Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tên gọi dân cư”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Dòng 1:
Một '''tên gọi dân cư''' ([[Tiếng Anh]]: '''demonym'''{{IPAc-en|ˈ|d|ɛ|m|ə|n|ɪ|m}}; từ [[tiếng Hy Lạp]] δῆμος, ''dêmos'', "người, nhân dân" và όνομα, ''ónoma'', "tên") là một từ đồng nhất hóa người dân hoặc người địa phương của một địa điểm cụ thể, được bắt nguồn từ chính tên của địa điểm đó.<ref name="Scheetz">{{Cite book|title=Names' Names: A Descriptive and Pervasive Onymicon|author=George H. Scheetz|publisher=Schütz Verlag|year=1988}}</ref>
'''Tên gọi dân cư''' ({{lang-en|demonym}} hay còn được gọi là ''gentilic''<ref>{{cite web|title=Dictionary|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/gentilic|website=Merriam Webster|accessdate=25 July 2015}}</ref>), là một từ được sử dụng để mô tả những người sống ở một nơi nhất định. Từ tương tự cũng được sử dụng để chỉ ngôn ngữ của người dân. Ví dụ, tiếng Anh là những [[người Anh]] nói [[tiếng Anh]]. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, không có từ ngữ nào có thể được sử dụng để mô tả dân cư của một nơi nào đó.
 
Các ví dụ về tên gọi dân cư gồm: ''[[người Hà Nội]]'' để nói về một người đến từ thành phố [[Hà Nội]]; ''French'' (người Pháp) để nói về một người đến từ nước Pháp (France); và ''[[Swahili people|Swahili]]'' (người Swahili) để chỉ một người đến từ [[bờ biển Swahili]].
 
Tên gọi dân cư không phân biệt một cách rõ ràng nơi xuất xứ hoặc địa điểm của sắc tộc với nơi ở hoặc quyền công dân, và nhiều tên gọi dân cư bị trùng với tên sắc tộc (hay tộc danh, [[ethnonym]]) đối với nhóm thống trị dân tộc của một khu vực. Tức là, một ''người Thái'' có thể là một cư dân hay công dân của [[Thái Lan]] thuộc bất cứ dân tộc nào, và cũng có thể là một thành viên của [[Người Thái (Thái Lan)|dân tộc Thái ở Thái Lan]].
 
Ngược lại, một vài nhóm người có thể có nhiều tên gọi dân cư. Ví dụ: một người sinh sống ở [[Anh]] có thể được gọi là "a ''[[British person]]''", "a ''Briton''" hoặc, một cách không chính thức là "a ''Brit''". Trong nhiều ngôn ngữ, một tên gọi dân cư có thể được mượn từ một ngôn ngữ khác như một biệt danh hoặc tính từ mô tả cho một nhóm người. Ví dụ: "Québécois(e)" được dùng phổ biến để chỉ người sinh sống ở [[Quebec]] (mặc dù có thể dung "Quebecker").
 
== Từ nguyên ==
Cụm từ ''gentilic'' có nguồn gốc từ chữ [[Tiếng Latinh|Latinh]] ''gentilis'' ("của một thị tộc, hoặc gia tộc")và huutj tố tiếng Anh ''-ic''.<ref>{{cite web|title=Dictionary|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/gentilic|website=Merriam Webster|accessdate=25 July 2015}}</ref> Cụm từ ''demonym'' bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp có nghĩ là "quần chúng, người dân" ({{lang|grc|δῆμος}}, ''[[Glossary of rhetorical terms#D|demos]]'') với hậu tố nghĩa là "tên" ([[-onym]])..
Từ ''gentilic'' có nguồn gốc từ {{lang-la|gentilis}} có nghĩa là của một sắc tộc. Mặt khác, ''demonym'' có nguồn gốc từ [[tiếng Hy Lạp]] có nghĩa là "dân số". Hậu tố cho tên [[tiếng Việt]] là từ đồng nghĩa được sử dụng trong việc tạo ra từ tên gọi dân cư. Từ này được cho là đã được đặt ra hoặc hồi sinh bởi [[Paul Dickson]] của [[Merriam-Webster]] vào năm 1997<ref>''What Do You Call a Person From...? A Dictionary of Resident Names'' by Paul Dickson (Facts on File, February 1990). {{ISBN|978-0-8160-1983-0}}.</ref>. Tuy nhiên, một số người gán cho thuật ngữ này là George H. Scheetz<ref name="Scheetz">{{Cite book|title=Names' Names: A Descriptive and Pervasive Onymicon|author=George H. Scheetz|publisher=Schütz Verlag|year=1988}}</ref>. Họ tin rằng lần đầu tiên từ này được nhắc đến là trong các tác phẩm văn học đầu tiên của ông, chẳng hạn như trong cuốn Bạn có gọi một người từ khắc là gì. Một từ điển của các tên thường trú. Nó được nghi ngờ là lần đầu tiên được sử dụng vào năm 1893 với tên là ''demonymic''.
 
