|
'''Lý TòngTùng Nghiễm''' ({{zh|t=李從曮|s=李从曮|p=Lǐ Cóngyǎn}}) (898<ref name=HFD132>''[[Cựu Ngũ Đại sử]]'', [[:zh:s:舊五代史/卷132|quyển 132]].</ref>-26 tháng 11 năm 946<ref>''Cựu Ngũ Đại sử'', [[:zh:s:舊五代史/卷85|quyển 85]].</ref><ref name=AS>[http://sinocal.sinica.edu.tw [[Viện Nghiên cứu Trung ương (Đài Loan)]] Chuyển hoán lịch Trung-Tây 2000 năm].</ref>), nguyên danh '''Lý Kế Nghiễm''' (李繼曮) là nhi tử và người kế tự của [[Lý Mậu Trinh]]-, quân chủ duy nhất của nước [[Kỳ]] thời [[Ngũ Đại Thập Quốc]]. Sau khi Lý Mậu Trinh quy phục [[nhà Hậu Đường]] và qua đời, Lý TòngTùng Nghiễm tiếp tục kiểm soát lãnh thổ cũ của Kỳ, sau đó ông trở thành một tướng lĩnh của cả Hậu Đường và triều đại kế thừa là [[Hậu Tấn]].
== Thân thế ==
Lý Kế Nghiễm sinh năm 898, dưới triều đại của [[Đường Chiêu Tông]], và là con trưởng tử của cha [[Lý Mậu Trinh]]<ref name=HFD132/> và mẹ [[Lưu hoàng hậu (Lý Mậu Trinh)|Lý thịphu nhân]]. Ngay cả trước khi "quán"<ref group="chú">Lễ đội mũ năm 20 tuổi, đánh dấu việc trưởng thành</ref>, ông đã nhậm chức ''tưTư nghị tham quân'', được ban ''phi ngư đại'', và giữ chức Bành châu<ref group="chú">Bành Châu (彭州), nay thuộc [[NgawaA Bá (huyện)|A Bá]], [[Tứ Xuyên]]</ref> thứ sử, Phượng Tường<ref group="chú">Phượng Tường (鳳翔), trị sở nay thuộc [[Bảo Kê]], [[Thiểm Tây]]</ref> nha nội đô chỉ huy sứ. Vào giữa những năm ''Thiên Phục'' (901-904) thời Đường Chiêu Tông, khi đang giữ chức ''Tần vương phủ hànhHành quân tư mã'', ''kiểmKiểm hiệu thái phó'', ông được bổ nhiệm làm Chương Nghĩa<ref group="chú">Chương Nghĩa (彰義), trị sở nay thuộc [[Bình Lương]], [[Cam Túc]]</ref> lưu hậu.<ref name=HFD132/>
== Thời Kỳ ==
Sau khi triều Đường sụp đổ vào năm 906, Lý Mậu Trinh từ chối quy phục [[Hậu Lương Thái Tổ]] Chu Toàn Trung, cai quản độc lập với tước hiệu Kỳ vương,<ref>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷266|quyển 266]].</ref> ban cho Lý TòngTùng Nghiễm chức ''Khai phủ nghi đồng tam ty'', ''kiểmKiểm hiệu thái úy'', Chương Nghĩa quân tiết độ sứ, ''Tứ trấn Bắc Đình hành quân'', ''Thị trung''. Khi còn trẻ tuổi, ông được mô tả là thông minh, giỏi văn, tính tình mềm dẻo, song thiếu chính trực.<ref name=HFD132/>
== Thời Hậu Đường ==
=== Thời Lý Tồn Úc ===
Năm 923, Hậu Đường Trang Tông [[Lý Tồn Úc]] tiêu diệt Hậu Lương, sang năm sau Lý Mậu Trinh phái Lý TòngTùng Nghiễm đến Lạc Dương diện kiến Lý Tồn Úc xưng thần. Lý Tồn Úc nghênh tiếp Lý Kế Nghiễm và hậu đãi ông, chấp thuận cho Lý Mậu Trinh làm bề tôi.<ref name=ZZTJ273>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷273|quyển 273]].</ref> Khi ở Lạc Dương, Lý Kế Nghiễm tặng nhiều quà cho sủng thiếp của Lý Tồn Úc là [[Lưu hoàng hậu (Hậu Đường Trang Tông)|Lưu thị]], và theo quan điểm khi đó thì đây là một hành vi tinh quái.<ref name=HFD132/> Hậu Đường Trang Tông ban cho Lý Kế Nghiễm chức vụ ''Trung thư lệnh'', cho ông về với cha.<ref name=ZZTJ273/>
