [[27 tháng 2]] năm [[1872]], và phong trào cộng hòa lắng xuống.<ref>Hibbert, tr 345; Longford, tr 390–391; Marshall, tr 176; St Aubyn, tr 388</ref>
 
Ngày cuối cùng của tháng 2 năm [[1872]], hai ngày sau buổi lễ tạ ơn, Arthur O'Connor 17 tuổi (cháu trai lớn của nghị sĩ Cấp tiến người Ireland [[Feargus O'Connor]]) dùng một khẩu súng không nạp đạn bắn vào chiếc xe ngựa mở cửa của Victoria sau khi bà khởi hành đến [[Cung điện Buckingham]]. Brown, người đi cùng Nữ vươnghoàng, khống chế được anh ta và O'Connor sau đó bị kết án 12 tháng tù giam.<ref>Charles, tr 103; Hibbert, tr 426–427; St Aubyn, tr 388–389</ref> Kết quả của sự kiện này là, Victoria càng khôi phục được lòng tin của công chúng.<ref>Hibbert, tr 427; Marshall, tr 176; St Aubyn, tr 389</ref>
 
== Nữ hoàng Ấn Độ ==
{{Wikisource-en|Queen Victoria's Proclamation}}
Sau [[Cuộc nổi dậy ở Ấn Độ 1857]], [[Công ty Đông Ấn Anh]], vốn cai trị phần lớn [[Ấn Độ]], bị tan rã, và tất cả của cải và nền bảo hộ của người Anh lên [[tiểu lục địa Ấn Độ]] được sáp nhập trực tiếp vào [[Đế quốc Anh]]. Nữ vươnghoàng có một cái nhìn tương đối công bình về cuộc xung đột, và lên án sự tàn bạo của cả hai phía.<ref>Hibbert, tr 249–250; Woodham-Smith, tr 384–385</ref> Bà viết về "cảm giác kinh dị và sự hối tiếc của bà về kết quả của nội chiến đẫm máu này",<ref>Woodham-Smith, tr 386</ref> và được khuyến khích bởi Albert, bà nhấn mạnh thông báo của mình rằng việc chuyển giao quyền lực từ Công ty về cho Chính phủ "nên được thể hiện bởi sự rộng lượng, nhân từ và lòng khoan dung tôn giáo".<ref name=hws>Hibbert, tr 251; Woodham-Smith, tr 386</ref> Theo chỉ thị của bà, một công văn với nội dung đe dọa "thủ tiêu tôn giáo và phong tục bản địa" được thay thế bởi một công văn đảm bảo [[tự do tôn giáo]].<ref name=hws/>
[[File:Queen Victoria by Julia Abercromby.jpg|thumb|left|upright|Bức chân dung Victoria dưới cái nhìn thán phục của họa sĩ [[Heinrich von Angeli]] năm [[1875]] bằng "sự trung thực, hoàn toàn không xu nịnh, và sự đánh giá đúng về nhân vật".<ref>St Aubyn, tr 335</ref>]]
Trong cuộc [[Tổng tuyển cử Anh, 1874|tuyển cử năm 1874]], Disraeli trở lại nắm quyền. Ông cho thông qua [[Đạo luật Thờ cúng công cộng 1874]], theo đó loại bỏ các nghi thức Công giáo trong phụng vụ của [[giáo hội Anh]] và được Victoria rất ủng hộ.<ref>Hibbert, tr 361; Longford, tr 402; Marshall, tr 180–184; Waller, tr 423</ref> Bà thích những thứ ngắn gọn, đơn giản, và cá nhân bà cảm thấy bà phù hợp với Giáo hội Trưởng lão của Scotland hơn là chế độ giám mục trong [[Giáo hội Anh]].<ref>Hibbert, tr 295–296; Waller, tr 423</ref> Ông cũng thúc đẩy [[Đạo luật danh hiệu hoàng gia]] được thông qua bởi Quốc hội, do đó Victoria được tôn làm '''Nữ hoàng Ấn Độ''' từ ngày [[1 tháng 5]] năm [[1876]].<ref>Hibbert, tr 361; Longford, tr 405–406; Marshall, tr 184; St Aubyn, tr 434; Waller, tr 426</ref> Danh hiệu mới này được công bố tại [[Delhi Durbar]] ngày [[1 tháng 1]] năm [[1877]].<ref>Waller, tr 427</ref>
Dòng 148:
== Những năm cuối ==
[[File:Victoria farthing.jpg|thumb|upright|Victorian [[Farthing (British coin)|farthing]], 1884]]
Ngày [[2 tháng 3]] năm [[1882]], [[Roderick Maclean]], một nhà thơ có tư tưởng bất mãn đã cảm thấy xúc phạm khi Victoria từ chối chấp nhận một trong những tác phẩm của ông ta,<ref>Hibbert, tr 420; St Aubyn, tr 422</ref> bắn vào Nữ vươnghoàng khi bà đang ngồi xe ngựa rời [[Windsor & Eton Central ga|ga Windsor]]. Hai nam sinh của [[Eton College]] đến đánh ông ta bằng ô dù của họ, cho đến khi ông ta bị cảnh sát cách li.<ref>Hibbert, tr 420; St Aubyn, tr 421</ref> Victoria bị xúc phạm khi ông ta được chứng minh là không có tội với lý do mắc [[bệnh tâm thần]],<ref>Hibbert, tr 420–421; St Aubyn, tr 422; Strachey, tr 278</ref> nhưng lại rất hài lòng với lòng trung thành của mọi người đối với mình mà bà nói rằng "bị bắn là rất đáng khi biết ta được rất nhiều người yêu thương".<ref>Hibbert, tr 427; Longford, tr 446; St Aubyn, tr 421</ref>
 
