Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Irkutsk”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
→Lịch sử: clean up |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{short description|Thành phố Nga}}
{{Other uses}}
{{Multiple issues|
{{Refimprove|date=June 2017}}
}}
{{Infobox Russian inhabited locality
| en_name = Irkutsk
| ru_name = Иркутск
| loc_name1 =
| loc_lang1 =
| loc_name2 =
| loc_lang2 =
| loc_name3 =
| loc_lang3 =
| loc_name4 =
| loc_lang4 =
| other_name =
| other_lang =
| image_skyline = Irkutsk Collage.png
| image_caption = Theo chiều kim đồng hồ, từ góc trên bên phải: Tháp đồng hồ, Thư viện ảnh, toàn cảnh Irkutsk từ đập, Bảo tàng truyền thuyết địa phương, Rạp chiếu phim Khudozhestvenny, Nhà thờ Kazan
| image_map =
| map_caption =
| coordinates = {{coord|52|17|N|104|17|E|display=inline,title}}
| image_flag = Flag of Irkutsk (Irkutsk oblast).svg
| flag_caption =
| image_coa = Coat of Arms of Irkutsk.svg
| coa_caption =
| anthem = ''không''
| anthem_ref =
| holiday = Thứ 7 đầu tiên của thứ Sáu
| holiday_ref =
<!-- administrative status -->
| federal_subject = [[Irkutsk (tỉnh)|Irkutsk]]
| federal_subject_ref = <ref name="Ref40" />
| adm_district_jur =
| adm_district_jur_ref =
| adm_inhabloc_jur = Thành phố Irkutsk
| adm_inhabloc_jur_ref = <ref name="Ref40" /><ref name="IrkutskO_charter" />
| adm_citydistrict_jur =
| adm_citydistrict_type =
| adm_citydistrict_jur_ref =
| adm_selsoviet_jur =
| adm_selsoviet_type =
| adm_selsoviet_jur_ref =
| capital_of =
| capital_of_ref =
| adm_ctr_of1 = [[Irkutsk (tỉnh)|tỉnh Irkuts]]
| adm_ctr_of1_ref = <ref name="Ref40" />
| adm_ctr_of2 = [[Irkutsky (huyện)|huyện Irkutsky]]
| adm_ctr_of2_ref = <ref name="Ref40" />
| adm_ctr_of3 = Thành phố Irkutsk
| adm_ctr_of3_ref = <ref name="Ref40" />
| inhabloc_cat = City
| inhabloc_cat_ref = <ref name="IrkutskO_charter" />
| inhabloc_type =
| inhabloc_type_ref =
<!-- municipal status -->
| mun_district_jur =
| mun_district_jur_ref =
| urban_okrug_jur = Irkutsk Urban Okrug
| urban_okrug_jur_ref = <ref name="Ref659" />
| urban_settlement_jur =
| urban_settlement_jur_ref =
| rural_settlement_jur =
| rural_settlement_jur_ref =
| inter_settlement_territory =
| inter_settlement_territory_ref =
| mun_admctr_of1 = Irkutsk Urban Okrug
| mun_admctr_of1_ref = <ref name="Ref659" />
| mun_admctr_of2 = Huyện đô thị Irkutsky
| mun_admctr_of2_ref = <ref name="Ref594">Law #94-oz</ref>
| leader_title = Thị trưởng
| leader_title_ref = <ref name="admirk.ru">{{cite web|url=http://admirk.ru/pages/mayor.aspx|title=Мэр – Официальный портал города Иркутска|publisher=|accessdate=December 5, 2015}}</ref>
| leader_name = Dmitri Berdnikov
| leader_name_ref = <ref name="admirk.ru"/>
| representative_body = Duma
| representative_body_ref =
<!-- statistics -->
| elevation_m =
| area_km2 = 277
| area_km2_ref = <ref name="2014Area">{{cite web|url=http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst25/DBInet.cgi|title=Федеральная служба государственной статистики Российской Федерации – База данных показателей муниципальных образований|publisher=|accessdate=March 17, 2016}}</ref>
| pop_2010census = 587891
| pop_2010census_rank = 24th
| pop_2010census_ref = <ref name="2010Census">{{ru-pop-ref|2010Census}}</ref>
| pop_latest =
| pop_latest_date =
| pop_latest_ref =
| population_demonym =
| time_zone_ref =
<!-- history -->
| established_date = 1661
| established_title =
| established_date_ref =
| current_cat_date =
| current_cat_date_ref =
| abolished_date =
