Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Núi Vesuvius”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
ZBgK (thảo luận | đóng góp)
21 sửa đổi
n Sửa đổi những chi tiết không rõ ràng, sai nghĩa từ bản dịch
ZBgK (thảo luận | đóng góp)
21 sửa đổi
nKhông có tóm lược sửa đổi
Dòng 25:
'''Núi Vesuvius''' ({{lang-it|Monte Vesuvio}}, {{lang-la|Mons Vesuvius}}, phát âm tiếng Việt: '''Vê-duy-vơ''') là một [[núi lửa dạng tầng|núi lửa tầng]] nằm ở [[vịnh Naples]], [[Ý]], cách [[Napoli|Naples]] {{convert|9|km|mi}} về phía đông và gần bờ biển. Đây là [[núi lửa]] duy nhất ở [[châu Âu]] nằm trên đất liền đã từng phun trong vòng hàng trăm năm qua, mặc dù hiện nay không còn ghi nhận thêm những đợt phun trào mới. Hai ngọn núi lửa lớn khác ở Ý là [[núi Etna]] và [[Stromboli]], nằm trên đảo.
 
Núi Vesuvius nổi tiếng với lần phun trào vào năm [[79]] sau [[Công nguyên]] đã vùi lấp, phá hủy haicác thành phố [[La Mã cổ đại]] là [[Pompeii]], [[Herculaneum]], [[Oplontis]] và [[HerculaneumStabiae]], ngoài ra còn chôn vùi vài vùng định cư nhỏ lẻ khác. Các thành phố này chưa được xây dựng lại mặc dù vẫn còn những cư dân sống sót và có lẽ nạn cướp bóc tràn lan đã diễn ra sau khi thành phố bị phá hủy.{{fact|date=ngày 7 tháng 1 năm 2013}} Vị trí của các thành phố dần bị bỏ quên cho đến khi chúng được phát hiện một cách tình cờ vào thế kỷ 18.
 
Đợt phun trào cũng làm thay đổi dòng chảy của [[sông Sarno]] và nâng cao đáy bờ biển, do đó Pompeii lúc này không nằm cạnh sông cũng không gần bờ biển. Vesuvius đã trải qua những sự thay đổi lớn – sườn dốc nơi thảm thực vật biến mất và đỉnh của nó bị thay đổi đáng kể do tác động của đợt phun trào.
 
Vesuvius đã phun trào một vài lần sau đó và ngày nay nó được xem là một trong những ngọn núi lửa nguy hiểm nhất trên thế giới vì vẫn còn khoảng 3.000.000 người sống gần đây, đồngcũng thờinhư núi lửa vẫn luônđang có xu hướng dẫn tới đợt phun nổtrào mạnh mẽ ([[phun trào Plinian|Plinian]]). Nơi đây cũng là khu vực núi lửa có đông người dân sinh sống nhất trên thế giới.<ref name=mcguire2003>{{chú thích báo|first=Bill|last=McGuire|title=In the shadow of the volcano|date=ngày 16 tháng 10 năm 2003|publisher=Guardian News and Media Limited|newspaper=guardian.co.uk|url=http://www.guardian.co.uk/education/2003/oct/16/research.highereducation2|accessdate=ngày 8 tháng 5 năm 2010}}</ref> Lần phun trào cuối cùng diễn ra vào năm 1944.
 
== Thần thoại ==
Núi Vesuvius có một truyền thống lịch sử và văn hóa lâu đời. NóNgọn núi được coicho là cơn thịnh nộ của [[Genius (thần thoại)|Thầnthần thánh]] vào lầnthời điểm phun trào năm 79: nó xuất hiện vớidưới cái tên Vesuvius nhưqua vai trò là một con rắn trong [[bích họa|bức bích họa]] trang trí của mộtnhiều sốnhững ''lararia'', hoặc trên các bàn thờ gia đình của những người sống sót ởtừ [[Pompeii]]. Một chữcâu khắc ở [[Capua]]<ref>CIL x.1, 3806.</ref> ghi rằng IOVI VESVVIO ámngụ chỉý rằng nó cóđược quantôn hệthờ tớinhư một quyền năng của [[Jupiter]]; và đó là ''Jupiter Vesuvius''.<ref>{{harvnb|Waldstein|1908|p=97}}</ref>
 