Ngày 17 tháng 3 năm [[1883]], bà bị ngã lầu tại Windsor, làm chân trái của bà bị liệt cho đến tháng 7; bà không bao giờ hoàn toàn hồi phục và bị ám ảnh bởi căn bệnh [[thấp khớp]] sau đó.<ref>Longford, tr 451–452</ref> Brown qua đời 10 ngày sau tai nạn của bà, và với sự kinh ngạc của quan thư ký riêng, Sir [[Henry Ponsonby]], Victoria bắt đầu viết một cuốn tiểu sử ca tụng Brown.<ref>Longford, tr 454; St Aubyn, tr 425; Hibbert, tr 443</ref> Ponsonby và [[Randall Davidson]], [[Linh mục Windsor]], những người nhìn thấy các bản thảo đầu tiên, đã khuyên Victoria đừng cho công bố, với lý do là nó sẽ làm bùng lên những đồn thổi về chuyện tình cảm.<ref>Hibbert, tr 443–444; St Aubyn, tr 425–426</ref> Bản thảo đã bị hủy.<ref>Hibbert, tr 443–444; Longford, tr 455</ref> Đầu năm [[1884]], Victoria xuất bản ''More Leaves from a Journal of a Life in the Highlands'', phần tiếp theo của quyển sách mà bà viết trước đây, bà dành riêng nó cho "người phục vụ tận tụy và người bạn trung thành John Brown".<ref>Hibbert, tr 444; St Aubyn, tr 424; Waller, tr 413</ref> Vài ngày sau lễ giỗ đầu của Brown, Victoria nhận được điện tín thông báo rằng con trai út của bà, [[Hoàng tử Leopold, Công tước Albany|Leopold]], đã chết ở [[Cannes]]. Ông là người "thân yêu nhất trong những đứa con thân yêu của Quả nhân", bà than thở.<ref>Longford, tr 461</ref> Tháng sau, con gái út của Victoria, [[Công chúa Beatrice của Vương quốc Anh|Beatrice]], gặp và yêu [[Hoàng thân Henry xứ Battenberg]] trong đám cưới của cháu gái Victoria là [[Công nương Victoria xứ Hesse và by Rhine]], với em trai của Henry, [[Hoàng thân Louis xứ Battenberg]]. Beatrice và Henry dự định kết hôn, nhưng Victoria ban đầu chống đối hôn sự này, bà muốn giữ Beatrice ở nhà để bầu bạn với bà. Sau một năm, bà được đảm bảo là sau khi cưới Henry và Beatrice vẫn sẽ sống cùng và chăm sóc bà.<ref>Longford, tr 477–478</ref>
Dòng 155:
 