| abolished_date_ref =
<!-- misc -->
| postal_codes = 664xxx
| postal_codes_ref =
| dialing_codes = 3952
| dialing_codes_ref = <ref>{{cite web|url=http://www.the-acr.com/codes/cntrycd2.htm#q |title=International Calling Codes – Pg2 |publisher=The-acr.com |date= |accessdate=2013-03-26}}</ref>
| website = https://web.archive.org/web/20070312014231/http://www.irkutsk.ru/
}}
'''Irkutsk''' ([[tiếng Nga]]: '''Ирку́тск''') là một thành phố ở [[Nga]], trung tâm hành chính của tỉnh Irkutsk và toàn khu vực Irkutsk với dân số khoảng 620.000 (năm 2015). Đây là thành phố
Thành phố cổ của Siberia này được thành lập như là một [[pháo đài]] năm 1661. Từ năm 1803, thành phố là trung tâm của Siberia, từ 1822 đến 1884 là trung tâm của khu vực Đông Siberia. Trong vụ hỏa hoạn năm 1879 thành phố bị thiêu trụi và bị tàn phá nặng nề. Thành phố mang nét đặc sắc của lịch sử Nga; những khu lịch sử của thành phố được UNESCO công nhận di sản thế giới. Trước [[Cách mạng tháng Mười]], đây là một thành phố buôn bán sầm uất, trao đổi hàng hóa đã phát triển mạnh giữa Nga và Trung Quốc. Đường cao tốc xuyên Siberia (Đường cao tốc Liên bang M53 và M55) và [[Đường sắt xuyên Sibir]] kết nối Irkutsk đến các khu vực khác ở Nga và [[Mông Cổ]].
Nhiều người Nga nổi tiếng đã bị lưu đày ở Irkutsk vì tham gia cuộc nổi dậy Decembrist năm 1825, và thành phố trở thành một nơi lưu đày chủ yếu trong phần còn lại của thế kỷ. Một số ngôi nhà gỗ tốt vẫn còn tồn tại, tương phản với kiến trúc thống trị của Liên Xô. Khi đường sắt đến Irkutsk, nó đã có được biệt danh là "''Paris của Siberia''". Thành phố đã chứng kiến cuộc giao chiến trong Nội chiến Nga 1918-20, và sau đó trở thành một trung tâm sản xuất máy bay lớn.
Thành phố là một trung tâm khoa học và giáo dục lớn với hơn một trăm ngàn sinh viên. Các ngành lĩnh vực công nghiệp chủ yếu là hàng không, thủy điện và sản xuất lương thực. Thành phố là một đầu mối giao thông vận tải quan trọng, trung tâm trên tuyến đường sắt xuyên Siberia và đường cao tốc liên bang "Baikal".
==Từ nguyên==
Irkutsk được đặt theo tên của [[sông Irkut]], tên của nó bắt nguồn từ [[tiếng Buryat]] và được sử dụng như một từ đồng nghĩa giữa các bộ lạc địa phương như ''Yrkhu'', ''Irkit'', ''Irgit'' và ''Irgyt''. Thành phố trước đây được gọi là "Yandashsky" theo tên của lãnh đạo [[người Tuva]] địa phương Yandasha Gorogi.
Cách đánh vần cũ của tên của thành phố là «Иркуцкъ». Trước cuộc cách mạng, thành phố được gọi là "Đông Paris", "Siberian Petersburg", "Siberian Athens". Người dân địa phương thích nghĩ về thành phố của họ là "giữa trái đất".
== Lịch sử ==
[[File:Irkutsk Kreml 1735.jpg|thumb|left|Lâu đài Irkutsk năm 1735]]
Năm 1652, Ivan Pokhabov đã xây dựng một zimovye (khu phố mùa đông) gần địa điểm của Irkutsk để giao dịch vàng và để thu thuế lông thú từ Buryats. Thành phố Irkutsk được thành lập năm 1661 và được nâng cấp địa vị thành thị xã từ năm 1686, nằm trên độ cao khoảng 440 m so với [[mực nước biển]]. Kết nối đường bộ đầu tiên giữa [[Moskva]] và Irkutsk, Tuyến Siberia, được xây dựng vào năm 1760 và mang lại lợi ích cho nền kinh tế thị trấn. Nhiều sản phẩm mới, thường được nhập khẩu từ Trung Quốc qua Kyakhta, lần đầu tiên được bán rộng rãi ở Irkutsk, bao gồm vàng, kim cương, lông thú, gỗ, lụa và trà. Năm 1821, là một phần của cải cách Mikhail Speransky, Siberia bị chia rẽ về mặt hành chính tại sông Yenisei và Irkutsk trở thành trụ sở của Toàn quyền Đông Siberia.
|tiêu đề= Irkutsk|nhà xuất bản=Geographic Bureau - Siberia and Pacific|ngày truy cập=ngày 26 tháng 10 năm 2006}}</ref>.
