Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Ukraina”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Dòng 104:
{{chính|Rus Kiev}}
[[Tập tin:Kievan Rus en.jpg|nhỏ|trái|Bản đồ nước Rus Kiev hồi thế kỷ XI Trong thời kỳ huy hoàng của Kiev, vùng đất [[Rus Kiev|Nga]] bao trùm hầu hết Ukraine, Belarus, và tây Nga hiện nay.]]
Trong thế kỷ thứ IX, đa phần Ukraina hiện nay là nơi sinh sống của [[người Rus']], họ lập ra [[Nước Rus Kiev]]. [[Nước Rus Kiev]] bao gồm hầu như toàn bộ lãnh thổ Ukraina, Belarus hiện đại với một phần lớn lãnh thổ của nó nằm trong lãnh thổ nước Nga hiện nay. Trong thế kỷ thứ X và XI, nó trở thành nước lớn nhất và mạnh nhất ở châu Âu.<ref name=cia>{{Chú thích web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/up.html|tiêu đề=Ukraine|ngày truy cập = ngày 24 tháng 12 năm 2007 |ngày=ngày 13 tháng 12 năm 2007|work=[[The World Factbook|CIA World Factbook]]}}</ref> Trong những thế kỷ tiếp sau, nó đặt nền móng cho tính đồng nhất quốc gia của người Ukraina và người Nga.<ref name="Columbia">{{cite encyclopedia|ency=The Columbia Encyclopedia|edition=| year=2001–2005|article=Kievan Rus|url=http://www.bartleby.com/65/ki/KievanRu.html}} Retrieved on 2008-01-27.</ref> [[Kiev]], thủ đô của
Thời kỳ huy hoàng của nước Rus Kiev bắt đầu với sự cai trị của [[Vladimir Vĩ đại]] (980–1015), ông đã [[Sự rửa tội của nước Rus Kiev|đưa Rus' theo Thiên Chúa giáo Byzantine]]. Trong thời cầm quyền của con trai ông, [[Yaroslav Thông thái]] (1019–1054), nước Rus Kiev đạt tới cực điểm phát triển văn hoá và quyền lực quân sự.<ref name="Columbia"/> Tiếp sau đó là sự tan rã ngày càng nhanh của quốc gia khi các cường quốc trong vùng lại xuất hiện. Sau một cuộc nổi dậy cuối cùng dưới thời cai trị của [[Vladimir Monomakh]] (1113–1125) và con trai ông [[Mstislav I của Kiev|Mstislav]] (1125–1132), nước Rus Kiev cuối cùng tan rã thành nhiều công quốc sau cái chết của Mstislav.
Dòng 112:
Trong thời gian này, một số lãnh đạo địa phương, đặc biệt là xứ [[Novgorod]] và xứ [[Pskov]], đã chiến đấu để thừa kế di sản văn hoá và chính trị của nước Nga Kiev, theo thời gian các xứ này dần phát triển và trở thành [[nước Nga]] ngày nay. Trong khi đó, các vùng miền tây bị [[Đại Công quốc Litva|Đại công quốc Litva]] và [[Ba Lan]] chiếm giữ. Sự chia cắt về chính trị của Rus Kiev đã tách [[người Nga]] ở phía bắc ra khỏi [[người Belarus]] và [[người Ukraina]] ở phía tây.
