Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Giới tính”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Sửa định nghĩa và thêm hình thích hợp cùng nguồn trích dẫn.
Dòng 2:
 
{{1000 bài cơ bản}}
[[Tập tin:Sperm-eggTypes of sex determination.jpgpng|nhỏ|phải|Hình 1: Giới tính củathường độngđược vậtphân baobiệt gồmbởi sựhình kếtthái hợpngoài của mộtcá [[tinh trùng]]thể và mộtthường [[noãnđược tử]]xác định nhờ cặp nhiễm sắc thể giới tính.]]
[[Sinh vật|CácTrong sinh vật]]học, của'''giới tính''' là nhiềukhái loàiniệm đượcdùng chiađể thànhchỉ giống [[Giống đực|đực]] và giống [[Giống cái|cái]], mỗicủa loài[[sinh đượcvật]].<ref gọiname=":0">{{Chú làthích '''giớiweb|url=https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/Biological+sex#targetText=Biology,and%20internal%20genitalia%20(gonads).|title=sex tính'''(redirected .from Biological sex)|last=|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref><ref name="Stevenson">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=4XycAQAAQBAJ&pg=PA1320|title=Concise Oxford English Dictionary: Book & CD-ROM Set|publisher=[[OUP Oxford]]|year=2011|isbn=978-0-19-960110-3|page=1302|quote=Sex: Either of the two main categories (male and female) into which humans and most other living things are divided on the basis of their reproductive functions. The fact of belonging to one of these categories. The group of all members of either sex.|access-date=March 23, 2018|authors=Angus Stevenson, Maurice Waite}}</ref> <ref name="Purves">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=kS-h84pMJw4C&pg=PA736|title=Life: The Science of Biology|publisher=[[Macmillan Publishers|Macmillan]]|year=2000|isbn=978-0-7167-3873-2|page=736|quote=A single body can function as both male and female. Sexual reproduction requires both male and female haploid gametes. In most species, these gametes are produced by individuals that are either male or female. Species that have male and female members are called dioecious (from the Greek for 'two houses'). In some species, a single individual may possess both female and male reproductive systems. Such species are called monoecious ("one house") or hermaphroditic.|access-date=March 23, 2018|authors=William K. Purves, David E. Sadava, Gordon H. Orians, H. Craig Heller}}</ref> [[Sinh sản hữu tính]] bao gồm sự kết hợp và pha trộn các đặc điểm [[Di truyền học|di truyền]] : các [[tế bào]] chuyên biệt được gọi là [[giao tử]] kết hợp với nhau tạo thành con, thừa hưởng các tính trạng từ mỗi bố mẹ. Các giao tử được tạo ra bởi một sinh vật xác định giới tính của mình: giống đực tạo ra giao tử nhỏ (ví dụ như [[tinh trùng]] ở động vật; [[phấn hoa]] ở [[thực vật có hạt]] ) trong khi giống cái tạo ra giao tử lớn hơn ( [[Noãn|trứng]], hoặc các tế bào trứng). Các sinh vật riêng lẻ tạo ra cả giao tử đực và cái được gọi là [[Sinh vật lưỡng tính|lưỡng tính]] . Giao tử có thể giống nhau về hình dáng và chức năng (còn gọi là sinh sản tiếp hợp ), nhưng trong nhiều trường hợp, một sự bất đối xứng đã phát triển như vậy mà hai loại khác nhau của giao tử tồn tại. ▼
 