Vào đầu thế kỷ 19, nhiều [[nghệ sĩ]], quan chức và [[quý tộc]] đã bị [[biệt đày]] đến Siberi do đã tham gia vào cuộc [[cách mạng tháng Mười hai]] chống lại [[Sa hoàng|Nga hoàng]] [[Nikolai I của Nga|Nikolai I]]. Irkutsk trở thành trung tâm chính của cuộc sống xã hội và trí thức của những người bị biệt đày, và phần lớn các di sản văn hóa của thành phố do những người này mang lại; nhiều ngôi nhà gỗ của họ, được trang trí công phu, chạm khắc bằng tay, tồn tại đến ngày nay, trái ngược hoàn toàn với các khối căn hộ tiêu chuẩn của Liên Xô bao quanh chúng.
Giữa thế kỷ 19, tỷ lệ người bị lưu đày trên dân bản xứ là 1/2. Những người khác nhau từ các thành viên của cuộc nổi dậy tháng 12 cho tới những người Bolshevik đã ở lại Irkutsk trong một thời gian dài. Những người này đã có ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển và văn hóa của thành phố, khiến cho thành phố cuối cùng đã trở thành một trung tâm văn hóa giáo dục
[[File:Irkutsk-club.jpg|thumb|left|Hội đồng quý tộc Irkutsk vào đầu những năm 1900]]
[[File:Иркутск. Чешско-словацкие войска в Иркутске.jpg|thumb|Irkutsk năm 1918]]
Vào năm 1879, vào ngày 4 và 6 tháng 7, cung điện của Toàn quyền (lúc đó), cơ quan hành chính và thành phố chính và nhiều tòa nhà công cộng khác đã bị hỏa hoạn phá hủy, và kho lưu trữ của chính phủ, thư viện và bảo tàng Siberia phần của Hiệp hội Địa lý Nga đã bị hủy hoại hoàn toàn. Ba phần tư thành phố đã bị phá hủy, bao gồm khoảng 4.000 ngôi nhà. Tuy nhiên, thành phố đã nhanh chóng hồi phục, với điện đến vào năm 1896, nhà hát đầu tiên được xây dựng vào năm 1897 và một nhà ga xe lửa lớn được mở vào năm 1898. Chuyến tàu đầu tiên đến Irkutsk vào ngày 16 tháng 8 năm đó. Đến năm 1900, thành phố đã có được biệt danh là "Paris của Siberia".
[[File:Irkutsk 1865.jpg|thumb|left|Nhà thờ Epiphany và trung tâm Irkutsk năm 1865]]
Trong thời kỳ [[Nội chiến Nga|nội chiến]] nổ ra sau cuộc [[Cách mạng Tháng Mười|Cách mạng Bolshevik]], Irkutsk trở thành địa điểm của nhiều cuộc xung đột đẫm máu và mãnh liệt giữa "[[Bạch vệ]]" và "[[Bolshevik|Hồng quân]]". Năm 1920, [[Aleksandr Kolchak]], chỉ huy của đội quân chống chủ nghĩa Bolshevik lớn nhất, đã bị xử tử ở Irkutsk, nơi đã tiêu diệt hiệu quả cuộc kháng chiến chống chủ nghĩa Bolshevik.
Irkutsk là trung tâm hành chính của tỉnh Đông Siberia tồn tại trong thời gian ngắn, tồn tại từ năm 1936 đến 1937. Thành phố này sau đó trở thành trung tâm hành chính của tỉnh Irkutsk sau khi tỉnh Đông Siberia được chia thành [[Chita (tỉnh)|tỉnh Chita]] và tỉnh Irkutsk.
Trong những năm cộng sản, công nghiệp hóa của Irkutsk và Siberia nói chung được khuyến khích rất nhiều. Hồ chứa lớn Irkutsk được xây dựng trên [[sông Angara]] từ năm 1950 đến 1959 để tạo điều kiện phát triển công nghiệp.
