Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Biligtü Khan”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 2:
| tên = Nguyên Chiêu Tông <br>元昭宗 <br>Tất Lý Khắc Đồ Hãn <br>必里克图汗
| tước vị =[[Khả hãn|Khả Hãn]] [[Đế quốc Mông Cổ|Mông Cổ]]
| hình = Ayushirdari.jpg
| cỡghi chú hình = 150pxChân dung Nguyên Chiêu Tông
| chức vị = [[Hoàng đế]] [[Bắc Nguyên]]
| tại vị = ngày 27 tháng 5 năm 1370 – ngày 10 tháng 5 năm 1378
Dòng 26:
}}
 
'''Biligtü Khan''' hay '''Nguyên Chiêu Tông''' (元昭宗), trước khi lên ngôi tên là '''Ayusiridara''' (愛猷識理答臘/ Ái Du Thức Lý Đạt Lạp), là vị hoàng đế thứ hai của triều đại [[Bắc Nguyên]] [[Mông Cổ]], sau khi [[nhà Nguyên]] đã bị đẩy lùi bởi [[Chu Nguyên Chương]], khôi phục địa vị thống trị [[Trung Hoa]] của [[người Hán]]. Kế vị ngai vàng của vua cha [[Nguyên Huệ Tông]], ông đã đẩy lui cuộc xâm lăng của quân đội nhà Minh năm 1372 và tái thiết lập sự thống trị của mình lên một số vùng đất đã từng mất vào tay nhà Minh.
 
== Tiểu sử ==
Dòng 35:
Năm 1364, một tướng quân của phe đối lập là Bolad-Temür đã đem quân chiếm lấy kinh thành. Trước tình hình nguy cấp, hoàng đế cho gọi Ayusiridara từ đất phong về kinh đô. Trước mệnh lệnh của vua cha, ông lại không thực hiện vì cảm thấy lực lượng của mình chưa đủ mạnh để khống chế được quân đội của Bolad-Temür. Do đó, thay vì trở về kinh đô, ông đã chạy tới chỗ của đại tướng quân Vương Bảo Bảo (Köketemür). Khi biết tin Thái tử đang gây dựng lực lượng của mình, Bolad-Temür đã bắt Kỳ Hoàng hậu phải ra lệnh triệu hồi con trai về kinh thành. Âm mưu của Bolad-Temür còn chưa được thực hiện thì ông ta bị ám sát bởi một thành viên hoàng tộc được bí mật ra lệnh bởi Nguyên Huệ Tông. Tướng [[Khoách Khuếch Thiếp Mộc Nhi|Vương Bảo Bảo]] sau đó đánh bại quân đội của Bolad-Temür năm 1365. Nhân chiến thắng này, Ayusiridara lại ép Vương Bảo Bảo phải yêu cầu hoàng đế thoái vị. Huệ Tông không thuận theo yêu cầu này, bù lại, bổ nhiệm Thái tử một chức vụ trong quân đội. Vương Bảo Bảo không đồng tình với hành động của Hoàng đế, sau đó thì bị bãi chức.
 
Năm 1368, nhà Nguyên đã hoàn toàn bị đánh bại bởi đội quân khởi nghĩa của Chu Nguyên Chương, Nguyên Huệ Tông đã phải từ bỏ [[Khanbaliq|Đại Đô]] để tháo chạy đến [[Thượng Đô]] và tiếp tục trị vì đất đai còn lại ở phía Bắc của triều Nguyên, tức là triều [[Bắc Nguyên]]. Hai năm sau, Huệ Tông băng hà trong lúc quân Minh thực hiện cuộc tiến công lên phía bắc và con trai của ông là Maidarbal bị bắt làm tù binh. Sau đó, Maidarbal đã trốn thoát an toàn về [[Karakoram|Karakorum]] và Ayusiridara đã chính thức đăng cơ làm Khả hãn của Mông Cổ với tước vị là Biligtü Khan (Tất Lý Khắc Đồ hãn).
 
== Cai trị ==
Dòng 44:
Trong trận chiến lần này, Chiêu Tông cũng đã gửi thư tới quốc vương nước chư hầu Cao Ly [[Cung Mẫn Vương]], đề nghị Cao Ly gửi quân cùng tham chiến với quân Nguyên. Trong bức thư này có viết: <blockquote>" Ôi quốc vương, người cũng là một hậu duệ của [[Thành Cát Tư Hãn]] như trẫm. Cho nên, trẫm mong người hãy cùng chúng ta thiết lập công lí và sự thật ở trần thế này."</blockquote>Đối nghịch với thái độ của Chiêu Tông, Cung Mẫn Vương từ chối giúp đỡ và bắt đầu thi hành chính sách ngoại giao đối địch với vương triều Bắc Nguyên, lấy lại đất đai của Cao Ly vốn nằm trong sự kiểm soát của nhà Nguyên từ thập niên 1270. Phái thân Mông Cổ trong triều đình Cao Ly do Lý Nhân Nhậm (Yi Im-in) đứng đầu không đồng tình và đã giết chết Cung Mẫn Vương vào năm 1374. Họ phái sứ giả Cao Ly đến Liêu Dương để cầu phong cho vị vua mới [[Cao Ly U Vương|U Vương]] - con bù nhìn của Lý Nhân Nhậm và Chiêu Tông nhanh chóng thừa nhận sự hợp pháp ngôi vị của U Vương. Sau khi đã công nhận vị vua mới của Cao Ly, Chiêu Tông một lần nữa đề nghị nước này gửi quân đến tham chiến để mở một cuộc tấn công vào các pháo đài của quân Minh ở biên giới nhưng một lần nữa triều đình Cao Ly từ chối lời đề nghị của nhà Nguyên.
 
Quân Bắc Nguyên đã giành một số chiến thắng quân sự đáng kể sau đó khi chinh phục được một số vùng đất tại [[Liêu Ninh]] và [[Hà Bắc (Trung Quốc)|Hà Bắc]] năm 1373, đẩy lùi quân Minh khỏi [[Liêu Đông]]. Nạp Cáp Xuất, một viên quan Mông Cổ tại tỉnh Liêu Dương đã xua quân vào bán đảo Liêu Đông nhằm mục đích khôi phục tầm ảnh hưởng của người Mông Cổ lên Cao Ly và thành công với sự giúp sức của những người Nữ Chân. Triều đình nhà Minh đã phải ngưng thực hiện những cuộc tấn công vào nhà Bắc Nguyên. Năm 1375, viên tướng giỏi nhất và nhiều công trạng của Chiêu Tông, Vương Bảo Bảo đã qua đời. Sau đó ba năm, Chiêu Tông cũng băng hà, ở ngôi được 8 năm, hưởng dương 4038 tuổi. Em trai của ông là Thoát Cổ Tư Thiếp Mộc Nhi đăng cơ, tức là [[Nguyên Ích Tông|Nguyên Hậu chủ]] hay Ô Tát Cáp Nhĩ Hãn.
 
== Trong văn hóa ==