Như vậy, 3 quốc gia Nga, Belarus và
=== Sự đô hộ của nước ngoài ===
Dòng 126:
Giữa thế kỷ XVII, một quân đội kiểu nhà nước của người Cozak, [[Đạo quân Zaporozhia]] được thành lập bởi những người [[Cozak sông Dnieper]] và các nông dân Ruthenia chạy trốn chế độ [[nông nô]] Ba Lan.<ref name="zaporizhia">{{Chú thích web|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkPath=pages\Z\A\ZaporizhiaThe.htm|tiêu đề=Zaporizhia, The|ngày truy cập = ngày 16 tháng 12 năm 2007 |tác giả 1=Krupnytsky B. and Zhukovsky A.|work=[[Encyclopedia of Ukraine]]}}</ref> Ba Lan ít có quyền kiểm soát thực tế với vùng đất này, quả thực họ thấy rằng người Cossack là một lực lượng chiến đấu hữu hiệu chống lại người Thổ và người [[Khả hãn quốc Krym|Tatar]],<ref name=britcos>{{Chú thích web|url=http://www.britannica.com/eb/article-30078/Ukraine|url lưu trữ=//web.archive.org/web/20071011213409/http://britannica.com/eb/article-30078/Ukraine|ngày lưu trữ=ngày 11 tháng 10 năm 2007|tiêu đề=Ukraine – The Cossacks|ngày truy cập=ngày 12 tháng 9 năm 2007|work=[[Encyclopædia Britannica]] (fee required)}}</ref> ở những thời điểm hai lực lượng liên kết trong [[Những cuộc chiến tranh của đế quốc Ottoman ở châu Âu|các chiến dịch quân sự]].<ref>[http://www.econ.hit-u.ac.jp/~areastd/mediterranean/mw/pdf/18/10.pdf The Crimean Tatars and their Russian-Captive Slaves]. Eizo Matsuki, ''Mediterranean Studies Group at Hitotsubashi University.''</ref> Tuy nhiên, quá trình tiếp tục nông nô hoá các nông dân của [[giới quý tộc Ba Lan]] được tăng cường thêm bởi tham muốn mãnh liệt khai thác nguồn nhân lực, và quan trọng nhất, là sự đàn áp Nhà thờ Chính thống được thúc đẩy bởi tham muốn của người Cossack rời bỏ Ba Lan.<ref name=britcos>{{Chú thích web|url=http://www.britannica.com/eb/article-30078/Ukraine|tiêu đề=Ukraine - The Cossacks|ngày truy cập = ngày 12 tháng 9 năm 2007 |work=[[Encyclopædia Britannica]] (fee required)}}</ref> Mong muốn của họ là có đại diện trong [[Sejm#Sejm của Vương quốc Ba Lan và Khối thịnh vượng chung Ba Lan-Litva|Sejm]], công nhận các truyền thống Chính thống và sự mở rộng dần dần của [[Cossack Registry]]. Tất cả chúng đều bị giới quý tộc Ba Lan kịch liệt phản đối. Cuối cùng người Cozak quay sang tìm kiếm sự bảo hộ của Chính thống giáo [[Chế độ Sa hoàng Nga|Nga]], một quyết định sau này sẽ dẫn tới sự sụp đổ của nhà nước Ba Lan-Litva,<ref name="zaporizhia">{{Chú thích web|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkPath=pages\Z\A\ZaporizhiaThe.htm|tiêu đề=Zaporizhia, The|ngày truy cập=ngày 16 tháng 12 năm 2007|tác giả 1=Krupnytsky B. and Zhukovsky A.|work=[[Encyclopedia of Ukraine]]}}</ref> và sự bảo tồn [[Nhà thờ Chính thống giáo phương Đông|Nhà thờ Chính thống]] và tại Ukraine.<ref>Magocsi, p. 195</ref>
Năm 1648, [[Bohdan Khmelnytsky]] lãnh đạo [[Cuộc Nổi dậy Khmelnytsky|những cuộc nổi dậy lớn nhất của người Cossack]] chống lại Khối thịnh vượng chung và vua Ba Lan [[John II Casimir]].<ref>Subtelny, p. 123–124</ref> [[Bờ tả Ukraina]] cuối cùng sáp nhập vào Nga như [[Cossack Hetmanate]], sau [[Hiệp ước Pereyaslav]] năm 1654 và cuộc [[Chiến tranh nga-Ba Lan (1654-1667)|Chiến tranh Nga Ba Lan]] sau đó. Sau cuộc [[phân chia Ba Lan]] ở cuối thế kỷ XVIII bởi [[Phổ (quốc gia)|Phổ]], [[họ Habsburg|nhà Habsburg của Áo]], và [[Đế quốc Nga|Nga]], Tây