Nhà thờ Epiphany, cung điện của thống đốc, một trường y, bảo tàng, bệnh viện quân đội và các nhà máy vương miện nằm trong số các tổ chức và tòa nhà công cộng. Tượng đài Aleksandr Kolchak, được thiết kế bởi Vyacheslav Klykov, đã được khánh thành vào năm 2004. Vào ngày 27 tháng 7 năm 2004, Giáo đường Irkutsk (1881) đã bị cắt đứt bởi một cuộc xung đột.
Vào tháng 12 năm 2016, 74 người ở Irkutsk đã chết trong một vụ ngộ độc [[methanol]] hàng loạt.
Năm 2018, theo báo cáo, nam giới ở Irkutsk chỉ sống trung bình tới 63 tuổi.
Ngày của thành phố là [[thứ bảy]] đầu tiên trong [[tháng sáu|tháng 6]].
== Địa lý ==
[[Tập tin:Irkutsk ISS011-E-9913.jpg|nhỏ|trái|Cảnh quan Irkutsk nhìn từ vũ trụ]]
Irkutsk nằm khoảng 850 km (530 mi) về phía đông nam của Krasnoyarsk, và khoảng 520 km (320 mi) về phía bắc của Ulaanbaatar, thủ đô của Mông Cổ. Thành phố nằm bên [[sông Angara]], nhánh của [[enisei|sông Enisei]], 72 km (45 dặm Anh) phía nam nó là [[hồ Baikal]], và bên bờ đối diện với [[ngoại ô]] của [[Glaskovsk]]. Con sông này có bề ngang 580 m (1.900 ft), được bắc ngang qua bởi đập thủy điện Irkutsk và ba cây cầu khác ở hạ lưu.
[[Sông Irkut]], tên mà thành phố được đặt theo, là một con sông nhỏ hòa vào Angara đối diện trực tiếp thành phố.Phần chính của thành phố được tách ra từ một số địa danh, Tu viện, pháo đài và cảng, cũng như vùng ngoại ô của nó bởi một nhánh sông khác, sông Ida (hay Ushakovka). Hai phần chính của Irkutsk thường được gọi là "bờ trái" và "bờ phải", liên quan đến dòng chảy của sông Angara.
Irkutsk nằm trong một vùng đồi dốc của rừng [[taiga]] rậm, đặc trưng của Đông Siberi, trái với vùng Tây Siberi bằng phẳng hơn.
Dân số đã bị thu hẹp: 587.891 (Tổng điều tra dân số năm 2010); 593.604 (Tổng điều tra dân số năm 2002); 622.301 (Điều tra dân số năm 1989). Theo kế hoạch khu vực, thành phố Irkutsk sẽ được kết hợp với các thị trấn công nghiệp lân cận [[Shelekhov]] và [[Angarsk]] để tạo thành một khu vực đô thị với tổng dân số hơn một triệu người.
===Khí hậu===
Khí hậu Irkutsk ban đầu được xác định là [[khí hậu cận Bắc Cực]] (phân loại khí hậu Köppen Dwc). Từ năm 2000, nhiệt độ giống như khí hậu lục địa ẩm ướt (phân loại khí hậu Köppen Dwb). Lớp phủ tuyết biến mất trước đó, từ cuối tháng 4 năm 1930 đến cuối tháng 3 năm 1980. Độ sâu băng vĩnh cửu không liên tục đã giảm từ 200 m xuống 100 m trong cùng thời gian.
Irkutsk được đặc trưng bởi sự thay đổi nhiệt độ cực đoan giữa các mùa. Thành phố có thể rất ấm áp vào mùa hè, và rất lạnh vào mùa đông. Tuy nhiên, [[hồ Baikal]] lân cận có tác dụng điều hòa nhiệt độ ở Irkutsk nên thời tiết thành phố không quá khắc nghiệt như những nơi khác ở Siberia. Tháng ấm nhất trong năm là tháng 7, khi nhiệt độ trung bình là +18 ° C (64 ° F), nhiệt độ cao nhất được ghi nhận là +37,2 ° C (99,0 ° F). Tháng lạnh nhất trong năm là tháng 1, khi nhiệt độ trung bình là −18 ° C (0 ° F) và thấp kỷ lục là −49,7 ° C (−57,5 ° F). Lượng mưa cũng thay đổi với lượng mưa lớn nhất vào tháng 7 với lượng mưa trung bình 113 mm (4,4 inch). Tháng khô nhất là tháng 2, với lượng mưa trung bình chỉ 7,6 mm (0,30 inch), phần lớn là do tất cả lượng [[giáng thủy]] trong [[mùa đông]] là do [[tuyết]] bông có độ ẩm nhỏ.