=== Lễ kỉ niệm vàng ===
Năm [[1887]], khắp [[Đế quốc Anh]] tổ chức [[Lễ kỉ niệm vàng của Nữ hoàng Victoria|Lễ kỉ niệm vàng của Nữ vươnghoàng Victoria]]. Victoria kỉ niệm 50 năm ngày lên ngôi vào ngày [[20 tháng 6]] với một bữa tiệc có sự tham gia của 50 vị vua và vương thân. Ngày hôm sau, bà tham gia một buổi diễu hành và lễ tạ ơn tại [[Tu viện Westminster]].<ref>{{citation|url=http://www.royal.gov.uk/HMTheQueen/TheQueenandspecialanniversaries/HistoryofJubilees/QueenVictoria.aspx|title=Queen Victoria|publisher=Royal Household|accessdate=29 March 2013}}</ref> Vào lúc này, Victoria một lần nữa được quần chúng nồng nhiệt hoan nghênh.<ref>Marshall, tr 210–211; St Aubyn, tr 491–493</ref> Hai ngày sau [[23 tháng 6]],<ref>Longford, tr 502</ref> bà dùng hai người Hồi giáo đến từ [[Ấn Độ]] làm bồi bàn, một người là [[Abdul Karim (the Munshi)|Abdul Karim]]. Ông sớm được thăng làm "[[Munshi]]": dạy bà [[tiếng Hindu]], và làm nhiệm vụ như một nhân viên.<ref>Hibbert, tr 447–448; Longford, tr 508; St Aubyn, tr 502; Waller, tr 441</ref> Gia đình và thuộc hạ của bà rất kinh hoàng, và cáo buộc Abdul Karim làm gián điệp cho Tổ chức Hồi giáo yêu nước, và xúi giục Nữ vươnghoàng chống lại đạo Hindu.<ref>Hibbert, tr 448–449</ref> [[Quan giữ ngựa|Quan bạch mã ôn]] [[Frederick Ponsonby, Nam tước Sysonby thứ nhất|Frederick Ponsonby]] (con của Sir Henry) phát hiện rằng Munshi đã ba xạo về nguồn gốc của anh ta, và tường thuật lại cho [[Victor Bruce, Bá tước Elgin thứ 9|Lãnh chúa Elgin]], [[Phó vương Ấn Độ]], "hai tên Munshi chiếm được rất nhiều vị trí giống như John Brown đã từng."<ref>Hibbert, tr 449–451</ref> Victoria bác bỏ khiếu nại của họ, cho đó là thành kiến về [[chủng tộc]].<ref>Hibbert, tr 447; Longford, tr 539; St Aubyn, tr 503; Waller, tr 442</ref> Abdul Karim tiếp tục phục vụ bà cho đến khi ông trở về [[Ấn Độ]] với tiền lương hưu sau khi bà qua đời.<ref>Hibbert, tr 454</ref>
 