=== Cách mạng và Chiến tranh thế giới thứ nhất ===
Dòng 133:
Ukraina bước vào [[Chiến tranh thế giới thứ nhất]] bên cạnh cả [[liên minh Trung tâm|phe Liên minh]], với [[đế quốc Áo-Hung]], và [[Entente|phe Hiệp ước]], với Nga. 3.5 triệu người Ukraina chiến đấu trong [[Lịch sử Quân sự Đế quốc Nga|Quân đội Đế quốc Nga]], trong khi 250,000 người chiến đấu cho [[Quân đội Áo-Hung]].<ref>{{Chú thích sách|title=Ukraine: A History|author=[[Orest Subtelny|Subtelny, Orest]]|publisher=[[University of Toronto Press]]|year=2000|isbn=0-8020-8390-0|pages=340–344}}</ref> Trong cuộc chiến, chính quyền [[Đế quốc Áo-Hung|Áo-Hung]] thành lập Quân đoàn Ukraine để chiến đấu chống lại Đế quốc Nga. Quân đoàn này là nền tảng của [[Quân đội Galician Ukraina]] chiến đấu chống lại cả những người Bolshevik và Ba Lan trong giai đoạn hậu Chiến tranh thế giới thứ nhất (1919–23). Những người bị nghi ngờ có các tình cảm thân Nga tại Áo bị đối xử tàn nhẫn. Lên tới 5,000 người ủng hộ Đế quốc Nga thuộc Galicia bị giam giữ và đưa vào các trại tập trung Áo tại [[Talerhof]], [[Steiermark|Styria]], và trong các khu rừng tại [[Terezín]] (hiện ở [[Cộng hòa Séc|Cộng hoà Séc]]).<ref>{{Chú thích web |họ 1=Horbal |tên 1=Bogdan |tiêu đề=Talerhof |url=http://www.rusyn.org/histalerhof.html|ngày truy cập=2008-01-20|nhà xuất bản=The world academy of Rusyn culture}}</ref>[[Tập tin:Voyaky unr.jpg|nhỏ|phải|Các binh sĩ thuộc [[Quân đội Nhân dân Ukraina]] nghe một người chơi đàn [[kobzar]] [[bandura]] mù]]
Với sự sụp đổ của Đế quốc Nga và Áo-Hung sau chiến tranh và cuộc [[Cách mạng Nga (1917)|Cách mạng Nga năm 1917]], một phong trào quốc gia Ukraina đòi quyền tự quyết tái xuất hiện. Trong giai đoạn 1917–20, nhiều nhà nước Ukraine riêng biệt xuất hiện trong một giai đoạn ngắn: [[Cộng hòa Nhân dân Ukraina]], [[Nhà nước Ukraina|Hetmanate]], Tổng cục Ukraina và [[Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết Ukraina]] (hay Xô viết Ukraina, được đảng Bolshevik giúp đỡ) liên tiếp được thành lập trong các lãnh thổ cũ của Đế quốc Nga; đồng thời [[Cộng hoà Nhân dân Tây Ukraina]] xuất hiện một thời gian ngắn trong lãnh thổ của Áo-Hung cũ. Trong bối cảnh cuộc Nội chiến, một phong trào [[chủ nghĩa vô chính phủ|vô chính phủ]] được gọi là [[Quân đội Khởi nghĩa Cách mạng Ukraina|Hắc quân]] lãnh đạo bởi [[Nestor Makhno]] cũng phát triển ở miền Nam Ukraina.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkPath=pages\M\A\MakhnoNestor.htm |tiêu đề=Makhno, Nestor|tác giả 1=Cipko, Serge|ngày truy cập=2008-01-17|work=Encyclopedia of Ukraine}}</ref> Tuy nhiên với sự thất bại của Tây Ukraine trong [[Chiến tranh Ba Lan-
=== Ukraina Xô viết giữa hai cuộc chiến ===
<!--- (1922–1939) --->
[[Tập tin:Ukposter.jpg|phải|nhỏ|Poster tuyển lính với chủ đề đã được Ukraina hoá. Dòng chữ viết: "Con trai! Đăng ký vào trường [[hồng Quân|chỉ huy Đỏ]], và việc bảo vệ [[Xô viết
Sau cuộc cách mạng, chính phủ Xô viết phải đối đầu với sự tàn phá
[[Tập tin:DneproGES.jpg|nhỏ|trái|Nhà máy thuỷ điện [[DniproGES]] đang được xây dựng khoảng năm 1930]]
Dòng 149:
{{xem thêm|Mặt trận phía Đông (Chiến tranh thế giới thứ hai)}}
[[Tập tin:Dayosh Kiev.jpg|nhỏ|phải|[[Quân đội Liên xô|Các binh sĩ Xô viết]] chuẩn bị bè vượt sông [[Sông Dnepr|Dnieper]] (bảng viết "Trao Kiev cho tôi!") năm 1943 trong [[Trận sông Dniepr|Trận Dnieper]]]]