{{Weather box|location=Irkutsk (normals 1981–2010)
|metric first=yes
|single line=yes
|Jan record high C=2.3
|Feb record high C=10.2
|Mar record high C=20.0
|Apr record high C = 29.2
|May record high C = 34.5
|Jun record high C = 35.6
|Jul record high C = 37.2
|Aug record high C = 34.7
|Sep record high C = 29.7
|Oct record high C = 25.6
|Nov record high C = 14.4
|Dec record high C = 5.3
|year record high C = 37.2
|Jan high C = −12.8
|Feb high C = −7.8
|Mar high C = 0.3
|Apr high C = 9.4
|May high C = 18.1
|Jun high C = 22.7
|Jul high C = 24.8
|Aug high C = 22.2
|Sep high C = 15.7
|Oct high C = 7.7
|Nov high C = -2.7
|Dec high C = −10.6
|year high C = 7.3
|Jan mean C = -17.8
|Feb mean C = -14.4
|Mar mean C = -6.4
|Apr mean C = 2.5
|May mean C = 10.2
|Jun mean C = 15.4
|Jul mean C = 18.3
|Aug mean C = 15.8
|Sep mean C = 9.1
|Oct mean C = 1.8
|Nov mean C = -7.6
|Dec mean C = -15.3
|year mean C = 1.0
|Jan low C = −21.8
|Feb low C = −19.6
|Mar low C = −12.2
|Apr low C = -2.8
|May low C = 3.6
|Jun low C = 9.3
|Jul low C = 13.0
|Aug low C = 10.9
|Sep low C = 4.3
|Oct low C = -2.5
|Nov low C = −11.6
|Dec low C = −19.2
|year low C = −4.1
|Jan record low C = −49.7
|Feb record low C = −44.7
|Mar record low C = −37.3
|Apr record low C = −31.8
|May record low C = −14.3
|Jun record low C = −6.0
|Jul record low C = 0.4
|Aug record low C = −2.7
|Sep record low C = −11.9
|Oct record low C = −30.5
|Nov record low C = −40.4
|Dec record low C = −46.3
|year record low C = −49.7
|precipitation colour = green
|Jan precipitation mm = 13
|Feb precipitation mm = 8
|Mar precipitation mm = 12
|Apr precipitation mm = 18
|May precipitation mm = 37
|Jun precipitation mm = 78
|Jul precipitation mm = 114
|Aug precipitation mm = 91
|Sep precipitation mm = 52
|Oct precipitation mm = 21
|Nov precipitation mm = 20
|Dec precipitation mm = 16
|year precipitation mm = 480
|Jan humidity = 82
|Feb humidity = 76
|Mar humidity = 65
|Apr humidity = 56
|May humidity = 55
|Jun humidity = 67
|Jul humidity = 74
|Aug humidity = 78
|Sep humidity = 76
|Oct humidity = 73
|Nov humidity = 79
|Dec humidity = 85
|year humidity = 72
|Jan rain days = 0
|Feb rain days = 0.04
|Mar rain days = 1
|Apr rain days = 9
|May rain days = 15
|Jun rain days = 18
|Jul rain days = 18
|Aug rain days = 17
|Sep rain days = 16
|Oct rain days = 9
|Nov rain days = 2
|Dec rain days = 0
|year rain days = 105
|Jan snow days = 21
|Feb snow days = 16
|Mar snow days = 13
|Apr snow days = 11
|May snow days = 3
|Jun snow days = 0.2
|Jul snow days = 0
|Aug snow days = 0
|Sep snow days = 2
|Oct snow days = 10
|Nov snow days = 20
|Dec snow days = 23
|year snow days = 119
|Jan sun = 93
|Feb sun = 149
|Mar sun = 207
|Apr sun = 223
|May sun = 266
|Jun sun = 264
|Jul sun = 243
|Aug sun = 218
|Sep sun = 182
|Oct sun = 152
|Nov sun = 93
|Dec sun = 62
|year sun = 2142
|source 1 = Pogoda.ru.net<ref name="pogoda">{{cite web
| url = http://www.pogodaiklimat.ru/climate/30710.htm
| title = Pogoda.ru.net- Climate Data for Irkutsk 1981–2010
| accessdate=November 30, 2015
| publisher = Weather and Climate (Погода и климат)
| language = Russian}}</ref>
|date=August 2010
|source 2 = NOAA (sun, 1961–1990)<ref name = NOAA >
{{cite web
| url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_II/RA/30710.TXT
| title = Irkutsk Climate Normals 1961–1990
| publisher = [[National Oceanic and Atmospheric Administration]]
| accessdate=November 30, 2015}}</ref>
}}
== Văn hóa ==
[[File:Fountain Kirov's square 01.jpg|thumb|Một đài phun nước ở quảng trường Kirov]]
[[File:Church of the Epiphany (Irkutsk).jpg|thumb|left|Nhà thờ Epiphany (được xây dựng vào năm 1718-1746)]]
===Giáo dục===
Irkutsk có 112 cơ sở giáo dục mầm non, 77 cơ sở giáo dục trung học với hơn 59.000 học sinh. Những ngành được giáo dục đào tạo chủ yếu là y tế, nghệ thuật, kịch nghệ, nông nghiệp, khí tượng thủy văn, địa chất khảo sát kỹ thuật trường học, kỹ thuật kiến trúc và xây dựng, điện ảnh và truyền hình, kinh tế và luật, năng lượng, cao đẳng kỹ thuật, văn hóa, giáo dục thể chất, giáo viên giáo dục, kinh tế và du lịch.
