Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Triều Tiên Cao Tông”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
n chính tả, replaced: cuả → của using AWB |
||
Dòng 29:
| consort =[[Hoàng hậu Minh Thành]]
| con cái = </small>
*[[Triều Tiên Thuần Tông]]
* [[Lý Cương|Nghĩa Thân vương]] Lý Cương
*[[Lý Ngân|Thái tử Ý Mẫn]]
* [[Đức Huệ Ông chúa (Triều Tiên)|Ông chúa Đức Huệ]]
| hoàng tộc = [[Nhà Triều Tiên]]<br>[[Đế quốc Đại Hàn]]
Dòng 59:
}}
'''Triều Tiên Cao Tông''' ([[1852]] - [[1919]], [[Hangul]]: 조선 고종; [[Hanja]]: 朝鮮高宗; RR: Gojong; MR: Kojong), ông là vị vua thứ 26, cũng là vị vua đầu tiên của nhà [[Triều Tiên]] xưng danh hiệu [[hoàng đế]] trong khi các vua trước của Triều Tiên chỉ xưng [[vương]]. Khi [[Cao Tông]] xưng ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là '''Quang Vũ'''. Đế quốc Đại Hàn của ông chỉ tồn tại 2 đời hoàng đế: ông, và người kế nhiệm của ông - [[Triều Tiên Thuần Tông]].
Ông là vị [[Thái thượng hoàng]] đầu tiên và cũng là duy nhất của [[Triều Tiên]]
Dòng 66:
=== Giai đoạn đầu ===
Cao Tông tên húy là Lý Mệnh Phúc ([[Hangul]]: 이명복; [[Hanja]]: 李命福), sau đổi thành Lý Hi ([[Hangul]]: 이희; [[Hanja]]: 李㷩), là con trai của Hưng Tuyên Đại viện quân Lý Thị Ứng và Ly Hưng phủ đại phu nhân Mẫn thị. Ra đời năm 1852 ở kinh đô Hán Thành, Cao Tông đăng cơ khi mới chỉ là đứa trẻ 11 tuổi khi Triết Tông Đại vương qua đời năm 1863. Do lên ngôi khi còn nhỏ, thân phụ của Cao Tông là Hưng Tuyên Đại viện quân nắm quyền nhiếp chính và quyết định những vấn đề hệ trọng.
Sau khi nắm quyền, Hưng Tuyên Đại viện quân khởi xướng và thi hành các chính sách bắt bớ và đàn áp đối với người theo Thiên Chúa giáo cũng như người Tây Dương trên lãnh thổ Triều Tiên. Những sự đàn áp này đã dẫn tới sự xâm lấn và can thiệp của người Pháp và người Mỹ trong các năm 1866 và 1871. Những năm đầu triều đại của Cao Tông, triều đình bắt đầu xây dựng lại Cảnh Phúc cung (''Gyeongbok''), vốn đã bị phá hủy trong cuộc xâm lược Triều Tiên của Nhật Bản cuối thế kỉ 16. Tuy nhiên, sự kiện đáng chú ý nhất trong thời gian Hưng Tuyên Đại viện quân nắm thực quyền, chính là sự tranh chấp quyền lực giữa các phe phái trong triều, nhất là An Đông Kim thị đã hoàn toàn chấm dứt, sau khi quyền lực phần lớn được thu về trong tay Đại viện quân.
Năm 1873, Cao Tông đã 21 tuổi và tuyên bố thân chính, Hưng Tuyên Đại viện quân chính thức lui về về năm sau. Ngay sau khi Cao Tông chính thức nắm quyền, vương hậu Minh Thành nhanh chóng trở thành một quyền lực mới trong triều đình, đưa những người họ hàng của mình vào những chức vụ bên cạnh vua. Điều này làm Hưng Tuyên Đại viện quân vô cùng tức giận, một số người trong vương tộc, cũng như một số quan lại thuộc phái Nam nhân, thậm chí đã âm mưu tiến hành chính biến.
=== Áp lực từ ngoại bang và những hiệp ứng bất bình đẳng ===
Về cuối thế kỉ 19, căng thẳng giữa triều Thanh Trung Quốc và Đế quốc Nhật Bản đang trỗi dậy, trở nên leo thang, cuối cùng đã dẫn đến Chiến tranh Trung-Nhật lần thứ nhất (1894-1895). Phần lớn thời gian của cuộc chiến này đã diễn ra trên lãnh thổ của Triều Tiên. Nhật Bản, sau cuộc Duy tân Minh Trị, áp dụng các biện pháp quân sự tân tiến của phương Tây, đã trở nên lớn mạnh và bắt ép Triều Tiên kí Hiệp ước Giang Hoa năm 1876. Theo đó, Nhật Bản nắm các quyền lợi về đánh bắt hải sản, khai thác quặng sắt cũng như là các tài nguyên khác trên đất Triều Tiên. Điều này dẫn đến sự hiện diện kinh tế ngày càng mạnh mẽ của Nhật Bản trên bán đảo, dẫn đến sự bành trướng của Đế quốc Nhật Bản tại Đông Á sau này.
