Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Thuốc lá”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Thẻ: Tẩy trống trang (hoặc lượng lớn nội dung) Soạn thảo trực quan |
n Đã lùi lại sửa đổi của 2405:4800:149E:DF2F:F511:2EB4:7BBA:8A8D (Thảo luận) quay về phiên bản cuối của Tuwikipedia2017 Thẻ: Lùi tất cả |
||
Dòng 1:
{{dablink|Các nghĩa khác của thuốc lá, xem bài [[Thuốc lá (định hướng)]].}}
[[Tập tin:Cigarette ashtray.jpg|nhỏ|250px|phải|Tàn thuốc lá]]
'''Thuốc lá''' là tên gọi của một loại sản phẩm được làm chủ yếu từ [[nguyên vật liệu|nguyên liệu]] [[lá thuốc lá]] đã thái sợi, được cuốn hay nhồi định hình bằng [[giấy]], có dạng hình trụ (thường có [[chiều dài|độ dài]] dưới 120 mm, [[đường kính]] khoảng 10 mm). Thuốc lá điếu thường được đốt cháy ở một đầu, để cháy âm ỉ nhằm mục đích tạo [[khói]] và khói này theo dòng khí vào miệng người hút từ đầu đối diện (thường có gắn [[đầu lọc]]). Thuật ngữ thuốc lá thường được dùng theo nghĩa chung liên quan đến thuốc lá trong khi thuốc lá điếu nhằm chỉ cụ thể loại sản phẩm [[thuốc lá sợi]] đã cuốn thành điếu. Tuy nhiên, đôi khi, thuật ngữ này cũng được sử dụng để chỉ loại thuốc hút khói nhưng được làm từ một số loại thực vật khác (cây gai dầu...)
Thuốc lá điếu khác [[xì gà]] trước hết ở kích thước: điếu nói chung bé hơn, sử dụng sợi từ lá thuốc đã qua chế biến và được cuốn bằng giấy trắng chuyên dùng. Xì gà được làm hoàn toàn bằng nguyên lá thuốc lá, ruột là mảnh lá và lá áo bọc ngoài cũng bằng lá thuốc lá. Trước cuộc [[chiến tranh Krym]] ([[Nga]]-[[Pháp]] năm [[1854]]-[[1856]]), hầu hết các quốc gia dùng [[tiếng Anh]] chưa biết đến thuốc lá điếu. Chỉ đến khi các binh sĩ người Anh thời đó bắt chước các đồng nghiệp [[Thổ Nhĩ Kỳ]] ([[Đế quốc Ottoman|Đế chế Ottoman]]) sử dụng giấy in báo để cuốn thuốc lá hút, thuốc lá mới bắt đầu kỷ nguyên bành trướng rộng rãi ra khắp thế giới từ đó.
Đôi khi người ta sử dụng tẩu để hút thuốc. Thuật ngữ "điếu thuốc", thường được dùng để chỉ một điếu thuốc lá, nhưng cũng có thể chỉ các vật khác có chứa lá thơm, ví dụ như [[cần sa]]. Do người ta tin tưởng rằng (và cũng được khoa học chứng minh trong trường hợp cụ thể có [[tuổi thọ]] ngắn đi khi nguy cơ [[ung thư phổi]] tăng lên) các sản phẩm thuốc lá gây đoản thọ, rất nhiều nước đã cho in lời cảnh báo về sức khỏe bằng phông chữ lớn ở mặt trước và mặt sau mỗi bao thuốc để báo động về tác hại của việc hút thuốc, đồng thời cấm mọi quảng cáo để bán thuốc lá...
==Lịch sử==
=== Chế biến ===
[[Tập tin:Zwei zigaretten.jpg|nhỏ|200px|Thuốc lá có đầu lọc]]
Thuốc lá thương mại và thuốc lá sợi hiếm khi có chứa [[sợi thuốc]] tinh khiết. Các nhà sản xuất thường thêm phụ gia để giữ hương vị được lâu, tăng chất lượng màu sợi, để giữ chất lượng sợi và thậm chí để thay đổi hoàn toàn [[chất lượng cảm nhận]] của khói thuốc. Trong khi nhiều công ty thuốc lá thực hành điều này, tại [[Canada]] các mác thuốc chứa 100% là thuốc Virginia tự nhiên - không có phụ gia. Một số loại thuốc lá (được gọi là ''[[kretek]]'', thuốc lá bạc hà, hay chỉ đơn giản là bạc hà) có vị [[bạc hà]] trộn lẫn với thuốc. Nó được thêm vào để tăng cảm giác sảng khoái của người hút khi làm tê miệng và phổi cũng như tạo cảm giác dễ chịu. Các loại thuốc lá bạc hà rẻ tiền được chế tạo đơn giản bằng cách trộn tinh dầu bạc hà vào sợi thuốc.
