Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Chiến tranh Hoa Kỳ– México”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{Thông tin chiến tranh
| conflict = Chiến tranh Hoa Kỳ-
| image = MXAMWAR.png
| image_size = 300px
| caption = '''Theo chiều kim đồng hồ từ trên cùng trái:''' [[Winfield Scott]] tiến vào [[Zócalo|Plaza de la Constitución]] sau khi [[Trận thành phố Mexico|thành phố Mexico thất thủ]], quân đội Mỹ tiến đánh lực lượng Mexico đang rút lui trong [[Trận Resaca de la Palma]], chiến thắng của Hoa Kỳ [[Trận Churubusco|tại Churubusco]] ngoại vi thành phố Mexico, các đơn vị thủy quân lục chiến [[Trận Chapultepec|càn quét qua lâu đài Chapultepec]] dưới quốc kỳ Mỹ, [[Trận Cerro Gordo]]
| date = 25 tháng
| place =
| territory = [[Nhượng địa Mexico]]
| result = Chiến thắng của Hoa Kỳ
* [[Hiệp ước Guadalupe Hidalgo]]
* Mexico công nhận chủ quyền của Hoa Kỳ đối với vùng [[Texas]] (với nhiều vùng khác)
* Kết thúc [[Cách mạng Texas|xung đột]] giữa Mexico và Cộng hòa Texas
| combatant1 = {{flag|Hoa Kỳ|1846}}<br />{{nowrap|{{flagicon image|1stBearFlag.svg}} [[Cộng hòa California]]}}<ref>1846 only.</ref>
| combatant2 = {{flagdeco|Mexico|1823}} [[Cộng hòa liên bang thứ hai của Mexico|Mexico]]
| commander1 = {{flagdeco|United States|1845}} [[James K. Polk]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Winfield Scott]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Zachary Taylor]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Stephen W. Kearny]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[John D. Sloat|John Drake Sloat]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[William J. Worth|William Jenkins Worth]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Robert F. Stockton|Robert Field Stockton]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Joseph Lane]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Franklin Pierce]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[David Conner (sĩ quan hải quân)|David Conner]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Matthew C. Perry]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[John C. Frémont]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Thomas Childs]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Henry Stanton Burton]]<br />{{flagdeco|United States|1845}} [[Edward Dickinson Baker]]<br />{{flagicon image|1stBearFlag.svg}} [[William B. Ide]] <br />
| commander2 = {{flagdeco|Mexico|1823}} [[Antonio López de Santa Anna]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Mariano Arista]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Pedro de Ampudia]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[José María Flores]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Mariano Guadalupe Vallejo|Mariano G. Vallejo]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Nicolás Bravo]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[José Joaquín de Herrera]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Andrés Pico]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Manuel Armijo]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Martin Perfecto de Cos]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Pedro Maria de Anaya]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Agustín Jerónimo de Iturbide y Huarte]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Joaquín Rea]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Manuel Pineda Munoz|Manuel Pineda Muñoz]]<br />{{flagdeco|Mexico|1823}} [[Gabriel Valencia]]
| strength1 = 73,532 quân chính quy và tình nguyện viên {{sfn|Clodfelter|2017|p=249}}
| strength2 = 70,000 quân chính quy {{sfn|Clodfelter|2017|p=249}}<br>12,000 quân không chính quy{{sfn|Clodfelter|2017|p=249}}
| casualties1 = 1,733 chết trên chiến trường <br>(1,721 lính, 11 lính thủy đánh bộ, và 1 thủy thủ){{sfn|Clodfelter|2017|p=249}}<br />4,152 bị thương<ref>[https://www.dmdc.osd.mil/dcas/pages/report_principal_wars.xhtml Official DOD data] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228202255/https://www.dmdc.osd.mil/dcas/pages/report_principal_wars.xhtml |date=February 28, 2014 }}</ref>
| casualties2 = 5,000 chết trên chiến trường{{sfn|Clodfelter|2017|p=249}}<br>Hàng ngàn bị thương{{sfn|Clodfelter|2017|p=249}}<br>10,000 quân chính quy chết