Cuộc xâm lược của thực dân Pháp năm 1866 và Mỹ năm 1871, cùng với vụ tàu chiến Unyo (Vân Dương) của Nhật Bản, đã khiến cho cả triều đình Triều Tiên, trong đó có vua Cao Tông, cảm thấy áp lực ngày càng lớn đang chèn ép lên đất nước.
Hiệp ước Giang Hoa, trở thành hiệp ước bất bình đẳng đầu tiên mà Triều Tiên phải kí với ngoại bang, tạo ngoại quyền to lớn cho người Nhật Bản trên lãnh thổ Triều Tiên và đã ép buộc Triều Tiên mở cửa ba hải cảng, bao gồm Busan, Incheon và Wonsan cho tự do buôn bán với ngoại quốc, nhất là Nhật Bản. Sau hiệp ước này, Triều Tiên dần trở thành con mồi ngon cho những thế lực hùng mạnh khác, cũng như dẫn đến sự chiếm đóng hoàn toàn của Nhật Bản sau này.
=== Nhâm Ngọ quân loạn và Giáp Thìn Chính biến ===
Trước những áp lực mới từ ngoại bang, vua Cao Tông bắt đầu phải trông cậy vào những toán lính đánh thuê có trang bị súng trường, tức là những lực lượng được trang bị theo kiểu mới. Trong khi đó, những binh lính kiểu cũ, vốn chỉ được trang bị những vũ khí lạc hậu như gươm, giáo và nỏ, trở nên bất mãn với chế độ lương bổng thấp và không hài lòng khi nhà vua không còn tin dùng họ. Những lực lượng này cũng bất mãn với việc Hưng Tuyên Đại viện quân muốn thâu tóm lại đại quyền.
Nhà Thanh lúc này can thiệp qua sự cầu viện của Minh Thành Vương hậu, với việc tướng Viên Thế Khải đem quân tràn vào Triều Tiên và bắt Hưng Tuyên Đại viện quân đem về Bắc Kinh trước khi trả ông về nước sau đó 4 năm (1886).
Ngày 4 tháng 12 năm 1884, năm cuộc khởi binh đã mở đầu cho Chính biến Giáp Thìn. Những lực lượng tham gia chính biến là những binh lính thuộc nhóm duy tân, khởi binh nhằm muốn hạ bệ vua Cao Tông và vương hậu Minh Thành. Tuy nhiên, cuộc khởi binh thất bại chỉ sau ba ngày. Một số người cầm đầu chính biến, trong đó có Kim Ngọc Vận (''Kim Okgyun'', [[Hangul]]: 김옥균; [[Hanja]]: 金玉均), đã phải lưu vong đến Nhật Bản. Những người còn lại đều đã bị xử tử.
=== Khởi nghĩa nông dân ===
Cuộc sống của nông dân Triều Tiên thế kỉ 19 trở nên vô cùng khó khăn và bần cùng. Người nông dân phải sống trong cảnh nghèo đói, trong những túp lều lụp xụp bên những con đường đầy bùn đất dơ bẩn. Nạn đói, sự nghèo khổ, sưu cao thuế nặng và tình trạng tham nhũng của quan lại đã đẩy người nông dân Triều Tiên lúc này vào cảnh khốn cùng. Chính những điều này đã khiến người nông dân đứng lên khởi nghĩa, mà một trong những cuộc khởi nghĩa lớn nhất đã diễn ra là cuộc khởi nghĩa lãnh đạo bởi Hồng Cảnh Lai (''Hong Gyeong-nae'', [[Hangul]]: 홍경래; [[Hanja]]: 洪景來) ở đạo Bình An trong những năm 1811-1812 dưới triều vua Thuần Tổ.
Năm 1894, một cuộc đại khởi nghĩa khác bùng nổ. Đại khởi nghĩa Đông Học, do Toàn Bồng Chuẩn lãnh đạo, chủ trương chống lại chính quyền phong kiến nhà Triều Tiên, chống tầng lớp lưỡng ban cũng như chống ngoại bang, đã gây ra rất nhiều khó khăn cho triều đình. Để dẹp cuộc khởi nghĩa này, vua Cao Tông đã phải nhờ tới sự trợ giúp của nước ngoài, chủ yếu là Trung Quốc. Nhà Thanh đưa quân vào đánh dẹp, cuộc khởi nghĩa nhanh chóng bị dập tắt, nhưng những hậu quả mà nó đem lại là rất to lớn. Triều Tiên ngày càng rơi sâu vào trong vòng bảo hộ của Đế quốc Nhật Bản. Cuộc cách mạng tuy đã chấm dứt, nhưng những mối bất bình của nông dân sau này đã được để tâm tới trong cuộc Giáp Ngọ Duy tân sau này.