Có 23 trường đại học,
Hàng 94 ⟶ 338:
* Đại học thế thao, văn hóa thanh niên và du lịch Nga, (Российского государственного университета физической культуры, спорта, молодёжи и туризма.).
====
* Đại học quốc gia Irkutsk, (Иркутский государственный университет). Đại học được thành lập vào năm 1918. Bao gồm 4 cơ sở đào tạo và 9 khoa trực thuộc, một trường kinh doanh quốc tế với hai khoa, 2 chi nhánh. Các hoạt động khoa học của trường đại học được đại diện bởi ba viện nghiên cứu, cũng như một đài quan sát thiên văn và vườn thực vật. Trường đại học đã mở 5 bảo tàng. Tổng số có hơn 800 giảng viên, đào tạo 18.000 sinh viên.
* [[Đại học nghiên cứu tổng hợp kỹ thuật quốc gia Irkutsk]], (Иркутский национальный исследовательский технический университет). Được thành lập vào năm 1930 và cho đến nay đã trở thành một trường đại học lớn của khu vực cũng như toàn Liên bang Nga. Hiện nay trường là một trường đại học nghiên cứu trên nhiều lĩnh vực khác nhau, đào tạo trên 35.000 sinh viên với gần 90 chuyên ngành. Đội ngũ giảng dạy của trường gồm 165 tiến sĩ khoa học (Доктор), 562 tiến sĩ chuyên ngành (кандидат наук), tổng số cán bộ nhà trường hơn 3000 người (năm 2006). Từ một trường đại học chuyên về khai khoáng, trường đã phát triển nhanh chóng về quy mô với 10 trường đại học thành viên, nhiều khoa đào tạo và hỗ trợ đào tạo, nhiều viện nghiên cứu và các chi nhánh, viện bào tàng và các trung tâm thực hành. Trường có mối quan hệ quốc tế đa dạng, nhiều sinh viên và nghiên cứu sinh đến từ nhiều quốc gia đang theo học.
Hàng 103 ⟶ 347:
=== Khoa học ===
[[File:Иркутский драматический театр.JPG|thumb|Nhà hát kịch học thuật Irkutsk]]
Hoạt động nghiên cứu khoa học được đặt nền móng từ năm 1851 bởi Tổ chức địa lý của Nga thuộc chi nhánh Siberia. Năm 1949 thành lập chi nhánh Đông Siberia của Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô. Học thuật nghiên cứu ở thành phố Irkutsk bao gồm 9 trung tâm nghiên cứu của Viện Hàn lâm khoa học Nga và chi nhánh Đông Siberia tọa lạc tại quận Akademgorodok.
Trung tâm nghiên cứu khoa học của Viện Hàn lâm khoa học Nga tại Irkutsk lớn thứ hai ở Siberia với đội ngũ hơn 1000 người trong đó có 229 tiến sĩ khoa học và 654 tiến sĩ chuyên ngành. Bao gồm nhiều tổ chức nghiên cứu: địa lý, hóa học, địa hóa, năng lượng vật lý trái đất và vũ trụ, hệ thống năng lượng, vỏ Trái Đất, sinh lý thực vật và sinh hóa, hệ thống động học và lý thuyết điều khiển...
