Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chùa Báo Thiên”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
thêm một đoạn lớn thế này mà không có nguồn |
|||
Dòng 25:
==Lịch sử==
[[Hoàng đế]] [[Lý Thánh Tông]] vừa lên ngôi, đã cho xây dựng chùa vào năm Long Thụy Thái Bình thứ 4 ([[1057]]), và cho đúc một quả đại hồng chung nặng 1 vạn 2 ngàn [[cân ta]] (tức 7.260 [[kilôgam|kg]]) đặt trong chùa. Chùa có ''Đại Thắng Tư Thiên tháp'' (大勝資天塔) (còn gọi là [[Tháp Báo Thiên]]), có tầng trên cùng dát [[đồng]], được xây dựng một năm sau khi chùa được xây xong.<ref name=":0">{{Chú thích web|url=https://thuvienhoasen.org/a21688/chua-bao-thien-o-ha-noi-xua|title=|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref>
Hàng 34 ⟶ 33:
Cùng với [[Chuông Quy Điền]], [[Vạc Phổ Minh]] và Tượng Phật chùa Quỳnh Lâm, Tháp Báo Thiên trong chùa được coi là [[An Nam tứ đại khí]] (4 bảo vật của nước Nam). Có tài liệu cho rằng Tháp Báo Thiên bị phá vào thời thuộc Minh để chế súng; hai trong số [[An Nam tứ đại khí]] khác là Chuông Quy Điền và Vạc Phổ Minh được xác định do tướng Minh là [[Vương Thông]] phá để lấy đồng đúc vũ khí<ref>Theo bài [http://www.hanoinews.com.vn/vn/53/130245/ An Nam tứ đại khí] trên báo Hà Nội mới điện tử</ref>. [[An Nam tứ đại khí]] chỉ còn lại tượng [[chùa Quỳnh Lâm (định hướng)|chùa Quỳnh Lâm]].
Thời [[nhà Lê sơ|nhà Lê]], năm 1443, vua Lê Thái Tông đại trùng tu chùa. Riêng tháp Báo Thiên bị phá đã được tôn cao bằng một [[đàn tràng]] ở nơi bây giờ là [[Nhà thờ Lớn Hà Nội]]. Trong [[đền Lý Quốc Sư|chùa Lý Quốc Sư]] ngày nay vẫn còn lưu giữ bản gấm thêu sắc tứ từ đời Cảnh Hưng (tức vua [[Lê Hiển Tông]] 1740-1786) nói về sự kiện này.<ref name="Lê Quang Vịnh"/><ref>''Đại Việt sử ký toàn thư'', tập II, tr. 41</ref>
Cho tới thế kỷ XIX, chùa Báo Thiên luôn được trùng tu bảo tồn, là nơi cử hành các nghi lễ [[Phật giáo]] cầu cho quốc thái dân an mưa thuận gió hoà
Gần cuối thế kỷ XIX, chùa Báo Thiên bị một trận hỏa hoạn lớn xảy ra, các nhà sư tu hành di dời sang nơi khác, bỏ lại chùa Báo Thiên hoàng phế <ref>Sách Non Nước Hà Nội, Nhà xuất bản Hà Nội, trang 168</ref>
Năm [[1873]], [[Francis Garnier]] đánh chiếm Hà Nội lần thứ nhất, giao toàn bộ ngôi chùa này cho Giám mục [[Paul-Francois Puginier]] làm nơi ở và làm việc tạm thời khi Giám mục về Hà Nội trực tiếp làm thông ngôn và cố vấn cho Garnier. Lúc đó, Giám mục Puginier dựng mấy ngôi nhà gỗ trong vườn chùa để ở và làm việc cho gần Garrnier đóng quân tại Trường Thi gần đó, còn Tòa Giám mục (khi đó gọi là Tòa Giám mục Tây Đàng ngoài) thì vẫn đóng ở [[Kẻ Sở]] (nay là Kiện Khê, Hà Nam).<ref name="Lê Quang Vịnh"/>
Sau đó F. Garnier chiếm mà không giữ được Hà Nội bao lâu vì bị [[quân Cờ Đen]] giết chết, quân Pháp rút về Nam, giao Hà Nội lại cho triều đình Huế theo Hòa ước 1874. Giám mục lại trở về Kẻ Sở, tuy vậy chùa Báo Thiên lúc đó dù chưa bị phá hủy nhưng với mấy gian nhà gỗ do Giám mục dựng tạm đã trở thành ngôi nhà thờ Công giáo được các thày kẻ giảng người Việt trông coi.