| campaign =
| notes = Bao gồm cả các thường dân bị giết, dịch bệnh và tai nạn, thương vong của phía Mexico có thể lên đến 25,000{{sfn|Clodfelter|2017|p=249}} và phía Mỹ có thể vào khoảng 13,283.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=LFTNDgAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=American+Ulysses:+A+Life+of+Ulysses+S.+Grant#v=onepage&q=13283&f=false|title=American Ulysses: a life of Ulysses S. Grant|last=White|first=Ronald Cedric|publisher=Random House|year=2017|isbn=9780812981254|edition= Random House trade paperback |location=New York|pages=96|chapter=|oclc=988947112|quote=The Mexican War of 1846-1848, largely forgotten today, was the second costliest war in American history in terms of the percentage of soldiers who died. Of the 78, 718 American soldiers who served, 13,283 died, constituting a casualty rate of 16.87 percent. By comparison, the casualty rate was 2.5 percent in World War I and World War II, 0.1 percent in Korea and Vietnam, and 21 percent for the Civil War. Of the casualties, 11,562 died of illness, disease, and accidents.}}</ref>
}}
'''''Chiến tranh Hoa Kỳ-México''''',{{efn|Các tên gọi khác bao gồm '''Chiến tranh U.S.–Mexico'''.}} còn được gọi là '''Chiến tranh Mexico''' tại Mỹ và ở Mexico với tên gọi là '''Intervención estadounidense en México''' (''sự can thiệp của Hoa Kỳ tại Mexico''),{{efn|Tiếng Tây Ban Nha: ''Intervención americana en México'', hay''Intervención estadounidense en México''. Tại Mexico, nó còn được gọi là '''Chiến tranh Liên Bang-Mexico''' (''Guerra de Estados Unidos-México'').}} là một cuộc xung đột vũ trang giữa Hoa Kỳ và Mexico từ năm 1846 đến 1848. Sau khi Mỹ [[sáp nhập Texas]] năm 1845, vốn không được chính phủ Mexico công nhận, họ vẫn đang tranh cãi về vân đề [[Hiệp ước Velasco]] do Tổng thống caudillo của Mexico/Tướng [[Antonio López de Santa Anna]] ký sau [[Cách mạng Texas]] một thập kỷ trước. Năm 1845, Tổng thống Hoa Kỳ mới đắc cử [[James K. Polk]], người đã xem việc sáp nhập Texas là bước đầu để tiếp tục sự bành trướng của Hoa Kỳ,<ref>{{cite book |last1=Greenberg |first1=Amy |title=A Wicked War: Polk, Clay, Lincoln, and the 1846 U.S. Invasion of Mexico |date=2012 |publisher=Vintage |isbn=978-0-307-47599-2 |page=33}}</ref> đã gửi quân đến lãnh thổ bị tranh chấp và phái đoàn ngoại giao tới Mexico. Sau khi lực lượng Mexico tấn công quân đội của Hoa Kỳ, Quốc hội Hoa Kỳ tuyên chiến.
Các lực lượng Hoa Kỳ đã nhanh chóng chiếm đóng thủ đô khu vực Santa Fe de Nuevo México dọc theo thượng nguồn Rio Grande và tỉnh Alta California ven biển Thái Bình Dương, rồi di chuyển về phía nam. Trong khi đó, Phi đội Thái Bình Dương của Hải quân Hoa Kỳ đã phong tỏa bờ biển Thái Bình Dương xa hơn về phía nam ở vùng lãnh thổ Baja California thấp hơn. Quân đội Hoa Kỳ dưới quyền Thiếu tướng Winfield Scott cuối cùng cũng chiếm được Thành phố Mexico sau khi gặp sự kháng cự mạnh mẽ. Họ trước đó đã tuần hành về phía tây từ cảng Veracruz trên Bờ Vịnh, nơi Hoa Kỳ tổ chức cuộc đổ bộ thủy quân lục chiến lớn đầu tiên.
Hiệp ước Guadalupe Hidalgo năm 1848, buộc tàn dư của chính phủ Mexico, chấm dứt chiến tranh và trao [[Nhượng địa Mexico]], các lãnh thổ phía bắc Alta California và Santa Fe de Nuevo México cho Hoa Kỳ. Hoa Kỳ đã đồng ý trả khoản bồi thường 15 triệu đô-la cho thiệt hại cơ sở hạ tầng của cuộc chiến và bao gồm khoản nợ 3,25 triệu đô-la mà chính phủ Mexico đã nợ trước đó đối với công dân Hoa Kỳ. Mexico thừa nhận sự mất mát của những gì mà đã trở thành [[Tiểu bang Texas]] và chấp nhận Rio Grande sẽ là biên giới phía bắc của nó với Hoa Kỳ.
Chiến thắng và mở rộng lãnh thổ mà Polk đã hình dung,{{sfn|Rives|1913|p=658}} đã truyền cảm hứng lớn lao cho lòng yêu nước vĩ đại tại Hoa Kỳ, nhưng chiến tranh và hiệp ước đã thu hút một số lời chỉ trích đôi với Hoa Kỳ về thương vong, chi phí tiền tệ và quá nặng tay.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Câu hỏi về việc phải làm gì với những vùng lãnh thổ mới cũng làm gia tăng các cuộc tranh luận về chế độ nô lệ. Tình hình ở Mexico trở nên tồi tệ hơn do tình trạng hỗn loạn trong nước và tổn thất nhân lực, lãnh thổ và uy tín quốc gia khiến nhiều người Mexico gọi thời kì này là "tình trạng suy thoái và hủy hoại".<ref name="Alcaraz, pp. 1-2">Alcaraz, et al. ''The Other Side'', pp. 1–2.</ref>
== Xem thêm ==
| |||