Sau cuộc [[Xâm lược Ba Lan]] vào tháng 9 năm 1939, quân đội [[Đức Quốc xã|Đức]] và [[Liên Xô|Liên xô]] phân chia lãnh thổ Ba Lan. Vì thế, Đông [[Galicia (Trung Âu)|Galicia]] và [[Volhynia]] với dân số Ukraina ở đó được tái thống nhất với phần còn lại của
Sau [[Trận chiến nước Pháp|khi Pháp đầu hàng]] Đức, [[România]] nhượng [[Bessarabia]] và bắc [[Bukovina]] theo [[Tối hậu thư Xô viết tháng 6 năm 1940|các yêu cầu của Liên xô]]. Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Ukraina sáp nhập các quận phía bắc và phía nam của Bessarabia, bắc Bukovina, và vùng chiếm đóng [[Vùng Hertsa|Hertsa]] của Liên xô. Nhưng nó nhượng lại phần phía tây [[Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Tự trị Moldavia]] cho nước [[Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia|Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia]] mới được thành lập. Toàn bộ những lãnh thổ giành được đó đều được quốc tế công nhận theo [[Các Hiệp ước Hoà bình Paris năm 1947]].
[[Wehrmacht|Quân đội Đức]] [[Chiến dịch Barbarossa|xâm lược Liên xô]] ngày 22 tháng 6 năm 1941, khởi động một cuộc [[chiến tranh toàn diện|chiến tranh tổng lực]] kéo dài trong bốn năm liền. Liên minh [[phe Trục]] ban đầu tiến nhanh trước những nỗ lực tuyệt vọng nhưng không hiệu quả của [[Hồng Quân|Hồng quân]]. Trận bao vây [[Kiev]], thành phố được ca ngợi như một "[[Thành phố Anh hùng (Liên Xô)|Thành phố anh hùng]]", diễn ra bởi lo ngại [[Trận Kiev (1941)|sự kháng cự]] của Hồng Quân và dân chúng địa phương Hơn 600,000 binh sĩ Xô viết (hay một phần tư [[Mặt trận phía Tây Xô viết|của Mặt trận phía Tây]]) bị giết hay [[Những tội ác của Phát xít chống tù binh chiến tranh Liên xô|bị bắt giữ]] tại đó.<ref>Roberts, p. 102</ref><ref>Boshyk, p. 89</ref> Dù đại đa số người
Ban đầu, người Đức được đón nhận như những người giải phóng bởi một số người gốc Ba Lan ở tây Ukraina, họ chỉ mới gia nhập Liên xô năm 1939. Tuy nhiên, sự cai trị hà khắc của người Đức tại các vùng lãnh thổ chiếm đóng cuối cùng đã khiến những người ủng hộ họ quay sang chống đối sự chiếm đóng. Các viên chức Phát xít tại các vùng lãnh thổ Liên xô đã bị chiếm đóng ít có nỗ lực để khai thác sự bất mãn của dân chúng trong lãnh thổ Ukraina với các chính sách kinh tế và chính trị của Stalin.<ref name=ww2>{{Chú thích web|url=http://www.britannica.com/eb/article-30082|tiêu đề=Ukraine - World War II and its aftermath|ngày truy cập=2007-12-28|work=Encyclopædia Britannica (fee required)}}</ref> Thay vào đó, Phát xít duy trì hệ thống trang trại tập thể, tiến hành một cách có hệ thống [[Những cuộc tàn sát tập thể tại Liên xô|các chính sách diệt chủng]] chống lại [[Lịch sử người Do Thái tại Ukraine|người Do Thái]], [[OST-Arbeiter|bắt những người khác tới làm việc tại Đức]], và bắt đầu một cuộc di dân có hệ thống tại Ukraine để chuẩn bị cho việc thực dân hoá của Đức,<ref name=ww2>{{Chú thích web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/612921/Ukraine/30080/Bukovina-under-Romanian-rule#toc30082|tiêu đề=Ukraine – World War II and its aftermath|ngày truy cập=ngày 28 tháng 12 năm 2007|work=Encyclopædia Britannica}}</ref> gồm cả phong toả lương thực với Kiev{{cần chú thích|date=June 2009}}.
|