Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chiến tranh thế giới thứ nhất”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 131:
Cuộc chiến tranh này là một trong những sự kiện lịch sử có ảnh hưởng lớn nhất trong [[lịch sử thế giới]].<ref name="Tucker123"/> Đây là cuộc chiến tranh có chiến trường chính bao trùm khắp [[châu Âu]] và ảnh hưởng ra toàn thế giới, lôi kéo tất cả các cường quốc châu Âu và [[Bắc Mỹ]] vào vòng chiến với số người chết trên 19 triệu người với sức tàn phá và ảnh hưởng về vật chất tinh thần cho nhân loại rất sâu sắc và lâu dài. Khác với các cuộc chiến tranh trước đó, người Âu châu phải chiến đấu cả trên chiến trường lẫn ở hậu phương. Phụ nữ phải làm việc thay nam giới, đồng thời sự phát triển của kỹ nghệ cũng có ảnh hưởng đến tính chất chiến tranh; có thể thấy sự hiệu quả của [[không quân]] và [[xe tăng]] trong chiến đấu kể từ cuộc Đại chiến này.<ref name="Romano161">Michael J. Romano, ''CliffsAP European History'', trang 161</ref><ref>[[David William Fraser|David Fraser]], ''The Grenadier Guards'', trang 22</ref> ''Chiến tranh chiến hào'' gắn liền với cuộc Đại chiến thế giới lần thứ nhất trong thời gian đầu của nó.<ref>Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, ''World War I: encyclopedia'', Tập 1, trang 1175</ref>
 
Đây là cuộc chiến giữa phe ''[[Entente|Hiệp Ước]]'' (chủ yếu là [[Đế quốc Anh|Anh]], [[Pháp]], [[Đế quốc Nga|Nga]], và sau đó là [[Hoa Kỳ]], [[Brasil]]) và phe ''[[Liên minh Trung tâm|Liên Minh]]'' (chủ yếu là [[Đế quốc Đức|Đức]], [[Đế quốc Áo-Hung|Áo-Hung]], [[Bulgaria]] và [[Đế quốc Ottoman|Ottoman]]). Cuộc Đại chiến mở đầu với sự kiện [[Thái tử|Hoàng thái tử]] Áo-Hung bị ám sát, dẫn đến việc người Áo - Hung tuyên chiến với [[Serbia]].<ref>Nigel Thomas, Dušan Babac, ''Armies in the Balkans 1914-18'', các trang 3-4.</ref><ref>Nigel Thomas, Dušan Babac, ''Armies in the Balkans 1914-18'', trang 19</ref> Sự kiện này được nối tiếp bởi việc Hoàng đế Đức là [[Wilhelm II của Đức|Wilhelm II]] truyền lệnh cho các tướng xua quân tấn công [[Bỉ]], [[Luxembourg]], và Pháp, theo [[kế hoạch schlieffenSchlieffen]].<ref>Samuel Lyman Atwood Marshall, ''World War I'', các trang 51-58.</ref> Hơn 70 triệu quân nhân được huy động ra trận tiền, trong số đó có 60 triệu người Âu châu, trong một trong những cuộc chiến tranh lớn nhất trong sử sách.<ref>{{harvnb|Keegan|1988|p=8}}</ref><ref>{{harvnb|Bade|Brown|2003|pp=167–168}}</ref> Trong cuộc chiến tranh kinh hoàng này, [[Pháp]] là nước chịu tổn thất nặng nề hơn cả và hoàn toàn bị khánh kiệt, dẫn tới đại bại của bọn họ trong các cuộc chiến tranh về sau.<ref>Karl-Heinz Frieser, John T. Greenwood, ''The Blitzkrieg legend: the 1940 campaign in the West'', trang 320</ref><ref name="adas188"/> Những trận đánh khốc liệt nhất trong cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất cũng diễn ra trên đất Pháp.<ref>Spencer E. Ante, ''Creative capital: Georges Doriot and the birth of venture capital'', trang 28</ref> Một trận đánh đáng nhớ của cuộc Đại chiến là tại [[Trận Verdun|Verdun]] cùng năm đó, khi quân Đức tấn công thành cổ Verdun của Pháp, nhưng không thành công.<ref name="SirAlistairHorne328331">Sir Alistair Horne, ''The Price of Glory: Verdun 1916'', các trang 328-331.</ref> Tuy nhiên, trận chiến đẫm máu nhất là tại [[Trận Somme (1916)|sông Somme]] ([[1916]]), khi liên quân [[Anh]] - [[Pháp]] đánh bất phân thắng bại với quân Đức.<ref>Richard Evans, ''Disasters That Changed Australia'', trang 29</ref>, trong khi chiến dịch quân sự lớn nhất là [[Cuộc tổng tấn công của Brusilov]], khi quân Nga đánh bại liên quân Áo-Hung và Đức.
 
Tất cả những Đế quốc quân chủ (trừ [[Đế quốc Anh]]) đều sụp đổ trong cuộc chiến tranh này. Đảng [[Bolshevik]] lên nắm quyền tại nước [[Nga]] sau cuộc cách mạng tháng Mười lật đổ Nga hoàng, trong khi việc Đức bại trận lại tạo điều kiện cho [[Đức Quốc xã]] lên nắm quyền tại Đức nhờ biết khai thác tâm lý bất mãn của người dân.<ref name="Tucker123"/> Tuy nước [[Đức]] thua cuộc nhưng về thương mại và công nghiệp họ không bị tổn hại gì lớn (ít ra vẫn hơn hẳn Pháp<ref name="Posen109"/>), vì thế về những mặt này họ đã chiến thắng cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất.<ref name="Fischer190"/>