'''Cơ sở dữ liệu quan hệ''' (tiếng Anh: '''relational database''') là một [[cơ sở dữ liệu]] số dựa trên [[ Mô hình quan hệ |mô hình quan hệ]] dữ liệu, theo đề xuất của [[Edgar F. Codd|EF Codd]] vào năm 1970. <ref name="codd">{{Chú thích tạp chí|last=Codd|first=E. F.|author-link=Edgar F. Codd|year=1970|title=A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks|journal=[[Communications of the ACM]]|volume=13|issue=6|pages=377–387|doi=10.1145/362384.362685}}</ref> Một hệ thống phần mềm sử dụng để duy trì cơ sở dữ liệu quan hệ là một [[hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ]] (RDBMS). Nhiều hệ thống cơ sở dữ liệu quan hệ có tùy chọn sử dụng [[SQL]] (Ngôn ngữ truy vấn có cấu trúc) tiêu chuẩn để truy vấn và duy trì cơ sở dữ liệu. ▼
▲'''Cơ sở dữ liệu quan hệ''' (tiếng Anh: '''relational database''') là một [[cơ sở dữ liệu]] số dựa trên [[ Mô hình quan hệ |mô hình quan hệ]] dữ liệu, theo đề xuất của [[Edgar F. Codd|EF Codd]] vào năm 1970. <ref name="codd">{{Chú thích tạp chí|last=Codd|first=E. F.|author-link=Edgar F. Codd|year=1970|title=A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks|journal=[[Communications of the ACM]]|volume=13|issue=6|pages=377–387|doi=10.1145/362384.362685}}</ref> Một hệ thống phần mềm sử dụng để duy trì cơ sở dữ liệu quan hệ là một [[hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ]] (RDBMS). Nhiều hệ thống cơ sở dữ liệu quan hệ có tùy chọn sử dụng [[SQL]] (Ngôn ngữ truy vấn có cấu trúc) tiêu chuẩn để truy vấn và duy trì cơ sở dữ liệu.
== Lịch sử ==
Thuật ngữ "cơ sở dữ liệu quan hệ" được phát minh bởi [[Edgar F. Codd|EF Codd]] tại [[IBM]] vào năm 1970. Codd đã giới thiệu thuật ngữ này trong tài liệu nghiên cứu của mình "A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks" (''Một mô hình dữ liệu quan hệ cho các ngân hàng dữ liệu chia sẻ lớn''). <ref>[http://www.seas.upenn.edu/~zives/03f/cis550/codd.pdf "A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks"]</ref> Trong bài báo này và các bài báo sau này, ông đã định nghĩa những gì có nghĩa là "quan hệ". Một định nghĩa nổi tiếng về những gì cấu thành một hệ thống cơ sở dữ liệu quan hệ bao gồm [[ 12 quy tắc của Codd |12 quy tắc của Codd]]. Tuy nhiên, không có hiện thực thương mại nào của mô hình quan hệ tuân thủ tất cả các quy tắc của Codd <ref>{{Chú thích sách|title=Database in depth : relational theory for practitioners|last=Date|first=Chris|publisher=O'Reilly|isbn=0-596-10012-4}}</ref>, vì vậy thuật ngữ này đã dần dần mô tả một lớp hệ thống cơ sở dữ liệu rộng hơn, ở mức tối thiểu:
== RDBMS ==
[[Tập tin:RDBMS_structure.png|phải|nhỏ| Cấu trúc chung của một cơ sở dữ liệu quan hệ. ]]
Connolly và Begg định nghĩa Hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu (DBMS) là một "hệ thống phần mềm cho phép người dùng xác định, tạo, duy trì và kiểm soát quyền truy cập vào cơ sở dữ liệu". <ref name="Begg-p64">{{Chú thích sách|title=Database Systems – A Practical Approach to Design Implementation and Management|last=Connolly|first=Thomas M.|last2=Begg|first2=Carolyn E.|date=2014|publisher=Pearson|isbn=978-1292061184|edition=6th|page=64}}</ref> RDBMS là một phần mở rộng của từ viết tắt đôi khi được sử dụng khi cơ sở dữ liệu cơ bản là quan hệ.