Người La Mã xem ngọn núi Vesuvius được dâng hiến cho [[Heracles|Hercules]]. Nhà sử học [[Diodorus Siculus]] thuật lại một truyền thuyết về Hercules rằng, trong những kỳ công của mình, chàng đã băng qua một đất nước gần với [[:en:Cumae|Cumae]] trên đường đi đến [[Sicilia]]. Tại đây, chàng trông thấy một nơi có tên gọi là "Thảo nguyên Phlegraean" ([[:en:Phlegraean_Fields|Φλεγραῖον πεδίον]], "thảo nguyên lửa"), "từ một ngọn đồi xưa tuôn ra lửa... nay được đặt tên là Vesuvius."<ref>{{Chú thích web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Vesuvius#cite_note-9|title=Cuốn 4, Chương 21|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref>. Nó là nơi ở của những kẻ cướp, "những đứa con của Địa cầu." những kẻ trở thành khổng lồ. Nhờ sự giúp đỡ của các vị thần, chàng đã bình định được vùng đất ấy rồi rời đi. Sự thật đằng sau truyền thuyết này vẫn chưa được nắm rõ, cũng như về nguồn gốc của cái tên [[Herculaneum]] liệu có phải từ đó mà ra. Một câu [[thơ trào phúng]] viết bởi thi sĩ [[:en:Martial|Martial]] vào năm 88 sau [[Công Nguyên|công nguyên]] đưa ra giả thiết rằng cả hai [[Venus (thần thoại)|Venus]], người bảo hộ của [[Pompeii|Pompeli]], và [[Heracles|Hercules]] đều được tôn thờ trong vùng đất bị tàn phá bởi núi lửa phun trào vào năm 79.
 
==Lịch sử==
Hàng 51 ⟶ 54:
 
==Đọc thêm==
* {{chú thích sách|first=John |last=Guest |first2=Paul |last2=Cole |first3=Angus |last3=Duncan |first4=David |last4=Chester |title=Volcanoes of Southern Italy |(Những ngọn núi lửa của Nam Ý)|publisher=The Geological Society | location=LondonLuân Đôn| year=2003 |isbn=|chapter=ChapterChương 2: Vesuvius |pages=25–62 |ref=CITEREFGuest2003}}
* {{chú thích tạp chí |last= Rolandi |first= G. |coauthors= Paone, A.; De Lascio, M.; Stefani, G. |date=|year= 2008 |title=Núi Thelửa phun trào năm 79 ADSau eruptionCông ofNguyên của Somma: theMối relationshipliên betweenlệ thegiữa datengày ofphun thetrào eruptionvà andsự thephân southeasttán tephracủa dispersionmạt vụn núi lửa đông nam|url=|journal= Journal of Volcanology and Geothermal Research |volume= 169 |issue= |pages= 87–98 |ref=CITEREFRolandi2008 |via=|doi= 10.1016/j.jvolgeores.2007.08.020}}
* {{chú thích sách|title=The natural history of Pompeii (Lịch sử tự nhiên của Pompeii)|editor-first=Wilhelmina Mary Feemster |editor-last=Jashemski |editor2-first=Frederick Gustav |editor2-last=Meyer|contribution=Mount Vesuvius before the Disaster (Núi Vesuvius trước Thảm họa)|first=Haraldur|last=Sigurdsson|location=Cambridge UK|publisher=The Press Syndicate of the University of Cambridge|year=2002|isbn=|pages=29–36|ref=CITEREFSigurdsson2002|postscript=<!--None-->}}
* {{chú thích sách|title=The natural history of Pompeii|editor-first=Wilhelmina Mary Feemster |editor-last=Jashemski |editor2-first=Frederick Gustav |editor2-last=Meyer|contribution=The Eruption of Vesuvius in AD 79| first=Haraldur|last=Sigurdsson|first2=Steven|last2=Carey|location=Cambridge UK|publisher=The Press Syndicate of the University of Cambridge|year=2002|pages=37–64|ref=CITEREFSigurdssonCarey2002|postscript=<!--None-->}}
* {{chú thích sách|title=Herculaneum, past, present & future (Herculaneum, quá khứ, hiện tại và tương lai)|first=Sir Charles |last=Waldstein|first2=Leonard Knollys Haywood |last2=Shoobridge|location=LondonLuân đôn|pages=|publisher=Macmillan and Co|year=1908|isbn=|ref=CITEREFWaldstein1908}}
* {{chú thích tạp chí |first=E. |last=Zanella |first2=L. |last2=Gurioli |first3=M.T. |last3=Pareschi |first4=R. |last4=Lanza | title= Influences of urban fabric on pyroclastic density currents at Pompeii (Italy): Part II: temperature of the deposits and hazard implications |journal=Journal of Geophysical Research |year=2007 |publisher=American Geophysical Union, Earth-prints|url=http://www.earth-prints.org/bitstream/2122/2370/1/1245.pdf|ref=CITEREFZanella2007|issue=112}}
 
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Núi_Vesuvius”