Ngoài các phụ gia, thuốc lá sợi, đặc biệt là các loại chất lượng thấp, thường bị xử lý nhiều. Trong quá trình xử lý lá thuốc đầu tiên, lá được bỏ gân và được cắt thành lớp mỏng. Vì lá thuốc ở quá trình này khá khô nên nó tạo ra nhiều vụn thuốc. Các nhà máy sản xuất đã phát triển các phương pháp thu hồi số vụn thuốc này và lại biến chúng thành nguyên liệu sử dụng được (được gọi là "lá thuốc tái chế").
Các đường gân lá bị bỏ ra, vốn không thích hợp để sử dụng khi giữ nguyên trạng, trước kia bị loại bỏ hay ép mỏng thành các phiến lớn vì chúng chứa nhiều [[nitơ]]. Tuy nhiên, các quá trình xử lý mới đã được phát triển để ép chúng và chế biến trộn lẫn vào sợi thuốc. Tất cả các quá trình ấy cho phép nhà sản xuất thuốc lá có được số lượng thuốc lớn nhất với lượng nguyên liệu thô thấp nhất.
Ứng dụng nhiều nhất của điếu thuốc là để dẫn khói của thuốc lá. Ứng dụng nhiều thứ hai là để dẫn khói của cần sa. Ống quấn là loại phổ biến nhất của điếu cần sa. Người hút cần sa sẽ thường vặn xoắn hai đầu của điếu cần sa để tránh cho những lá cần sa bị cắt vụn khỏi rơi ra ngoài. Tuy nhiên những người hút thuốc lá mà tự quấn điếu thuốc cho mình, thường không hay vặn xoắn hai đầu của điếu thuốc; thuốc lá được làm theo sợi nên sẽ không bị rơi ra ngoài.
=== Kinh doanh ===
Trước [[Chiến tranh thế giới thứ hai]] nhiều nhà sản xuất tặng kèm theo một lá bài sưu tầm trong mỗi bao thuốc. Việc làm này đã không được tiếp tục để tiết kiệm giấy trong chiến tranh và đã không còn xuất hiện nữa. Trong Chiến tranh thế giới thứ hai người ta tặng miễn phí thuốc lá cho cả binh lính và dân thường. Vào ngày 1 tháng 4 năm 1970 Tổng thống [[Richard Nixon]] đã ký đạo luật về hút thuốc lá cho sức khỏe cộng đồng, cấm các quảng cáo thuốc lá trên TV ở [[Hoa Kỳ]] từ ngày 2 tháng 1 năm 1971. Tuy nhiên một số công ty thuốc lá đã cố gắng lách luật bằng cách quảng cáo thuốc là "xì gà nhỏ" ngay sau khi luật cấm có hiệu lực, và [[Backwoods Smokes]], nhãn hiệu thuốc lá vào thị trường mùa đông [[1973]]-[[1974]] quảng cáo với phương châm "How can anything that looks so wild taste so mild" (Làm sao mà một thứ có vẻ mạnh như thế có thể có vị thật nhẹ nhàng).
== Giá trị sử dụng ==
Đài [[BBC]] đã liệt kê danh sách những phát minh khiến nhiều người chết nhất trong lịch sử hiện đại. Chúng bao gồm '''thuốc lá''', súng [[AK-47]], [[bom hạt nhân]] và [[dynamite|thuốc nổ dynamite]]. Kết quả thống kê cho hay, mỗi năm 1,1 triệu người chết vì [[ung thư phổi]] và 85% người trong số đó hút thuốc lá. [[Robert N. Proctor]], một nhà nghiên cứu của [[Đại học Stanford]] tại [[Mỹ]], khẳng định "Sản phẩm giết nhiều người nhất trong lịch sử nhân loại là thuốc lá. Nó đã cướp khoảng 100 triệu sinh mạng trong thế kỷ XX".
Tính đến tháng 3 năm 2018, có khoảng '''5.5 nghìn tỷ''' điếu thuốc lá được sản xuất hàng năm trên thế giới trong [[ngành công nghiệp thuốc lá]], được tiêu thụ bởi trên 1,1 tỷ người{{cần dẫn nguồn}}.
