Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tiếng Xhosa”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n r2.5.4) (Bot: Thêm pms:Lenga Xhosa |
n r2.7.2) (Bot: Thêm hif:Xhosa bhasa; sửa cách trình bày |
||
Dòng 22:
'''Xhosa''' ({{IPA-en|ˈkoʊsə}}, (Xhosa: ''isiXhosa'', isikǁʰóːsa) là một [[ngôn ngữ chính thức]] của [[Nam Phi]]. Tiếng Xhosa được 7,9 triệu người Xhosa sử dụng, tức khoảng 18% dân số Nam Phi. Giống như hầu hết ngôn ngữ [[Nhóm ngôn ngữ Bantu|Bantu]] khác, Xhosa là một [[ngôn ngữ thanh điệu]], nghĩa là các âm sẽ có nghĩa khác nhau nếu chúng được lên hoặc xuống giọng theo một quy tắc nhất định. Tiếng Xhosa hiện được viết bằng một hệ thống [[chữ cái Latinh]]. Ba chữ cái được dùng để biểu thị các thanh điệu cơ bản: ''c'' cho âm răng, ''x'' cho âm bên, và ''q'' cho âm ngạc cứng. Các dấu thanh điệu không được biểu thị trên kiểu chữ viết.
== Phân bổ ==
[[File:South Africa Xhosa speakers proportion map.svg|thumb|Phân bố tiếng Xhosa tại Nam Phi: tỉ lệ người sử dụng tiếng isiXhosa tại nhà.
{{columns
Dòng 36:
Xhosa thuộc nhánh cực nam của [[Nhóm ngôn ngữ Nguni]], vốn cũng bao gồm tiếng Swati, [[tiếng Bắc Ndebele]]<ref name="websters">[http://www.websters-online-dictionary.org/definition/Xhosa-english/ Online Xhosa-English Dictionary]</ref> và [[tiếng Zulu]]. Có một số từ có thể hiểu lẫn nhau giữa cá ngôn ngữ Nguni, tất cả chúng đều có cung nhiều đặc điểm về ngôn ngữ học. Nhóm ngôn ngữ Nguniare là một phần của [[nhóm ngôn ngữ Bantu]] lớn hơn, và như vậy tiếng Xhosa có quan hệ với hầu hết các ngôn ngữ trên khắp châu Phi Africa.<ref name="ucla">[http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=21&menu=004 UCLA Xhosa Language Materials Project]</ref>
Tiếng Xhosa là ngôn ngữ châu Phi được phân bổ rộng rãi nhất tại Nam Phi, trong khi [[tiếng Zulu]] là ngôn ngữ được sử dụng nhiều nhất.<ref name="ucla"/> Tiếng Xhosa là ngôn ngữ châu Phi được sử dụng tại nhà nhiều thứ hai tại Nam Phi. Năm 2003, phần lớn người nói tiếng Xhosa, xấp xỉ 5,3 triệu người, sống tại tỉnh [[Đông Cape]], sau đó là tỉnh [[Tây Cape]] (xấp xỉ 2 million), [[Gauteng]] (671.045), [[Free State]] (246.192), [[KwaZulu-Natal]] (219.826), tỉnh [[Tây Bắc (tỉnh Nam Phi)|Tây Bắc]] (214.461), [[Mpumalanga]] (46.553), [[Bắc Cape]] (51.228), và [[Limpopo]] (14.225).<ref name="census">[http://www.southafrica.info/ess_info/sa_glance/demographics/census-main.htm South Africa Population grows to 44.8 Million.]</ref> Một thiểu số người nói tiếng Xhosa (18.000) cũng hiện diện tại [[Quthing (quận)|Quthing]], [[Lesotho]].<ref name
== Phương ngữ ==
Xhosa có một vài phương ngữ, bao gồm
Dòng 54:
* [[Mfengu]]<ref name = "xho"/>
== Lịch sử ==
những người nói tiếng Xhosa đã định cư tại khu vực ven biển đông nam châu Phi từ trước thế kỷ 16. Các thành viên của dân tộc nói tiếng Xhosa tự coi mình như [[người Xhosa|amaXhosa]] và gọi ngôn ngữ của mình là isiXhosa.
Dòng 61:
=== Nguyên âm ===
Xhosa có 10 nguyên âm: {{IPA|[a]}}, {{IPA|[ɛ]}}, {{IPA|[i]}}, {{IPA|[ɔ]}} và {{IPA|[u]}}, cả dài và ngắn, viết là ''a'', ''e'', ''i'', ''o'' và ''u''.
=== Thanh điệu ===
Xhosa là một ngôn ngữ thanh điệu với hai kiểu âm vị: thấp và cao. Thanh điệu thường không được thể hiện khi viết, nhưng khi được thể hiện, chúng trở thành ''a'' [à], ''á'' [á], ''â'' [áà], ''ä'' [àá]. Nguyên âm dài là âm vị nhưng thường là không được viết, ngoại trừ ''â'' và ''ä'' vốn là kết quả của sự sắp thành đôi của hai nguyên âm với khác biệt về thanh điệu và do đó trở thành nguyên âm dài với thanh điệu đường viền (''â'' cao-thấp = hạ, ''ä'' thấp-cao = tăng).
== Tham khảo ==
{{reflist}}
== Liên kết ngoài ==
{{wikipedia ngoại ngữ|xh}}
Dòng 88:
<!--Categories, from closest/narrowest to farthest/most generic:-->
[[Thể loại:Ngôn ngữ châu Phi]]
Hàng 106 ⟶ 105:
[[eu:Xhosera]]
[[fa:زبان خوسایی]]
[[hif:Xhosa bhasa]]
[[fr:Xhosa]]
[[ga:Xhosa]]
| |||