Con gái lớn của Victoria trở thành Hoàng hậu Đức năm [[1888]], nhưng bà ta lại góa chồng vào cùng năm đó, và cháu ngoại của Victoria là Wilhelm trở thành Hoàng đế Đức Wilhelm II. Dưới thời Wilhelm, những hi vọng của Victoria và Albert về một [[nước Đức]] tự do đã tiêu tan. Anh ta tin vào [[chế độ chuyên chế]]. Victoria nghĩ rằng anh ta có "trái tim nhỏ bé hay ''Zartgefühl'' [tact] – và&nbsp;... lương tâm & trí tuệ của anh ta đã hoàn toàn wharped {{sic}}".<ref>Hibbert, tr 382</ref>
Dòng 164:
[[File:Queen Victoria 60. crownjubilee.jpg|thumb|upright|alt=Seated Victoria in embroidered and lace dress|Victoria trong lễ kỉ niệm kim cương được chụp bởi [[W. & D. Downey]]]]
 
Ngày [[23 tháng 9]] năm [[1896]], Victoria đã vượt qua ông nội của bà [[George III của Liên hiệp Anh và Ireland|George III]] trở thành [[Danh sách quân vương Anh theo thời gian trị vì|quân vương tại vị lâu nhất trong lịch sử Anh, Scotland và Liên hiệp Anh]]. Nữ vươnghoàng yêu cầu rằng bất kì lễ kỉ niệm nào cũng phải được trì hoãn cho đến năm [[1897]], trùng với [[Lễ kỉ niệm Kim cương]] của bà,<ref>Hibbert, tr 456</ref> đó là một lễ hội lớn của [[Đế quốc Anh]] theo gợi ý của Tổng trưởng thuộc địa [[Joseph Chamberlain]].<ref>Longford, tr 546; St Aubyn, tr 545–546</ref> Tất cả các thủ tướng đã từng lãnh đạo chính phủ đều được mời tới Luân Đôn để dự buổi lễ này.<ref>Marshall, tr 206–207, 211; St Aubyn, tr 546–548</ref>
 
Lễ kỉ niệm Kim cương của Nữ vươnghoàng vào ngày [[22 tháng 6]] năm [[1897]] được đánh dấu bằng một cuộc diễu hành 6 dặm vòng quanh Luân Đôn và bao gồm tất cả quân đội trên khắp đế quốc. Đám rước dừng lại để thực hiện một nghi lễ tạ ơn ngoài trời ở bên ngoài [[Nhà thờ St Paul]], trong suốt lộ trình Victoria ngồi trong chiếc xe ngựa mở của bà, để tránh cho bà khỏi phải leo lên các bậc thang bước vào tòa nhà. Buổi lễ gây ấn tượng bởi các số lượng lớn khán giả và sự thổ lộ cảm xúc của Nữ vươnghoàng 78 tuổi.<ref>Hibbert, tr 457–458; Marshall, tr 206–207, 211; St Aubyn, tr 546–548</ref>
 
Victoria đã đến thăm đại lục châu Âu thường xuyên trong những ngày nghỉ. Năm [[1889]], trong kì nghỉ ở [[Biarritz]], bà trở thành vị quân vương đương vị đầu tiên của Anh đặt chân lên đất [[Tây Ban Nha]] khi bà vượt biên và có một chuyến thăm ngắn.<ref>Hibbert, tr 436; St Aubyn, tr 508</ref> Tháng 4 năm [[1900]], [[Chiến tranh Boer lần thứ hai|Chiến tranh Boer]] không được sự ủng hộ từ đại lục châu Âu và do đó chuyến thăm của bà đến Pháp bị cho là không thích hợp. Thay vào đó, Nữ vươnghoàng đến Ireland lần đầu tiên vào năm [[1861]], một phần là để ghi nhận những đóng góp của trung đoàn Ireland trong chiến tranh ở [[Nam Phi]].<ref>Hibbert, tr 437–438; Longford, tr 554–555; St Aubyn, tr 555</ref> Tháng 7, hoàng tử thứ hai [[Alfred, Công tước Saxe-Coburg và Gotha|Alfred]] ("Affie") chết; "Oh, Chúa ơi! Đứa con tội nghiệp Affie của tôi cũng đã đi xa quá", bà viết lại trong nhật ký. "Đó là một năm khủng khiếp, không có gì ngoài nỗi buồn và nỗi kinh hoàng, đại khái như vậy."<ref>Longford, tr 558</ref>
 
