Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Quan hệ Hoa Kỳ – Việt Nam”

Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Dòng 7:
==Lịch sử==
===Trước thế kỷ XX===
Tiếp xúc đầu tiên giữa người Mỹ và Việt là vào năm [[1819]] khi thương nhân [[John White]], mà sử Việt ghi lại là "Hôn Viết" chỉ huy tàu buôn ''Franklin'' vào "Canjeo" ([[cửa Cần Giờ]]) ngày 7 Tháng 6 với ý định lên [[Thành phố Hồ Chí Minh|Sài Gòn]] buôn bán. Quan địa phương cho biết [[triều đình Huế]] đòi thuyền phải ra [[Đà Nẵng]] chứ không được ghé Sài Gòn. White vì công việc khác lại phải sang [[Philippines]] nên đến 25 Tháng 9 mới trở lại [[Cần Giờ]]. Lần này có lệnh cho phép lên Sài Gòn. Ngày 7 Tháng 10 tàu bỏ neo ở Sài Gòn rồi White nán lại đó ba tháng đến 30 Tháng Giêng 1820 mới rời Việt Nam. Ông có ghi lại mọi sự việc trong thời gian ở sang Việt Nam trong cuốn [[sách]] tựa ''A Voyage to Cochin-China'.<ref name="NMDT">Thái Văn Kiểm. (1958) Người Mỹ đầu tiên tới Việt Nam. ''The Journal of the Vietnamese-American Asociation 3''(3), tr 43-5</ref>
 
CònCuộc tiếp xúc chính thức giữa chính phủ hai nước thì mãi đến năm [[1829]], khi [[Tổng thống Hoa Kỳ|Tổng thống]] [[Andrew Jackson]] mới lên nhậm chức thì [[Bộ Ngoại giao Mỹ]] cử phái bộ do [[Edmund Roberts]] (sử sách Việt ghi là "Nghĩa-đức-môn La-bách") và Đại úy David Geisinger ("Đức-giai Tâm-gia") mang theo dự thảo hiệp định thương mại hầu tìm cách thông thương với nước Cochinchina ([[Nhà Nguyễn|Đại Nam]]).<ref>The Project Gutenberg EBook of [http://www.gutenberg.org/files/44075/44075-h/44075-h.htm#Page_227 Embassy to the Eastern Courts of Cochin-China, Siam, and Muscat], by Edmund Roberts</ref><ref name="NMDT"/>
 
{{Bài chi tiết|Edmund_Roberts#Cochin-China}}
 
Đầu tháng 1 năm [[1833]] chiến hạm ''Peacock'' chở phái bộ đến Vũng Lấm (nay thuộc [[Phú Yên]]). Sau nhiều ngày thảo luận với đại diện [[Việt Nam]]<ref>Theo lời của [[Edmund Roberts|Roberts]] thì các quan [[nhà Nguyễn]] đã thông báo cho người Mỹ biết rằng: nước này không còn gọi là [[An Nam]] nữa mà đã đổi tên thành Wietman (Yuènan) [<nowiki/>[[Việt Nam]]], và vua Minh Mệnh xưng là [[Hoàng đế]] chứ không phải [[Vương]]. Tới năm 1839, Minh Mạng mới đổi quốc hiệu thành [[Minh Mạng#Quốc hiệu Đại Nam|Đại Nam]].</ref><ref>The Project Gutenberg EBook of [http://www.gutenberg.org/files/44075/44075-h/44075-h.htm#Page_227 Embassy to the Eastern Courts of Cochin-China, Siam, and Muscat], by Edmund Roberts</ref> là Ngoại lang [[Nguyễn Tri Phương]] và Tư vụ [[Lý Văn Phức]], hiệp định thương mại vẫn không thành. Theo lời của Edmund Roberts thì việc không thành là hoàn toàn do lỗi triều đình nhà Nguyễn, với các thủ tục ngoại giao quá rườm rà, quan chức ủy quyền thương thuyết thì không có ý kiến rõ ràng, lại hay lảng tránh các câu hỏi trực diện do Mỹ nêu ra. Phía Đại Nam tỏ ra quá dè dặt, thận trọng và có thái độ nghi kỵ. Các phái viên của triều Nguyễn không đồng ý ký Hiệp định chủ yếu vì vấn đề hình thức văn bản. Họ cho rằng những lời lẽ viết trong dự thảo hiệp định không tuân thủ những quy thức tôn kính khi tâu vua Đại Nam. Họ cũng cho rằng Tổng thống Hoa Kỳ được bầu ra và có nhiệm kỳ nên Tổng thống Mỹ không tương xứng với Hoàng đế Đại Nam. Sử liệu Việt Nam thì nói rằng Ngoại lang [[Nguyễn Tri Phương]] và Tư vụ [[Lý Văn Phức]] sau khi nghe dịch nội dung quốc thư của Tổng thống Mỹ và dự thảo của hiệp định thương mại, thấy không hợp cách thức nên đã không trình lên vua rồi viết thư trả lời rằng Hoàng đế Đại Nam không ngăn cản buôn bán, nhưng phải tuân theo pháp luật Đại Nam. Tàu Mỹ phải đến Đà Nẵng, không được phép lên bờ. Nhận được thư này, phái đoàn của Edmund Roberts rời Đại Nam.<ref>[http://web.archive.org/web/20070304110837/http://www2.thanhnien.com.vn/Thegioi/Tulieu/2005/6/18/113063.tno Quan hệ Việt - Mỹ: Những bước thăng trầm hơn 200 năm], 17/06/200, Báo Tuổi trẻ</ref><blockquote>Nhâm thìn, năm [[Minh Mạng|Minh Mệnh]] thứ 13, mùa đông, tháng 11 [tháng 01-[[1833]]]<ref>Cuối năm Nhâm Thìn là đầu năm 1833 Dương lịch. Đối chiếu với nhật ký của Roberts để lấy ngày chính xác.</ref>
 
Quốc trưởng nước Nhã Di Lý (nước này ở Tây dương, hoặc gọi [[Hoa Kỳ]], hoặc gọi là Ma Ly Căn [America], hoặc gọi là Anh Cát Lợi Mới [New England] đều là biệt hiệu nước ấy) sai bọn bề tôi là Nghĩa Đức Môn La Bách Đại [Edmund Roberts], Uý Đức Giai Tâm Gia [David Geisinger] (tên hai người) đem quốc thư xin thông thương thuyền ở cửa Vụng Lấm [<nowiki/>[[Xuân Đài (phường)|Vũng Lấm]]] thuộc Phú Yên. Vua sai viên Ngoại lang [[Nguyễn Tri Phương]], Tư vụ [[Lý Văn Phức]] đi hội với quan tỉnh, lên trên thuyền thết tiệc và hỏi ý họ đến đây làm gì. Họ nói : “''Chỉ đến vì muốn giao hiếu và thông thương''” nói năng rất cung kính. Đến lúc dịch thư ra có nhiều chỗ không hợp thể thức.