Một định nghĩa khác cho ''hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ'' là hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu (DBMS) dựa trên [[ Mô hình quan hệ |mô hình quan hệ]] . Hầu hết các cơ sở dữ liệu được sử dụng rộng rãi ngày nay đều dựa trên mô hình này. <ref>{{Chú thích sách|url=https://www.amazon.com/Concepts-Database-Management-Philip-Pratt/dp/1285427106|title=Concepts of Database Management|last=Pratt|first=Philip J.|last2=Last|first2=Mary Z.|date=2014-09-08|publisher=Course Technology|isbn=9781285427102|edition=8|page=29|language=EnglishAnh}}</ref>
== Cơ sở dữ liệu quan hệ phân tán ==
[[ DRDA |Kiến trúc cơ sở dữ liệu quan hệ phân tán]] (Distributed Relational Database Architecture - DRDA) được thiết kế bởi một nhóm làm việc trong IBM trong giai đoạn 1988 đến 1994. DRDA cho phép các cơ sở dữ liệu quan hệ được kết nối mạng hợp tác để thực hiện các yêu cầu SQL. <ref>{{Chú thích tạp chí|last=Reinsch|first=R.|date=1988|title=Distributed database for SAA|journal=IBM Systems Journal|volume=27|issue=3|pages=362–389|doi=10.1147/sj.273.0362}}</ref> <ref>{{Chú thích sách|title=Distributed Relational Database Architecture Reference|date=1990|publisher=IBM Corp. SC26-4651-0}}</ref> Các thông điệp, giao thức và các thành phần cấu trúc của DRDA được xác định bởi [[ Kiến trúc quản lý dữ liệu phân tán |Kiến trúc quản lý dữ liệu phân tán]] .
== Thị phần ==
Theo [[ Xếp hạng động cơ DB |DB-Engines]], vào tháng 7 năm 2019, các hệ thống được sử dụng rộng rãi nhất là [[Oracle Corporation|Oracle]], [[MySQL]] ( [[Phần mềm tự do|phần mềm miễn phí]] ), [[ Máy chủ Microsoft SQL |Microsoft SQL Server]], [[PostgreSQL|PostgreQuery]] ( [[Phần mềm tự do|phần mềm miễn phí]] ), [[DB2|IBM DB2]], [[Microsoft Access]], [[SQLite]] ( [[Phần mềm tự do|phần mềm miễn phí]] ) và [[MariaDB]] (phần mềm miễn phí). <ref>{{Chú thích web|url=http://db-engines.com/en/ranking/relational+dbms|title=DB-Engines Ranking of Relational DBMS|access-date=2019-07-26}}</ref>
Theo công ty nghiên cứu [[ Gartner |Gartner]], năm 2011, năm nhà cung cấp cơ sở dữ liệu quan hệ phần mềm độc quyền hàng đầu theo doanh thu là [[Oracle Corporation|Oracle]] (48,8%), [[IBM]] (20,2%), [[Microsoft]] (17,0%), [[Công ty Cổ phần SAP|SAP]] bao gồm [[ Sybase |Sybase]] (4,6%) và [[ Siêu dữ liệu |Teradata]] (3.7 %). <ref>{{Chú thích web|url=http://itknowledgeexchange.techtarget.com/eye-on-oracle/oracle-the-clear-leader-in-24-billion-rdbms-market/|title=Oracle the clear leader in $24 billion RDBMS market|date=2012-04-12|access-date=2013-03-01}}</ref>
== Xem thêm ==
* [[SQL]]
* [[ Cơ sở dữ liệu đối tượng |Cơ sở dữ liệu đối tượng]] (OODBMS)
* [[ Xử lý phân tích trực tuyến |Xử lý phân tích trực tuyến]] (Online analytical processing - OLAP) và Xử lý phân tích trực tuyến quan hệ ( Relational Online Analytical Processing - ROLAP)
* [[Kho dữ liệu]]
* [[ Lược đồ sao]] |
* [[Lược đồ saobông tuyết]]
* [[ Lược đồ bông tuyết |Lược đồ bông tuyết]]
* [[Danh sách các hệ quản trị cơ sở dữ liệu SQL|Danh sách các hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ]]
* [[So sánh các hệ quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ|So sánh các hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu quan hệ]]
== Tài liệu thamTham khảo ==
{{Tham khảo|30em}}
[[Thể loại:Phát minh Anh]]
[[Thể loại:Dạng cơ sở dữ liệu]]
| 