=== Qua đời và kế tự ===
 
[[File:Queen Victoria after Heinrich von Angeli.jpg|thumb|left|upright|Nữ vươnghoàng Victoria ở tuổi 80, [[1899]].]]
Theo như tục lệ bà duy trì định kì trong suốt thời gian góa bụa, Victoria trải qua Giáng sinh năm [[1900]] tại [[Osborne House]] trên [[Đảo Wight]]. [[Bệnh thấp khớp]] ở chân khiến bà lại bị què, và thị lực của bà yếu đi nhanh chóng do bệnh [[đục thể thủy tinh]].<ref>Hibbert, tr 464–466, 488–489; Strachey, tr 308; Waller, tr 442</ref> Vào đầu tháng giêng, bà cảm thấy "yếu ớt và không khỏe",<ref>Tạp chí của Victoria, [[1 tháng 1]] năm [[1901]], trích dẫn trong Hibbert, tr 492; Longford, tr 559 and St Aubyn, tr 592</ref> và giữa tháng 1 bà "buồn ngủ&nbsp;... choáng váng, [và] lú lẫn".<ref>Bác sĩ riêng của bà [[Sir James Reid, Tòng nam tước thứ nhất]], trích dẫn trong Hibbert, tr 492</ref> Bà băng hà vào thứ 3, [[22 tháng 1]] năm [[1901]], vào 6 giờ 30 tối, ở tuổi 81.<ref>Longford, tr 562</ref> Con trai bà và cũng là người kế vị [[Edward VII|Vua Edward VII]], cùng hoàng trưởng tôn, [[Wilhelm II, Hoàng đế Đức|Hoàng đế Wilhelm II của Đức]], ở cùng bà trên giường bệnh.<ref>Longford, tr 561; St Aubyn, tr 598</ref> Chú chó cưng của bà thuộc giống [[Pomerania (chó)|Pomerania]], tên Turri, được ẵm lên giường theo yêu cầu cuối cùng của bà.<ref name=ABC>{{citation |title=Queen Victoria: A Biographical Companion |author=Helen Rappaport |pages=34–39 |chapter=Animals |isbn=978-1-85109-355-7}}</ref>
[[File:Proclamation - Day of mourning in Toronto for Queen Victoria February 2, 1901.jpg|thumb|upright|Poster tuyên bố quốc tang ở [[Toronto]] trong ngày tang lễ của Victoria]]
[[File:Queen Victoria In Dublin (Rare archive footage from 1900).webm|thumbnail|Nữ vươnghoàng Victoria ở Dublin, [[1900]].]]
Năm [[1897]], Victoria đã viết công văn hướng dẫn cho việc tổ chức tang lễ của bà<ref name="odnb" /> và trang phục màu trắng được dùng thay vì màu đen.<ref>Hibbert, tr 497; Longford, tr 563</ref> Ngày [[25 tháng 1]], Edward VII, Đức hoàng cùng [[Hoàng tử Arthur, Công tước Connaught và Strathearn|Hoàng tử Arthur, Công tước Connaught]], cùng nhau nâng di thể của bà đưa vào [[quan tài]].<ref>St Aubyn, tr 598</ref> Bà mặc một chiếc áo màu trắng và đeo khăn che mặt dùng trong lễ cưới.<ref>Longford, tr 563</ref> Một loạt những vật kỉ niệm từ gia đình, bạn bè và những hầu cận được đặt bên cạnh bà trong quan tài, theo di nguyện của bà, bởi các bác sĩ và người phụ trang. Một chiếc áo khoác ngoài mà Albert từng mặc được đặt cạnh bà, với bó bột trên tay ông khi trước, và còn có một lọn tóc của [[John Brown (đầy tớ)|John Brown]], cùng một bức họa ông ta, được đặt trên tay trái bà nhưng được gia đình bà che dấu cẩn thận bằng cách lấp đầy hoa vào vị trí đó.<ref name="odnb" /><ref>Hibbert, tr 498</ref> Những trang sức đặt bên Victoria bao gồm nhẫn cưới của mẹ John Brown, được Brown trao cho bà năm [[1883]].<ref name="odnb">[[Colin Matthew|Matthew, H. C. G.]]; Reynolds, K. D. (2004; online edition October 2009) [http://www.oxforddnb.com/view/article/36652 "Victoria (1819–1901)"], ''Oxford Dictionary of National Biography'', Oxford University Press, {{doi|10.1093/ref:odnb/36652}}, truy cập 18 October 2010 (subscription required for online access)</ref> Tang lễ của bà được tổ chức vào thứ bảy, [[2 tháng 2]], tại [[Nhà nguyện St George, Lâu đài Windsor]], và sau hai ngày quan tài được quàn tại đó, bà được chôn cất bên cạnh Hoàng phu Albert trong [[Frogmore#Royal Mausoleum (or 'Frogmore Mausoleum')|Frogmore Mausoleum]] thuộc [[Đại Công viên Windsor]].<ref>Longford, tr 565; St Aubyn, tr 600</ref>
 