=== Văn học ===
Irkutsk là quê hương của nhà văn Nga nổi tiếng [[Valentin Grigoriyevich Rasputin|Valentin Rasputin]]; nhiều tiểu thuyết và truyện ngắn của ông có địa điểm là thung lũng [[sông Angara|Angara]]. Bài tiểu luận về lịch sử văn hóa của Irkutsk (và một bài khác về [[hồ Baikal]] cận kề) được tập hợp trong hợp tuyển các tác phẩm không viễn tưởng của Rasputin [[Siberi, Siberi]] bằng [[tiếng Nga]], đã được dịch sang [[tiếng Anh]].
===Bảo tàng===
[[File:Exaltation of the Cross Church, Irkutsk, Russia.jpg|thumb|Nhà thờ Thánh giá (1747-60) là đỉnh cao của kiến trúc Siberian Baroque]]
Irkutsk là một điểm thu hút khách du lịch với nhiều bảo tàng và kiến trúc cũ. Bảo tàng Taltsy (tiếng Nga: Тальцы), nằm trên Angara 47 km (29 dặm) về phía Nam của Irkutsk, là một bảo tàng ngoài trời về kiến trúc truyền thống Siberia. Vô số tòa nhà gỗ cũ từ các ngôi làng trong thung lũng Angara, đã bị ngập lụt sau khi xây dựng đập Bratsk và đập Ust-Ilimsk, đã được chuyển đến bảo tàng và lắp ráp lại ở đó. Một trong những trung tâm của bộ sưu tập là một trò giải trí một phần của tòa tháp (pháo đài) thế kỷ 17 của Ilimsk, bao gồm Tháp Spasskaya ban đầu và Nhà thờ Đức Mẹ Kazan được vận chuyển từ khu ổ chuột bị ngập lụt vào giữa những năm 1970, mà một bản sao hiện đại chính xác của một tòa tháp khác của tòa tháp và bức tường phía nam của pháo đài đã được thêm vào đầu những năm 2000.
Vườn thực vật của Đại học bang Irkutsk được gọi là "Vườn thực vật Irkutsk" là vườn thực vật duy nhất như một bảo tàng sống ở Irkutsk Oblast và Baikalian Siberia. Nhiệm vụ của nó là "bảo vệ và làm phong phú hệ thực vật của khu vực hồ Baikal và thế giới cho người dân thông qua giáo dục công cộng, thu thập, nhân giống, nghiên cứu và bảo tồn thực vật". Khu vườn chủ yếu là một công cụ giáo dục và khoa học cho Đại học bang Irkutsk và duy trì bộ sưu tập thực vật lớn nhất ở Đông Siberia (hơn 5000 loài thực vật), một loại cây họ đậu và ngân hàng hạt giống. Nó chiếm 27 ha trong thành phố Irkutsk, 70 km (43 mi) về phía tây của hồ Baikal. Nó có một trạng thái liên bang của vùng đất được bảo vệ đặc biệt và một đài tưởng niệm thiên nhiên của Irkutsk.
===Rạp hát===
Irkutsk cũng có một số nhà hát, bao gồm Nhà hát Kịch Okhlopkov, một trong những nhà hát lâu đời nhất của Nga.
== Kinh tế ==
Hàng 115 ⟶ 370:
=== Công nghiệp ===
Công ty công nghiệp quy mô lớn nổi tiếng nhất tại Irkutsk là [[Tập đoàn Irkut|Irkut]]. Irkut <ref>[http://www.irkut.com/en/ Home page (English)]</ref> ({{MICEX|IRKT}} {{RTS|IRKT}}) là Hiệp hội Công nghiệp Hàng không Irkutsk<ref>[http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/iaia.htm globalsecurity.org entry]</ref>, được thành lập năm 1932 tại
Có nhà máy luyện nhôm Irkutsk thuộc về Công ty Rusa.
== Giao thông ==
[[File:Irkutsk-Passagirsky.jpg|right|thumb|Ga xe lửa Irkutsk]]
[[File:Иркутск. Трамвай 1.JPG|left|thumb|225px|Xe điện ở Irkutsk]]
Các tuyến đường bộ và đường sắt quan trọng như Đường cao tốc xuyên Siberia (Đường cao tốc M53 và M55 Liên bang) và Đường sắt xuyên Siberia kết nối Irkutsk đến các khu vực khác ở Nga và Mông Cổ. . Irkutsk có 2 sân bay là [[sân bay quốc tế Irkutsk]] và sân bay nhỏ hơn, [[sân bay Tây Bắc Irkutsk]].