<table style="text-align:center">
<tr><th colspan=3>Tỉ lệ hút thuốc theo giới tính</th></tr>
<tr><td></td><th colspan=2>Số người hút thuốc (%)</th></tr>
<tr><th>Khu vực</th><th>Nam</th><th>Nữ</th></tr>
<tr><td align="left">[[Châu Phi]]</td><td>29</td><td>4</td></tr>
<tr><td align="left">[[Châu Mỹ]]</td><td>35</td><td>22</td></tr>
<tr><td align="left">Đông [[Địa Trung Hải]]</td><td>35</td><td>4</td></tr>
<tr><td align="left">[[Châu Âu]]</td><td>46</td><td>26</td></tr>
<tr><td align="left">[[Đông Nam Á]]</td><td>44</td><td>4</td></tr>
<tr><td align="left">[[Tây Thái Bình Dương]]</td><td>60</td><td>8</td></tr>
<tr><td colspan=3>(2000, theo [[Tổ chức Y tế Thế giới]])</td></tr>
</table>
=== Tác hại người dùng ===
[[Khói thuốc]] đã bị [[Cơ quan Quốc tế Nghiên cứu về Ung thư]] (International Agency for Research on Cancer - IARC) trực thuộc [[Tổ chức Y tế Thế giới|Tổ chức Y tế Quốc tế]] (WHO) xếp vào [[chất gây ung thư|các chất gây ung thư]] (tiếng Anh: carcinogen) bậc 1. Trong nhóm này xếp những chất mà chỉ cần khối lượng nhỏ cũng có thể gây [[ung thư]], không có hạn mức, nghĩa là hoàn toàn có hại cho mình và cho người khác, dù chỉ là một khối lượng nhỏ.
Khói thuốc được coi là [[chất độc]] hại nhất trong môi trường cư trú. Khi hút thuốc, người hút thường thở ra hai luồng khói chính và phụ, và 20% khói thuốc bị hít vào trong luồng chính, 80 % còn lại được gọi là luồng phụ, nảy sinh khi kéo thuốc (giữa những lần hít vào) và khi tắt thuốc. Luồng khói chính nảy sinh tại 950 °C và khói phụ 500 °C, do đó luồng khói phụ tỏa ra nhiều chất độc hại hơn.
Khói thuốc cấu tạo từ một hỗn hợp [[chất khí|khí]] và [[bụi]]. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong khói thuốc có khoảng 7.000 chất hóa học, trong đó có 60 được xếp vào loại gây ung thư <ref>ARB, WHO 1999</ref>. Gồm những chất như [[nicotin]], [[cacbon mônôxít|mônôxít cacbon]], [[hắc ín]] và [[benzen]], [[formaldehyd|fomanđêhít]], [[amoniac]], [[axeton]], [[asen]], [[xyanua hiđrô]] ảnh hưởng đến toàn bộ [[hệ thần kinh]], mạch máu và [[hệ nội tiết|nội tiết]] gây ra những bệnh tim mạch, giảm trí nhớ và các [[ung thư|bệnh ung thư]].
Tác hại cũng xảy đến cho những người không hút thuốc chung quanh, phải [[hút thuốc thụ động]], là hình thức hít [[khói thuốc]] từ [[khí quyển Trái Đất|không khí]], mà không trực tiếp hút thuốc lá hoặc [[thuốc lào]] và cũng bị tác hại gián tiếp dẫn đến những nguy cơ về bệnh như [[ung thư phổi]]. [[Tổ chức Y tế Thế giới]] khuyến cáo: Không có ngưỡng an toàn cho việc hút thuốc thụ động.
Riêng tại [[Việt Nam]], mỗi năm có 40.000 người tử vong do những nguyên nhân liên quan đến thuốc lá, gấp 3 lần số người chết do [[tai nạn giao thông]]. Một điều tra cho thấy trên 50% nam giới hút thuốc lá và 60% trẻ em Việt Nam độ tuổi 13-15 đã tiếp xúc với khói thuốc tại nhà. Tại Hà Nội, gần một nửa dân số phải [[hút thuốc thụ động]], nhiều nhất là phụ nữ và trẻ em <ref name=thuoclagietcon>[http://www.vnexpress.net/GL/Doi-song/2008/05/3BA02D4F/ Hút thuốc lá là giết con]</ref>. [[Ung thư phổi]] là dạng ung thư cao nhất ở nam giới và thứ tư ở nữ giới.