Hầu hết các loài sinh vật được phân chia thành hai giới (giống) đực và cái như vậy, mà mỗi giới (giống) được đặc trưng bởi nhiều đặc điểm khác nhau về hình thái, giải phẫu, sinh lí, ... và nhất là cấu tạo cơ quan sinh sản, chất nội tiết ([[Nội tiết tố|hoocmôn]]) và [[nhiễm sắc thể giới tính]].<ref name=":0" /><ref>{{Chú thích web|url=https://www.medicalnewstoday.com/articles/232363.php|title=Sex and gender: What is the difference?|last=Tim Newman & Karen Cross|first=|date=|website=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=}}</ref> Ví dụ như sự khác nhau giữa nam và nữ, sự phân biệt gà trống và gà mái, v.v (hình 1).
▲[[Sinh vật|Các sinh vật]] của nhiều loài được chia thành giống [[Giống đực|đực]] và giống [[Giống cái|cái]], mỗi loài được gọi là '''giới tính''' . <ref name="Stevenson">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=4XycAQAAQBAJ&pg=PA1320|title=Concise Oxford English Dictionary: Book & CD-ROM Set|publisher=[[OUP Oxford]]|year=2011|isbn=978-0-19-960110-3|page=1302|quote=Sex: Either of the two main categories (male and female) into which humans and most other living things are divided on the basis of their reproductive functions. The fact of belonging to one of these categories. The group of all members of either sex.|access-date=March 23, 2018|authors=Angus Stevenson, Maurice Waite}}</ref> <ref name="Purves">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=kS-h84pMJw4C&pg=PA736|title=Life: The Science of Biology|publisher=[[Macmillan Publishers|Macmillan]]|year=2000|isbn=978-0-7167-3873-2|page=736|quote=A single body can function as both male and female. Sexual reproduction requires both male and female haploid gametes. In most species, these gametes are produced by individuals that are either male or female. Species that have male and female members are called dioecious (from the Greek for 'two houses'). In some species, a single individual may possess both female and male reproductive systems. Such species are called monoecious ("one house") or hermaphroditic.|access-date=March 23, 2018|authors=William K. Purves, David E. Sadava, Gordon H. Orians, H. Craig Heller}}</ref> [[Sinh sản hữu tính]] bao gồm sự kết hợp và pha trộn các đặc điểm [[Di truyền học|di truyền]] : các [[tế bào]] chuyên biệt được gọi là [[giao tử]] kết hợp với nhau tạo thành con, thừa hưởng các tính trạng từ mỗi bố mẹ. Các giao tử được tạo ra bởi một sinh vật xác định giới tính của mình: giống đực tạo ra giao tử nhỏ (ví dụ như [[tinh trùng]] ở động vật; [[phấn hoa]] ở [[thực vật có hạt]] ) trong khi giống cái tạo ra giao tử lớn hơn ( [[Noãn|trứng]], hoặc các tế bào trứng). Các sinh vật riêng lẻ tạo ra cả giao tử đực và cái được gọi là [[Sinh vật lưỡng tính|lưỡng tính]] . Giao tử có thể giống nhau về hình dáng và chức năng (còn gọi là sinh sản tiếp hợp ), nhưng trong nhiều trường hợp, một sự bất đối xứng đã phát triển như vậy mà hai loại khác nhau của giao tử tồn tại.
 
[[Sinh sản hữu tính]] bao gồm sự kết hợp và pha trộn các đặc điểm [[Di truyền học|di truyền]] : các [[tế bào]] chuyên biệt được gọi là [[giao tử]] kết hợp với nhau tạo thành con, thừa hưởng các tính trạng từ mỗi bố mẹ. Các giao tử được tạo ra bởi một sinh vật đã xác định giới tính: giống đực tạo ra giao tử nhỏ (ví dụ như [[tinh trùng]] ở động vật; tinh tử ở [[phấn hoa]] của [[thực vật có hạt]] ), trong khi giống cái tạo ra giao tử thường lớn hơn ( [[Noãn|trứng]] hoặc noãn). Các cá thể sinh vật nào có khả năng tạo ra cả giao tử đực và giao tử cái được gọi là cá thể [[Sinh vật lưỡng tính|lưỡng tính]] . Giao tử có thể giống nhau về hình thái và chức năng, nhưng trong nhiều trường hợp, một sự bất đối xứng đã phát triển như vậy mà hai loại khác nhau của giao tử tồn tại.
Sự khác biệt về thể chất thường liên quan đến các giới tính khác nhau của một sinh vật; những [[Dị hình giới tính|dị hình tình dục]] này có thể phản ánh những áp lực sinh sản khác nhau mà giới tính gặp phải. Chẳng hạn, [[lựa chọn bạn đời]] và [[chọn lọc giới tính]] có thể đẩy nhanh sự tiến hóa của sự khác biệt về thể chất giữa hai giới.
 