=== Vụ ám sát Minh Thành Vương hậu ===
Năm 1895, Vương hậu Minh Thành đã bị ám sát bởi các điệp viên Nhật Bản. Tướng Nhật Bản, Miura Goro, là người đã chỉ đạo cuộc ám sát này. Trước đó, Vương hậu đã có mưu tính việc đưa Triều Tiên ra khỏi vòng kiềm tỏa của Nhật Bản bằng cách tìm kiếm những sự giúp đỡ từ Đế quốc Nga và Trung Quốc. Biết được ý định này, Nhật Bản đã ra tay trước, đưa điệp viên xâm nhập Cảnh Phúc cung và ám sát Vương hậu ngay trong cung điện.
=== Quan điểm kháng Nhật ===
Sau khi Nhật Bản giành chiến thắng trong cuộc Chiến tranh Trung-Nhật lần thứ nhất (1895) và ngày càng ảnh hưởng nhiều hơn vào nội chính Triều Tiên, trào lưu chống Nhật trỗi dậy. Giáp Ngọ Duy tân cũng như vụ ám sát Vương hậu Minh Thành, càng làm gia tăng thêm sự bất bình của người dân Triều Tiên đối với quân Nhật. Những học giả Khổng giáo, cùng với những người nông dân, thành lập hơn 60 đội nghĩa quân để chiến đấu cho độc lập dân tộc. Đây là một sự kế thừa từ cuộc khởi nghĩa Đông Học trước đó, và sau này được tiếp nối bởi liên tiếp những trào lưu kháng Nhật của người Triều Tiên.
=== Cuộc tị nạn của Hoàng gia tại Công sứ Nga ===
Sau những biến loạn trong nước, vua Cao Tông lo sợ trước sự lấn quyền của người Nhật, cũng như lo lắng về những cuộc đảo chính sẽ lần nữa đe dọa sự an nguy của mình. Một viên quan thân Nga, Lý Phạm Tấn (''Yi Beom-jin'', [[Hangul]]: 이범진; [[Hanja]]: 李範晋) cùng công sứ Nga tại Triều Tiên là Karl Ivanovich Weber đã sắp xếp cho nhà vua cùng thái tử Lý Chước dời từ Cảnh Phúc cung đến trú ở Công sứ Nga tại Seoul. Từ đây, nhà vua đã tị nạn và điều hành mọi công việc quốc gia trong khoảng thời gian hơn một năm, từ ngày 11/2/1896 đến ngày 20/2/1897.
=== Đế quốc Đại Hàn ===
Đầu năm 1897, vua Cao Tông rời Công sứ Nga về lại cung Khánh Vận (''Gyeongun-gung'', 경운궁, 慶運宮, nay có tên là Đức Thọ cung) và hạ lệnh tu sửa, mở rộng cung điện này. Với ý muốn độc lập, tự cường cho nước Triều Tiên, tháng 10 cùng năm, vua Cao Tông tự xưng làm hoàng đế, đặt niên hiệu là Quang Vũ (''Gwangmu,'' 광무'','' 光武), chính thức thành lập Đế quốc Đại Hàn. Điều này chấm dứt sự lệ thuộc trên danh nghĩa của vua Triều Tiên vào hoàng triều nhà Thanh của Trung Quốc, từ khi Triều Tiên thừa nhận bá quyền của Đại Thanh sau khi triều Minh sụp đổ vào thế kỉ 17. Việc thành lập Đế quốc Đại Hàn, thể hiện ý thức ngang hàng của hoàng triều Triều Tiên với nhà Thanh Trung Quốc, chấm dứt quyền bá chủ trên danh nghĩa của hoàng đế nhà Thanh ở Đông Á.
Sau khi đăng cơ làm hoàng đế, Cao Tông cố gắng thúc đẩy cuộc Quang Vũ Duy tân. Năm 1904-05, Đế quốc Nhật Bản tiếp tục giành thắng lợi trong Chiến tranh Nga-Nhật. Cùng lúc đó, Nhật Bản kí với Triều Tiên hiệp ước bảo hộ, tước đi quyền độc lập của Đế quốc Đại Hàn. Năm 1907, hoàng đế Cao Tông gửi đại diện
=== Sau khi thoái vị ===
| |||