[[Hội Địa lý Quốc gia (Hoa Kỳ)|Hội Địa lý Quốc gia Hoa Kỳ]] cho rằng cum từ "demonym" là từ một biên tập viên của [[Merriam-Webster]] là [[Paul Dickson (writer)|Paul Dickson]] trong một tạp chí gần đây từ năm 1990.<ref>{{cite journal|date=February 1990|title=Gentilés, Demonyms: What's in a Name?|url=https://books.google.com/?id=krIOAAAAIAAJ&q=demonym&dq=demonym|journal=[[National Geographic Magazine]]|publisher=National Geographic Society (U.S.)|volume=177|page=170}}</ref> Từ này không xuất hiện như là một danh từ, tính từ hay động từ được dẫn xuất từ tên địa lý trong cuốn Từ điển Merriam-Webster Collegiate và cũng không ở trong các cẩm nang biên soạn đáng chú ý chẳng hạn như [[Cẩm nang biên soạn Chicago|''Cẩm nang biên soạn Chicago'']] (''Chicago Manual of Style)''. Về sau, nó được phổ cập mà trong trường hợp này là vào năm 1997 bởi Dickson trong cuốn ''Labels for Locals'' của anh ấy.<ref>{{cite news|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F04EEDB143CF937A25751C1A961958260&scp=1|title=On Language; Gifts of Gab for 1998|author=[[William Safire]]|date=1997-12-14|work=[[The New York Times]]}}</ref> Tuy nhiên, trong cuốn ''What Do You Call a Person From...? A Dictionary of Resident Names'' (ấn bản đầu tiên của ''Labels for Locals'')<ref>''What Do You Call a Person From...? A Dictionary of Resident Names'' by Paul Dickson (Facts on File, February 1990). {{ISBN|978-0-8160-1983-0}}.</ref> Dickson cho rằng cum từ này là từ George H. Scheetz, trong cuốn ''Names' Names: A Descriptive and Prescriptive Onymicon'' (1988) của anh ấy,<ref name="Scheetz" /> quyển sách mà rõ ràng là nơi cụm từ lần đầu xuất hiện. Cụm từ có lẽ đã được dựa trên từ ''demonymic'', vốn được ''[[Từ điển tiếng Anh Oxford]]'' định nghĩa là tên của một công dân [[Athenian]] theo như [[deme]] mà các công dân thuộc về, với lần sử dụng đầu tiên là vào khoảng năm 1893.<ref name="OED">{{cite web|url=http://www.oed.com/|title=Oxford English Dictionary|publisher=Oxford University Press}}</ref><ref>{{cite web|url=https://archive.org/details/constitutionofat00arisuoft|title=Aristotle's ''Constitution of Athens'', edited by J.E. Sandy, at the Internet Archive|page=116}}</ref>
 
== Sử dụng ==
Hầu hết những người bị [[thực dân châu Âu]] tiếp quản không có tên gọi dân cư. Ngoài ra, họ có thể có tên gọi dân cư mang tên quốc gia của họ. Tên gọi dân cư này bao gồm [[Aztec]], [[Iroquois]] và [[Séc]]. Giải thích cho sự xuất hiện này là các hình thức ngôn ngữ của những người này không bao giờ được sử dụng bởi người Anh. Sử dụng quốc gia để chứng minh Séc dùng để gọi [[tiếng Séc]] là ''Čeština'', [[Cộng hòa Séc]] trong tiếng Séc được gọi là ''Česko republika'' và [[người Séc]] gọi là ''eši''. Ngoài ra, thuật ngữ [[người Mỹ]] cũng có vấn đề vì nó được sử dụng cho những người sống ở Mỹ cũng như những người sống ở [[Bắc Mỹ]] và [[Nam Mỹ]]. Những người sống ở Bắc và Nam Mỹ sẽ dễ dàng được gọi là [[châu Mỹ]], tuy nhiên, người ta cũng thường được xác định là người Mỹ.
 
== Tiếng Anh ==
Trong tiếng Anh, các tên gọi dân cư được [[viết hoa]]<ref>{{cite web|url=http://www.mansioningles.com/gram19.htm|title=Gramática Inglesa. Adjetivos Gentilicios|work=mansioningles.com}}</ref> và thường giống với dạng tính từ của địa điểm, ví dụ như ''Egyptian'' (người Ai Cập, thuộc Ai Cập), ''Japanese'' (người Nhật Bản, thuộc Nhật Bản), hoặc ''Greek'' (người Ai Cập, thuộc Ai Cập). Có một số ngoại lệ đáng chú ý. Ví dụ: dạng tính từ của [[Tây Ban Nha]] (Tây Ban Nha) là "Spanish" (thuộc Tây Ban Nha), nhưng tên gọi dân cư lại là "Spaniard" (người Tây Ban Nha).
 