Đường liên bang và đường sắt từ [[Moskva]] và [[Vladivostok]] đi qua phía bên kia của sông Angara từ trung tâm Irkutsk.
Xe điện là một phương thức vận chuyển công cộng chính ở Irkutsk. Các chế độ khác là [[xe điện bánh hơi]], xe buýt, taxi tuyến cố định (marshrutka) và đi xe đạp.
<gallery class="center" caption="" widths="220px" heights="220px">
File:Иркутск. Улица Ленина 2.JPG|Xe điện bánh hơi
File:Иркутск. Улица Седова 1.JPG|Xe buýt trên đường Sedov
</gallery>
==Sức khỏe==
Mặc dù nằm ở vùng xa xôi, Irkutsk đã được báo cáo vào năm 2004 có tỷ lệ nhiễm [[HIV]] cao nhất ở Nga. Hàng chục ngàn người nghiện [[ma túy]], chủ yếu là người dân tộc Nga ở độ tuổi từ giữa đến cuối giai đoạn thiếu niên bị nhiễm bệnh. Số trường hợp mắc bệnh [[AIDS]] được báo cáo đã tăng hơn 10.000% trong giai đoạn 1999-2000. Mặc dù dịch bệnh, bắt đầu từ năm 1999, được báo cáo là đã chậm lại, nhưng Irkutsk sẽ mất hàng chục ngàn dân số trong độ tuổi lao động từ năm 2010 trở đi. Đây là một trong những lý do tuổi thọ nam giới của Irkutsk, ở tuổi 53, là một trong những mức thấp nhất trong tất cả khu vực ở nước Nga. Các biện pháp phòng ngừa được đưa ra để ngăn chặn sự lây lan của dịch sang thế hệ được sinh ra sau khi Liên Xô tan rã.
==Thể thao==
[[File:07 Иркутск. На городском стадионе.jpg|thumb|Sân vận động Trud sẽ được thay thế bởi một sân trượt băng tốc độ trong nhà và tốc độ]]
Bandy là phổ biến trong thành phố. Có một số câu lạc bộ, đáng chú ý nhất là Baykal-Energiya của Bandy Super League Nga, có thể thu hút đám đông khán giả 30.000. Đây cũng là trung tâm của giải bandy nữ ở Nga với câu lạc bộ Rekord, nơi cung cấp hầu hết các cầu thủ cho đội tuyển quốc gia. Trong giải vô địch quốc gia 2019, bốn đội đến từ Irkutsk và chỉ có hai người đến từ phần còn lại của đất nước.
Ở Irkutsk, có 384 cơ sở thể thao, trong đó 200 cơ sở là thành phố. Trong số đó có 23 bể bơi, 14 cơ sở trượt tuyết, một cung thể thao, 154 sân, 165 phòng tập thể dục, một đấu trường điền kinh, một đường đua, 7 sân vận động - Trud, Rekord, Dynamo, Zenit, Aviator, Lokomotiv-2, khu liên hợp thể thao của Irktusk và đấu trường bóng đá chính - Lokomotiv cho 3 nghìn chỗ ngồi.
Giải vô địch thế giới Bandy nữ 2012 đã được tổ chức tại Irkutsk và nhận được lời khen ngợi từ Liên đoàn quốc tế Bandy. Giải vô địch thế giới Bandy 2014 đã được tổ chức trong thành phố. Trận chung kết Bandy Super League 2016 của Nga đã được chơi tại sân vận động Rekord. Giải vô địch thế giới Bandy 2019 dự kiến cũng sẽ được tổ chức tại Irkutsk. Tuy nhiên, quyết định đã được xem xét lại. Sau đó, người ta đã nghĩ rằng Irkutsk có thể có quyền đăng cai giải đấu năm 2020, nếu FIB được đảm bảo rằng đấu trường trong nhà theo kế hoạch sẽ sẵn sàng để sử dụng kịp thời. Nó cũng sẽ là một đấu trường trượt băng tốc độ trong nhà. Việc xây dựng của nó bắt đầu vào tháng 10 năm 2018 và dự kiến sẽ sẵn sàng để sử dụng vào tháng 3 năm 2020, đúng lúc Giải vô địch thế giới Bandy khởi tranh.
== Các thành phố kết nghĩa ==
| |||