Sau khi trở về Phượng Tường, ông báo tin cho cha về thực lực quân sự hùng mạnh của Hậu Đường, Lý Mậu Trinh càng lo sợ và dâng biểu xin được đối đãi như một bề tôi bình thường. Sau khi được phong tước Tần vương, Lý Mậu Trinh qua đời, Lý Kế Nghiệm kế vị cai quản Phượng Tường, được Hậu Đường Trang Tông bổ nhiệm là Phượng Tường tiết độ sứ.<ref name=ZZTJ273/>
Khi Hậu Đường Trang Tông tiến hành tiến công [[Tiền Thục]] vào năm 925, Lý Kế Nghiễm được giao trách nhiệm tiếp tế, và theo mô tả thì các kho của Phượng Tường do đó mà cạn kiệt.<ref name=ZZTJ273/> Kế tiếp, ông theo quân Hậu Đường tiêu diệt Tiền Thục. Vào mùa xuân năm 926, để đề phòng, Ngụy vương [[Lý Kế Ngập]] sai Lý Kế Nghiễm và Lý Nghiêm (李嚴) hộ tống cựu hoàng đế Tiền Thục [[Vương Diễn (Tiền Thục)|Vương Diễn]] đến Lạc Dương. Tuy nhiên, khi họ đến Phượng Tường, Giám quân sứ Sài Trọng Hậu (柴重厚) từ chối giao lại phù ấn của Phượng Tường cho ông, yêu cầu ông đến nhậm chức ở Lạc Dương.<ref name=ZZTJ274>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷274|quyển 274]].</ref>
=== Thời Lý Tự Nguyên ===
Vào mùa hè năm 926, Hậu Đường Trang Tông bị sát hại trong một cuộc binh biến tại Lạc Dương, Lý Kế Nguyên nhanh chóng tiến về Lạc Dương và xưng đế, tức Hậu Đường Minh Tông. Khi hay tin này, Lý Kế Nghiễm trở về Phượng Tường, Hậu Đường Minh Tông giết Sài Trọng Hậu (vì để Lý Kế Nghiễm phục chức).<ref name=ZZTJ275>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷275|quyển 275]].</ref> Do trong thời gian cai quản Phượng Tường, Sài Trọng Hậu không gây hại gì cho người dân hay binh lính, vì thế Lý Kế Nghiễm dâng biểu xin tha mạng cho Sài Trọng Hậu. Mặc dù không được chấp thuận, song quan điểm phổ biến khi đó là tán dương ông.<ref name=HFD132/>
Cũng vào năm đó, Hậu Đường Minh Tông hạ chỉ tán dương các công lao của Lý Kế Nghiễm cùng gia đình, ban danhtên "Tòng'''Tùng Nghiễm"''' cho ông (có cùng tên đệm với các hoàng tử của ông ta); các đệ của Lý Kế Nghiễm là Lý Kế Sưởng (李繼昶) và Lý Kế Chiêu (李繼照/李繼昭) cũng đổi tên đệm thành "TòngTùng".<ref name=HFD132/><ref name=ZZTJ275/>
Năm 927, Tây Xuyên<ref group="chú">Tây Xuyên (西川), trị sở nay thuộc [[Thành Đô]], [[Tứ Xuyên]], bao gồm phần lớn lãnh thổ Tiền Thục khi trước</ref> tiết độ sứ [[Mạnh Tri Tường]] giết chết giám quân sứ. Khi hay tin, Lý TòngTùng Nghiễm cầm giữ thêvợ và nhi tửcon của Mạnh Tri Tường là Quỳnh Hoa trưởng công chúa và [[Mạnh Sưởng|Mạnh Nhân Tán]] khi họ đến Phượng Tường, và sau đó thượng biểu xin chỉ thị của Hậu Đường Minh Tông, Hoàng đế ra lệnh cho ông phóng thích để họ trở về Tây Xuyên.<ref name=ZZTJ275/>