Năm [[1882]], [[Henry Riviere]] đánh chiếm Hà Nội lần thứ hai. Năm 1883, [[quân Cờ Đen]] tấn công các nơi có quân Pháp đóng. Tại khu vực nhà thờ này có một tiểu đội Pháp đóng (cùng với một số giáo dân được cấp súng làm vệ binh). Đêm 19-5-1883, số lính tráng này bị tấn công, nhà thờ bị đốt phá. Ba cố Tây (Landais có tên Việt là Cố Lan, Rival-Cố Mỹ, Bertrand-Cố Phước) dẫn thủ hạ chạy sang ăn ở [[chùa Bà Đá]] bên cạnh, được Sư cụ chùa Bà Đá che dấu cho nên không bị giết (Việc này Chu Thiên có đề cập trong sách ''Hùng khí Thăng Long'').▼
Rồi khi quân Pháp được tăng viện, chiếm lại khu đất này, thì nhà thờ đã bị đốt phá ''"những gian nhà gỗ bị cháy rụi, những phần khác của chùa Báo Thiên còn trơ lại những mảnh đống nham nhở đổ nát"''<ref name=":0" /> ▼
“''Nhà mới dựng giống như một ngôi đền Á Đông, có gian giữa rộng với nhiều cột bằng gỗ lim…''”<ref>''Hà Nội pendant la période héroique của Masson'', Hà Nội 1912</ref>
Năm [[1883]], theo yêu cầu của [[Công sứ]] Bonnal, kinh lược [[Bắc Kỳ]] là [[tổng đốc]] [[Nguyễn Hữu Độ (quan Nhà Nguyễn)|Nguyễn Hữu Độ]] đã giao khu đất chùa này cho [[Giám mục]] Puginier phá dỡ những phần còn lại để xây [[Nhà thờ Lớn Hà Nội]].<ref name="Lê Quang Vịnh" /><ref>[[Philippe Papin|Papin, Philippe]], ''Histoire de Hanoi'', Fayard (2001), tr. 241-242</ref><ref name="masson1929">{{Chú thích sách| họ = Masson| tên = André| tựa đề = Hanoï pendant la période héroïque (1873-1888)| ngày truy cập = 2013-03-17| năm=1929| nhà xuất bản=Librairie Orientaliste Paul Geuthner| nơi=Paris| ngôn ngữ=tiếng Pháp| trang=125-126| chương=La Mission| url chương=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k57905924/f136.image| trích dẫn=Démolir la pagode et s’emparer du terrain, rien n’était en apparence plus facile dans la période de conquête que nous traversions, mais j’avais comme de juste, une certaine répugnance à commettre un abus de pouvoir de cette sorte et je préférai m’adresser au Tong-doc Nguyen-huu-Dô. Celui-ci était en fort bons termes avec l’Evêque et désirait comme moi lui être agréable; voici comment il tourna la difficulté. Il fit d’abord rechercher s’il existait encore quelque descendant du fondateur de la pagode, mort depuis plus de deux siècles, et naturellement n’en trouva pas. Il ordonna ensuite aux notables du quartier, choisis comme par hasard parmi les indigènes chrétiens, de vérifier la solidité de l’édifice et ceux-ci n’hésitèrent pas à déclarer que, menaçant ruine, il pourrait en s’écroulant compromettre la sécurité des passants. Maintenant tout était en règle. Faire démolir la pagode, en confisquer le terrain sans maître au profit du domaine étaient, suivant la coutume annamite, des mesures justifiées ne pouvant soulever aucune protestation; c’est ce que fit le Tong-doc. }}</ref> Trong khuôn viên của chùa Báo Thiên cũng có xây thêm tòa Khâm sứ Pháp.▼
Năm [[1882]], [[Henry Riviere]] đánh chiếm Hà Nội lần thứ hai.