Sự taọo thành giới tính (đực hay cái) của một cá thể thường được bắt đầu tư hợp tử là kết quả hợp nhất giữa giao tử đực và giao tử cái (hình 2).
Ở người và các [[Lớp Thú|động vật có vú]] khác, con đực thường mang [[Nhiễm sắc thể Y|nhiễm sắc thể]] X và [[Nhiễm sắc thể Y|Y]] (XY), trong khi con cái thường mang hai [[nhiễm sắc thể X]] (XX), là một phần của [[hệ thống xác định giới tính XY]] . Con người cũng có thể là [[liên giới tính]] . Các động vật khác có các [[Hệ xác định giới tính|hệ thống xác định giới tính]] khác nhau, chẳng hạn như [[hệ thống xác định giới tính ZW]] ở chim, [[hệ thống xác định giới tính X0]] ở côn trùng và các hệ thống [[xác định giới tính môi trường]] khác nhau, ví dụ như ở động vật giáp xác. [[Nấm]] cũng có thể có hệ thống giao phối [[Alen|allelic]] phức tạp hơn, với giới tính không được mô tả chính xác là nam, nữ hoặc lưỡng tính. <ref name="Watkinson Boddy Money 2015 p. 115">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=x8qcBAAAQBAJ&pg=PA115|title=The Fungi|last=Watkinson|first=S.C.|last2=Boddy|first2=L.|last3=Money|first3=N.|publisher=Elsevier Science|year=2015|isbn=978-0-12-382035-8|page=115|access-date=Feb 18, 2018}}</ref>▼
 
▲Sự khác biệt về thể chất thường liên quan đến các giới tính khác nhau của một sinh vật; những [[Dị hình giới tính|dị hình tình dục]] này có thể phản ánh những áp lực sinh sản khác nhau mà giới tính gặp phải. Chẳng hạn, [[lựa chọn bạn đời]] và [[chọn lọc giới tính]] có thể đẩy nhanh sự tiến hóa của sự khác biệt về thể chất giữa hai giới. Ở người và các [[Lớp Thú|động vật có vú]] khác, con đực thường mang [[Nhiễm sắc thể Y|nhiễm sắc thể]] X và [[Nhiễm sắc thể Y|Y]] (XY), trong khi con cái thường mang hai [[nhiễm sắc thể X]] (XX), là một phần của [[hệ thống xác định giới tính XY]] . Con người cũng có thể là [[liên giới tính]] . Các động vật khác có các [[Hệ xác định giới tính|hệ thống xác định giới tính]] khác nhau, chẳng hạn như [[hệ thống xác định giới tính ZW]] ở chim, [[hệ thống xác định giới tính X0]] ở côn trùng và các hệ thống [[xác định giới tính môi trường]] khác nhau, ví dụ như ở động vật giáp xác. [[Nấm]] cũng có thể có hệ thống giao phối [[Alen|allelic]] phức tạp hơn, với giới tính không được mô tả chính xác là nam, nữ hoặc lưỡng tính. <ref name="Watkinson Boddy Money 2015 p. 115">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=x8qcBAAAQBAJ&pg=PA115|title=The Fungi|last=Watkinson|first=S.C.|last2=Boddy|first2=L.|last3=Money|first3=N.|publisher=Elsevier Science|year=2015|isbn=978-0-12-382035-8|page=115|access-date=Feb 18, 2018}}</ref>
 
== Tổng quan ==
[[Tập tin:Sperm-egg.jpg|nhỏ| Hình 2: Giao tử đực ( tinh trùng ) thụ tinh cho giao tử cái ( [[noãn]] ) ]]
Một trong những tính chất cơ bản của sự sống là sinh sản, khả năng tạo ra những cá thể mới và giới tính là một khía cạnh của quá trình này. Cuộc sống đã phát triển từ những giai đoạn đơn giản đến những giai đoạn phức tạp hơn, và các cơ chế sinh sản cũng vậy. Ban đầu, sinh sản là một quá trình sao chép bao gồm việc tạo ra các cá thể mới có chứa thông tin di truyền giống như cá thể ban đầu hoặc cá thể bố mẹ. Chế độ sinh sản này được gọi là ''vô tính'', và nó vẫn được sử dụng bởi nhiều loài, đặc biệt là đơn bào, nhưng nó cũng rất phổ biến ở các sinh vật đa bào, bao gồm nhiều loài có khả năng sinh sản hữu tính. <ref>{{Chú thích sách|title=Biology of Plants|last=Raven|first=P.H.|publisher=Freeman and Company Publishers|edition=7th|location=NY|display-authors=etal}}</ref> Trong sinh sản hữu tính, vật liệu di truyền của cá thể con đến từ hai cá thể khác nhau. Khi sinh sản hữu tính được phát triển theo quá trình tiến hóa dài, các giai đoạn trung gian tồn tại. Ví dụ vi khuẩn, có sinh sản vô tính, nhưng trải qua một quá trình mà một phần vật liệu di truyền của một vi khuẩn này được chuyển đến một vi khuẩn khác. <ref>{{Chú thích sách|title=Genetics: Conjugation|last=Holmes|first=R.K.|date=1996|publisher=University of Texas|edition=4th|display-authors=etal}}</ref>
 
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Giới_tính”