Tiếng Anh thường sử dụng các tên gọi dân cư quốc gia, chẳng hạn như "Ethiopian" hoặc "Guatemalan", trong khi ít khi sử dụng tên gọi dân cư địa phương, chẳng hạn như "[[Chicago]]an", "[[Okie]]", hay "[[Paris]]ian". Nhiều tên gọi dân cư địa phương hiếm khi được dùng và ở nhiều nơi – đặc biệt là các thành phố và thị trấn nhỏ hơn – đều hoàn toàn không có một tên gọi dân cư được chấp nhận và sử dụng phổ biến.<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/ngrams/graph?content=from+Russia%2CRussian&year_start=1808&year_end=2008&corpus=15&smoothing=3&share=&direct_url=t1%3B%2Cfrom%20Russia%3B%2Cc0%3B.t1%3B%2CRussian%3B%2Cc0|title=Google Ngram Viewer|work=google.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/ngrams/graph?content=from+Kentucky%2CKentuckian&year_start=1808&year_end=2008&corpus=15&smoothing=3&share=&direct_url=t1%3B%2Cfrom%20Kentucky%3B%2Cc0%3B.t1%3B%2CKentuckian%3B%2Cc0|title=Google Ngram Viewer|work=google.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/ngrams/graph?content=from+Perth%2CPerthite&year_start=1808&year_end=2008&corpus=15&smoothing=3&share=&direct_url=t1%3B%2Cfrom%20Perth%3B%2Cc0%3B.t1%3B%2CPerthite%3B%2Cc0|title=Google Ngram Viewer|work=google.com}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=https://books.google.com/ngrams/graph?content=Hanoian%2Cfrom+Hanoi%2Cfrom+Ha+Noi&year_start=1808&year_end=2008&corpus=15&smoothing=3&share=&direct_url=t1%3B%2CHanoian%3B%2Cc0%3B.t1%3B%2Cfrom%20Hanoi%3B%2Cc0%3B.t1%3B%2Cfrom%20Ha%20Noi%3B%2Cc0|title=Google Ngram Viewer|last=|first=|date=|website=Google.com|archive-url=|archive-date=|dead-url=|access-date=23 tháng 2 năm 2019}}</ref>
 
=== Tiếp tố ===
Một số yếu tố ngôn ngữ học được sử dụng để tạo ra các tên gọi dân cư trong [[tiếng Anh]]. Cách phổ biến nhất là thêm một [[hậu tố]] vào cuối tên địa điểm,, có thể được sửa đổi một chút trong một số trường hợp. Chúng có thể giống với hậu tố trong [[tiếng Latinh cổ đại]], [[ngữ tộc Semit]], [[ngữ tộc Celt]], hoặc [[ngữ tộc German]].
 
Đuôi "-ese" thường chỉ được dùng như một tính từ hoặc để chỉ toàn bộ.{{Citation needed|date=April 2013}} Vì thế, "a Vietnamese person" thường hay được dùng hơn "a Vietnamese". Thường được dùng cho các địa điểm nói tiếng Pháp và các địa điểm ở Đông Á, từ hậu tố đọc giống tiếng Pháp ''-ais(e)'' – thứ bắt nguồn từ đuôi tính từ tiếng Latinh là ''-ensis'' – chỉ rõ nguồn gốc của địa điểm: vậy nên có Hispaniensis (Spanish), Danensis (Danish), vân vân.
 
== Tiếng Việt ==
Tên gọi dân cư trong tiếng Việt được tạo ra bằng cách thêm chữ "người" vào trước tên địa lí.
 
== Nhầm lẫn ==
Hàng 11 ⟶ 32:
 
== Xem thêm ==
{{portal|Địa lý}}
 
* [[Tên dân tộc]]▼
 
* [[Quốc tịch]]
▲* [[Tên dân tộc]]
*[[-onym]], đặc biệt là [[tên sắc tộc]] (hoặc tộc danh, ethnonym), [[địa danh ngoại lai]] (exonym) và [[địa danh bản địa]] (endonym)
 
== Tham khảo ==
{{tham khảoReflist|30em}}
 
=== Ghi chú ===
{{notelist}}
 
== Liên kết ngoài ==
Hàng 25 ⟶ 50:
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/print_2110.html CIA World Factbook – NATIONALITY]
* [http://www.peoplefrom.co.uk/index.php www.peoplefrom.co.uk] Tên gọi dân cư của Vương quốc Anh.
 
{{Ethnicity}}
 
[[Thể loại:Tên gọi dân cư| ]]
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Tên_gọi_dân_cư”