Việc hút thuốc ở các phòng chờ nhà ga, bến xe đã bị [[Bộ Giao thông Vận tải (Việt Nam)|Bộ Giao thông vận tải]] cấm từ năm 2005, tuy nhiên việc áp dụng chưa triệt để trên thực tế. Hiện nay, tổ chức [[Healthbidge]] [[Canada]] đang tài trợ cho một số thành phố tại Việt Nam mở rộng khu vực công cộng không khói thuốc và tăng tính hiệu quả của chính sách cấm hút thuốc nơi công cộng.
Ngày 31 tháng 5 hàng năm được xem là "[[Ngày Thế giới không thuốc lá]]".
=== Tác hại môi trường ===
Tính trung bình, có khoảng 5.6 nghìn tỷ điếu thuốc lá được hút trên toàn thế giới mỗi năm<ref>{{Cite journal |author=Novotny TE, Lum K, Smith E |title=Cigarettes butts and the case for an environmental policy on hazardous cigarette waste |journal=International Journal of Environmental Research and Public Health |volume=6 |pages=1691-705 |date=2009 |doi=10.3390/ijerph6051691|display-authors=etal}}</ref> và khoảng 4,5 nghìn tỷ tàn thuốc lá sau khi hút được vứt lại môi trường, trên đường đi và các khu vực công cộng hàng năm<ref>{{Chú thích web|url=http://blog.chron.com/sciguy/2010/05/the-world-litters-4-5-trillion-cigarette-butts-a-year-can-we-stop-this/|tiêu đề=The world litters 4.5 trillion cigarette butts a year. Can we stop this?|nhà xuất bản=[[The Houston Chronicle]]|ngày truy cập=2014-09-16}}</ref>.
=== Tác dụng ===
Dù nó có tác hại như vậy, nhưng vẫn có nhiều lợi ích có thể tận dụng:
'''1.''' Với những vết thương nhỏ, có thể lấy sợi thuốc lá bịt lên vết thương để cầm máu.
'''2.''' Mụn nước gây ra không ít khó chịu ở các kẽ ngón chân, ngón tay... với trường hợp này, có thể dùng tro thuốc lá để đắp lên và sẽ thấy hiệu quả.
Cùng với cách này,có thể lấy thêm ít nước hòa với tàn thuốc thành bột nhão rồi đắp lên khu vực da bị ngứa ngáy, hoặc khu vực bị muỗi cắn.
'''3.''' Thấm ướt đầu lọc thuốc lá và rửa lót giày để giảm thiểu mùi mồ hôi chân khi đi giày.
'''4.''' Dùng nước hòa giữa bột giặt với tàn thuốc để lau cửa kính hay các vật liệu thủy tinh sẽ có hiệu quả khá tốt.
'''5.''' Những sợi thuốc lá không dùng hết, có thể mang chúng trộn với thức ăn của gà và sau đó cho chúng ăn. Việc này sẽ giúp những chú gà có thể thoát khỏi ký sinh trùng.
'''6.''' Với những đầu mẩu thuốc lá đã qua sử dụng, chúng ta có thể mang chúng ngâm vào nước rồi sau đó tưới cây. Cách này sẽ giúp hạn chế rất nhiều sâu đất mà không cần dùng tới thuốc.
'''7.''' Ngoài việc đắp lên vết thâm giúp cầm máu, các sợi thuốc lá còn có tác dụng khử mùi, chống côn trùng khi đặt trong phòng vệ sinh.
'''8.''' Đặt một vài điếu thuốc lá trong thùng chứa thực phẩm (tùy thuộc vào khối lượng), sẽ giúp hạn chế rất nhiều mối mọt, côn trùng.
'''9.''' Trên các giá sách, bạn cũng có thể lấy tàn thuốc rắc lên các khe, vết nứt, biện pháp này cũng có thể chống mọt ăn.
'''10.''' Miếng giấy bạc trong gói thuốc lá cũng có thể phát huy tác dụng khi chúng bọc lấy những viên muối. Sau đó chúng ta có thể lau sạch những chỗ bị gỉ sắt.
'''11.''' Đặt thuốc lá vào trong ngăn kéo, tủ quần áo để phòng ngừa mùi mốc và côn trùng.
== Xem thêm ==
<!--* [[Chain smoking]]
* [[List of iconic smokers|Famous cigarette smokers]]
* [[List of street names of drugs|List of slang terms for cigarettes]]-->
* [[Ung thư phổi]] * [[Ung thư họng]]
<!--* [[Jeffrey Wigand]]-->
| |||