Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Attila”

Trở thành [[vua]] của người [[Hung Nô]] năm [[433]]<ref>Kingfisher Bách khoa thư lịch sử, Nguyễn Đức Tĩnh và Ngô Minh Châu dịch, Nhà xuất bản thế giới 2016, tr. 82-83</ref>,

Attila cai trị cùng anh là [[Bleda]] (Hán Việt: Bố Lai Đạt. Chữ Hán: 布萊達). Năm [[445]], ông hạ sát Bleda để độc tôn ngôi vị Thiền Vu Hung Nô. Sử gia [[La Mã]] [[Priscus]] là người đầu tiên viết về Attila và nhận định rằng ông ăn mặc đặc biệt giản dị và hợp lý.

Bằng các chiến dịch quân sự ở nhiều vùng đất [[châu Âu]], Attila đã gây dựng nên quê hương mới cho người Hung Nô, chiếm đất đai, cướp phá, bắt [[nô lệ]] và tàn sát. Trong các chiến dịch của Attila ngoài người [[Hung Nô]] còn có sự tham gia của các bộ lạc man tộc khác người Văngđan ([[Vandales)]], Ôxtơrôgôt ([[Ostrogoth)]], Giêpiđê ([[Gepider)]] và Frăng (Franc)[[Frank]]. Với lực lượng hùng hậu và đặc biệt là sự tinh nhuệ, dũng mãnh, thiện chiến của [[kỵ binh]] Hung Nô, Attila đã tàn phá đế quốc [[Đế quốc Đông La Mã|Đông La Mã]] ([[443]], [[447]] - [[448|48]]), Gôlơtấn công [[Balkan]] và [[Hy Lạp]] ([[447]]-[[450]]), buộc người La Mã phải nộp vàng để cứu thủ đô [[Constantinopole]], chiếm xứ [[Gaule;]] (nay là [[Pháp]]). Vào miền Bắc nước [[Ý]] ([[451]]) và vào năm [[451]], Attila chạm trán với danh tướng [[La Mã]] là [[Flavius Aetius]] và vua [[visigothVisigoth|người Visigoth]] là [[Theodoric]] trong một [[trận Châlons|trận đánh kịch liệt diễn ra trên cánh đồng Catalaunique]] ở Đông Bắc nước [[Pháp]]. Trận chiến này có lẽ là bế tắc, hoặc là không quyết định kẻ thắng người thua do chính [[Flavius Aetius]] đề xuất, tuy nhiên nó phá vỡ tan nát cái huyền thoại về một ông vua Attila bất khả chiến bại. Ông rất tức giận trước chiến bại không thể đoán trước này, theo lời kể của "Biên niên sử xứ Gaul" (''Chronica Gallica'').<ref name="FranzBäuml21">Franz H. Bäuml, Marianna D. Birnbaum, ''Attila: the man and his image'', trang 21</ref>

Chiến bại thảm hại tại Chalons[[Châlons]] là một đòn giáng sấm sét vào tinh thần toàn quân Hung Nô Thất bại này buộc ông phải lui binh về [[Hungary|Hungari]] củng cố lực lượng và năm [[452]], ông lại xuất binh lại đánh sang đánh Bắc [[Ý]]. Sau một vài thắng lợi ban đầu như cuộc tấn công thành [[Aquileia]] vàcủa cảngười cố[[La đôMã]], đội quân Hung Nô của [[Attila]] không chỉ chiếm thành phố thương mại trên biển [[Adriatic]] vốn được xem là bất khả xâm phạm, mà họ còn tàn phá [[Milano]], của[[Ticinum]] người(sau này là [[Pavia]]), [[Verona]], [[Mantova]] thậm chí còn kéo quân đến tận [[Rome]]. Hoàng đế La Mã [[Valentinianus III]] tháo chạy, chủ riêng Giáo hoàng [[Lêô I]] trụ lại. [[Giáo hoàng]] đã gặp gỡ Attila và một cuộc đàm phán diễn ra, không ai rõ nội dung cuộc gặp gỡ này, chỉ biết rằng ngay sau đó thì Attila cho rút quân, cuộc xâm lược này thấtcoi bạinhư hoànthất toàn.bại<ref name="FranzBäuml21"/><ref>Những nhà chinh phạt lừng danh, Kész Barnabás, Nhà xuất bản Văn học 2016</ref>. Dưới thời Attila, liên minh các bộ lạc [[Hung Nô]] đạt tới giai đoạn cực thịnh, sau khi Attila chết (453) liên minh này đã tan rã.