▲
▲Rồi khi quân Pháp được tăng viện, chiếm lại khu đất này, thì nhà thờ đã bị đốt phá ''"những gian nhà gỗ bị cháy rụi, những phần khác của chùa Báo Thiên còn trơ lại những mảnh đống nham nhở đổ nát"''<ref name=":0" /> Đến năm 1883 chùa bị phá hủy hoàn toàn các công trình kiến trúc.
▲Năm [[1883]], theo yêu cầu của [[Công sứ]] Bonnal, kinh lược [[Bắc Kỳ]] là [[tổng đốc]] [[Nguyễn Hữu Độ (quan Nhà Nguyễn)|Nguyễn Hữu Độ]] đã giao khu đất chùa này cho [[Giám mục]] Puginier phá dỡ những phần còn lại để xây [[Nhà thờ Lớn Hà Nội]].<ref name="Lê Quang Vịnh" /><ref>[[Philippe Papin|Papin, Philippe]], ''Histoire de Hanoi'', Fayard (2001), tr. 241-242</ref><ref name="masson1929">{{Chú thích sách| họ = Masson| tên = André| tựa đề = Hanoï pendant la période héroïque (1873-1888)| ngày truy cập = 2013-03-17| năm=1929| nhà xuất bản=Librairie Orientaliste Paul Geuthner| nơi=Paris| ngôn ngữ=tiếng Pháp| trang=125-126| chương=La Mission| url chương=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k57905924/f136.image| trích dẫn=Démolir la pagode et s’emparer du terrain, rien n’était en apparence plus facile dans la période de conquête que nous traversions, mais j’avais comme de juste, une certaine répugnance à commettre un abus de pouvoir de cette sorte et je préférai m’adresser au Tong-doc Nguyen-huu-Dô. Celui-ci était en fort bons termes avec l’Evêque et désirait comme moi lui être agréable; voici comment il tourna la difficulté. Il fit d’abord rechercher s’il existait encore quelque descendant du fondateur de la pagode, mort depuis plus de deux siècles, et naturellement n’en trouva pas. Il ordonna ensuite aux notables du quartier, choisis comme par hasard parmi les indigènes chrétiens, de vérifier la solidité de l’édifice et ceux-ci n’hésitèrent pas à déclarer que, menaçant ruine, il pourrait en s’écroulant compromettre la sécurité des passants. Maintenant tout était en règle. Faire démolir la pagode, en confisquer le terrain sans maître au profit du domaine étaient, suivant la coutume annamite, des mesures justifiées ne pouvant soulever aucune protestation; c’est ce que fit le Tong-doc. }}</ref>
==Tháp Báo Thiên==
Hàng 64 ⟶ 58:
Tháp Báo Thiên là một bộ phận trong tổng thể kiến trúc chùa (tháp Báo Thiên, tam quan, nhà tổ, tháp tổ sư, nhà khách, nhà tăng,...)
=== '''Kiến trúc''' ===
Trong sân chùa trước kia có một ngôi bảo tháp cao 12 tầng, tên là '''[[Đại Thắng Tư Thiên Bảo Tháp]]''' (大勝資天寳塔), thường gọi là '''Báo Thiên tháp''' (報天塔). Tháp cao vài chục [[trượng]] (khoảng 80 mét) gồm 12 tầng, trong tháp trang trí nhiều tượng bằng đá rất tinh xảo.[https://phatgiao.org.vn/lich-su-cua-chua-bao-thien-nha-tho-lon-ha-noi-va-toa-kham-su-d23268.html]
Hàng 71 ⟶ 65:
Tháp được xếp vào một trong [[An Nam tứ đại khí]], bốn vật báu của đất nước, mà ba vật quý giá khác là [[tượng]] [[Phật]] [[chùa Quỳnh Lâm (định hướng)|chùa Quỳnh Lâm]], [[Vạc Phổ Minh]], và [[Chuông Quy Điền]].
=== '''Thơ ca:''' ===
Nhà thơ [[Phạm Sư Mạnh|Pham Sư Mạnh]] đời [[Trần]] cũng ca ngợi tháp Báo Thiên:
| |||