Dòng 189:
Trong triều đại của Victoria, quá trình hình thành của chế độ [[quân chủ lập hiến]] hiện đại ở Anh tiếp tục. Việc cải cách hệ thống bầu cử làm tăng quyền lực của [[Hạ viện Vương quốc Anh|Hạ viện]] lấn át [[Thượng viện]] và quốc vương.<ref>Waller, tr 429</ref> Năm [[1867]], [[Walter Bagehot]] viết rằng quốc vương chỉ còn có "quyền nêu ý kiến để tham khảo, quyền khuyến khích, và quyền cảnh báo".<ref>Bagehot, Walter (1867) ''The English Constitution'', Luân Đôn:Chapman và Hall, tr 103</ref> Khi ngai vàng của Victoria trở thành một biểu tượng hơn là quyền lực chính trị, nó là một khuôn mẫu về đạo đức và các giá trị gia đình, trái ngược hẳn với những vụ bê bối tình ái, tài chính và scandal cá nhân của nhiều thành viên gia tộc Hanover trước kia từng ngự trị trên ngai vàng. Khái niệm "chế độ quân chủ gia đình", mà tầng lớp trung lưu đang phát triển có thể đồng cảm, đã được kiên cố hóa.<ref>St Aubyn, tr 602–603; Strachey, tr 303–304; Waller, tr 366, 372, 434</ref>
[[File:Victoria Memorial Kolkata panorama.jpg|thumb|[[Đài tưởng niệm Victoria (Ấn Độ)|Đài tưởng niệm Victoria]] ở [[Kolkata]], [[Ấn Độ]].]]
[[File:Victoria Memorial London.JPG|alt=Bronze statue of winged victory mounted on a marble four-sided base with a marble figure on each side|upright|thumb|[[Đài tưởng niệm Victoria (Luân Đôn)|Đài tưởng niệm Nữ vươnghoàng]] đặt trước [[Cung điện Buckingham]] được dựng lên trong quá trình tu sửa cung điện khoảng một thập kỉ sau cái chết của bà.]]
Quan hệ giữa Victoria với các hoàng tộc [[châu Âu]] mang đến cho bà biệt hiệu "bà ngoại của [[châu Âu]]".<ref>Erickson, Carolly (1997) ''Her Little Majesty: The Life of Queen Victoria'', New York: Simon & Schuster, ISBN 0-7432-3657-2</ref> Victoria và Albert có [[Cháu của Victoria và Albert|42 cháu nội ngoại]], trong đó 34 người sống qua tuổi trưởng thành. Những hậu duệ của họ bao gồm [[Elizabeth II]], [[Hoàng tế Philip, Công tước Edinburgh]], [[Harald V của Na Uy]], [[Carl XVI Gustaf của Thụy Điển]], [[Margrethe II của Đan Mạch]], và [[Felipe VI của Tây Ban Nha]].
 