Năm 930, khi Hậu Đường Minh Tông chuẩn bị tế nam giao, Lý TòngTùng Nghiễm đến Lạc Dương để dự lễ. Sau khi kết thúc buổi lễ, Hậu Đường Minh Tông chuyển Lý TòngTùng Nghiễm đến Tuyên Vũ<ref group="chú">Tuyên Vũ (宣武), trị sở tại Đại Lương</ref>.<ref name=ZZTJ277>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷277|quyển 277]].</ref> Năm 933, ông lại đến diện kiến Hậu Đường Minh Tông, và sau đó được bổ nhiệm là Thiên Bình<ref group="chú">Thiên Bình (天平), trị sở nay thuộc [[Thái An, Sơn Đông|Thái An]], [[Sơn Đông]]</ref> tiết độ sứ.<ref name=HFD132/>
=== Thời Lý TòngTùng Hậu và Lý TòngTùng Kha ===
Hậu Đường Minh Tông mất năm 933, Lý TòngTùng Hậu kế vị, tức Hậu Đường Mẫn Đế. Tuy nhiên, triều đình Hậu Đường do [[Chu Hoằng Chiêu]] (朱弘昭) và [[Phùng Uân]] (馮贇) khống chế. Đến mùa xuân năm 934, [[Lý TòngTùng Kha]] nổi dậy, đoạt lấy các tài sản của Lý TòngTùng Nghiễm còn ở Phượng Tường. Khi Lý TòngTùng Kha khởi hành rời khỏi Phượng Tường, người dân trong quân tụ tập thỉnh cầu ông ta hãy cho Lý TòngTùng Nghiễm về lại Phượng Tường, Lý TòngTùng Kha hứa sẽ làm vậy. Sau khi tiến vào Lạc Dương và giết Lý TòngTùng Hậu, Lý TòngTùng Kha xưng đế và chuyển Lý TòngTùng Nghiễm về lại Phượng Tường,<ref name=ZZTJ279>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷279|quyển 279]].</ref> cũng phong cho Lý TòngTùng Nghiễm tước hiệu Tần quốc công.<ref name=HFD132/>
== Thời Hậu Tấn ==
Năm 936, [[Thạch Kính Đường]] nổi dậy, cùng với viện trợ của quốc chủ [[nhà Liêu|Khiết Đan]] [[Liêu Thái Tông|DaGia Luật A Bảo Cơ]], ông ta tiêu diệt Hậu Đường và lập ra [[Hậu Tấn]], bản thân trở thànhtức Hậu Tấn Cao Tổ.<ref>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷280|quyển 280]].</ref> Lý TòngTùng Nghiễm tiếp tục giữ chức Phượng Tường tiết độ sứ dưới quyền Hậu Tấn Cao Tổ, Hậu Tấn Cao Tổ phong cho Lý TòngTùng Nghiễm tước Tần vương, rồi Kỳ vương, thực ấp 15.000 hộ, thực phong 1.500 hộ.<ref name=HFD132/>
Trong thời gian cai quản, Lý TòngTùng Nghiễm được mô tả thiên về là một quan văn thay vì quan võ, và trong khi khoan dung đối với nông dân, ông lại nghiêm khắc với sĩ tốt, gây ra nhiều bất bình trong sĩ tốt. Năm 938, các binh sĩ mà ông phái đi tuần tra ranh giới phía tây khi ra khỏi quân thành thì quay sang tiến hành binh biến, các binh sĩ này đột môn nhập thành cướp phá. Lý TòngTùng Nghiễm phát binh dưới trướng đánh bại loạn binh, loạn binh chạy về phía đông để tố cáo ông với triều đình Hậu Tấn. Tuy nhiên, khi loạn binh đến Trấn Quốc<ref group="chú">Trấn Quốc (鎮國), trị sở nay thuộc [[Vị Nam]], [[Thiểm Tây]]</ref>, họ bị tiết độ sứ [[Trương Ngạn Trạch]] (張彥澤) tiến công và giết sạch.<ref name=ZZTJ281>''Tư trị thông giám'', [[:zh:s:資治通鑑/卷281|quyển 281]].</ref>
Sau khi Hậu Tấn CanCao Tổ mất và [[Hậu Tấn Xuất Đế|Thạch Trọng Quý]] kế vị, Lý TòngTùng Nghiễm được giữ chức ''Thái bảo''. Ông qua đời năm 946, trong khi vẫn đang giữ chức Phượng Tường tiết độ sứ.<ref name=HFD132/>
== Chú thích ==
|