Dòng 200:
Trên thế giới, có những địa danh và đài tưởng niệm dành riêng cho bà, đặc biệt là trong [[Khối thịnh vương chung]]. [[Danh sách những địa điểm được đặt tên theo Nữ hoàng Victoria|Những địa điểm được đặt tên theo tên của bà]] bao gồm [[Victoria, Seychelles|thủ đô Seychelles]], [[Hồ Victoria|hồ rộng nhất châu Phi]], [[Thác Victoria]], [[Victoria, Gozo|thủ đô Gozo]] và [[Victoria Lines]] ở Malta, thủ đô [[Columbia thuộc Anh]] và [[Saskatchewan]] ([[Regina, Saskatchewan|Regina]]), và hai bang của Australia ([[Victoria (Australia)|Victoria]] và [[Queensland]]).
 
[[Bội tinh Victoria]] được giới thiệu năm [[1856]] và dùng để tưởng thưởng cho những anh hùng trong giai đoạn [[Chiến tranh Crimea]], và nó vẫn là giải thưởng cao nhất ở Anh [[Bội tinh Victoria (Canada)|Canadian]], [[Bội tinh Victoria ở Australia|Australian]], và [[Bội tinh Victoria cho New Zealand|New Zealand]] cho những hành động dũng cảm. [[Ngày Victoria (Canada)|Ngày Victoria]] là một ngày nghỉ lễ ở Canada và [[ngày Victoria (Scotland)|ngày lễ công cộng ở một số vùng thuộc Scotland]] được tổ chức vào ngày thứ hai cuối cùng trước ngày [[24 tháng 5]] (ngày sinh của Nữ vươnghoàng Victoria).
 
== Danh hiệu, huy hiệu ==
Dòng 206:
=== Danh hiệu ===
* '''24 tháng 5 năm 1819&nbsp;– 20 tháng 6 năm 1837:''' ''Her Royal Highness'' Công chúa Alexandrina Victoria xứ Kent
* '''20 tháng 6 năm 1837&nbsp;– 22 tháng 1 năm 1901:''' ''Nữ vươnghoàng'' Bệ hạ
 
Vào cuối đời, danh hiệu đầy đủ của Nữ vươnghoàng là: "Nữ vươnghoàng Bệ hạ Victoria, bởi Ân điển của Chúa, của [[Vương quốc Liên hiệp Anh và Ireland|Nước Anh thống nhất Liên hiệp Anh và Ireland]], Nữ vươnghoàng, [[Người Bảo vệ Đức tin]], Nữ vươnghoàng Ấn Độ."<ref name="1900 Whitaker's" />
 
=== Huy hiệu ===
Dòng 223:
== Con cái ==
{{See also|Các cháu của Victoria và Albert|Hậu duệ hoàng gia của Nữ hoàng Victoria và vua Christian IX}}
[[File:Franz Xaver Winterhalter Family of Queen Victoria.jpg|thumb|center|650px|Gia đình của Victoria năm [[1846]] bởi [[Franz Xaver Winterhalter]]. Từ trái qua phải: [[Alfred, Công tước Saxe-Coburg và Gotha|Hoàng tử Alfred]] và [[Edward VII|Hoàng tử xứ Wales]]; Nữ vươnghoàng [[Albert, Hoàng phu|Hoàng phu Albert]]; các công chúa [[Công chúa Alice của Vương quốc Anh|Alice]], [[Công chúa Helena của Vương quốc Anh|Helena]] và [[Victoria, Công chúa Hoàng gia|Victoria]]]]
{| class="wikitable sortable"
|-
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Victoria_của_Anh”