Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Tây Ban Nha chinh phục Guatemala”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 50:
|-
! scope="row" | {{dts|1524|February|format=m}} – tháng 3, 1524
|
| Retalhuleu, Suchitepéquez, Quetzaltenango, Totonicapán và El Quiché
|-
Dòng 214:
Vào tháng 3 năm 1524, Pedro de Alvarado tiến vào Qʼumarkaj theo lời mời của các lãnh chúa Kʼicheʼ sau thất bại thảm khốc của họ,[91] sợ rằng mình đang rơi vào bẫy.[85] Ông dựng lều tại đồng bằng bên ngoài thành phố hơn là chấp nhận chỗ ở bên trong.[92] Lo sợ số lượng lớn các chiến binh Kʼicheʼ tập trung bên ngoài thành phố và không thể tối ưu kỵ binh trên các đường phố hẹp tại Qʼumarkaj, ông cho mời các lãnh chúa của thành phố, Oxib-Keh (ajpop, hoặc vua) và Beleheb- Tzy (ajpop kʼamha, hay vua bầu) đến gặp ông trong trại.[93] Các lãnh chúa mắc mưu Alvarado, ông bắt họ và giữ làm con tin. Các chiến binh Kʼicheʼ, nhìn thấy lãnh chúa của họ bị bắt làm tù binh, đã tấn công các đồng minh bản địa Tây Ban Nha và tìm cách giết một trong những người lính Tây Ban Nha.[94] Lúc này, Alvarado quyết định để các lãnh chúa Kʼicheʼ được rửa tội và thiêu cháy, và sau đó tiến hành thiêu rụi toàn bộ thành phố.[95] Sau khi Qumarkaj bị hành hình và xử tử, Pedro de Alvarado gửi thư tới Iimumche, thủ đô của Kaqchikel, đề xuất một liên minh chống lại quân kháng chiến Kʼicheʼ. Alvarado viết rằng họ đã gửi 4000 chiến binh tới hỗ trợ, mặc dù Kaqchikel ghi rằng họ chỉ gửi 400.[88]
===San Marcos: Tỉnh Tecusitlán và Lacandón===
Với sự đầu hàng của vương quốc Kʼicheʼ, nhiều dân tộc phi Kʼicheʼ dưới sự thống trị của Kʼicheʼ cũng quy thuận theo Tây Ban Nha. Những nhóm này bao gồm các cư dân Mam của khu vực hiện thuộc [[San Marcos]]. Quetzaltenango và San Marcos được điều hành bởi Juan de León y Cardona, người thực hiện chính sách suy giảm dân cư bản địa và đặt nền tảng cho các thị trấn Tây Ban Nha. Các thị trấn San Marcos và [[San Pedro Sacatepéquez]] được thành lập ngay sau khi chinh phục miền tây Guatemala.[96] Năm 1533 Pedro de Alvarado ra lệnh cho de León y Cardona khám phá và chinh phục khu vực xung quanh các núi lửa Tacaná, Tajumulco, Lacandón và San Antonio; trong thời kỳ thuộc địa, khu vực này được gọi là Tỉnh Tecusitlán và Lacandón.[97] De León hành quân đến thành phố Maya tên là Quezalli bởi các đồng minh nói tiếng Nahuatl của ông với một lực lượng gồm 50 người Tây Ban Nha; các đồng minh Mexico của ông cũng gọi thành phố này bằng cái tên Sacatepequez. De León đổi tên thành phố thành [[San Pedro Sacatepéquez]] để vinh danh người anh em , Pedro de Angulo.[97] Người Tây Ban Nha đã thành lập một ngôi làng gần đó tại Candacuchex vào tháng Tư năm đó, đổi tên thành San Marcos.[98]
===Liên minh Kaqchikel===
Vào ngày 14 tháng 4 năm 1524, ngay sau khi đánh bại Kʼicheʼ, người Tây Ban Nha được mời vào Iximche và được các lãnh chúa Belehe Qat và Cahi Imox đón nhận.[99][nb3] Các vị vua Kaqchikel cung cấp quân lực cho các conquistador để đàn áp tàn quân Kʼicheʼ và để giúp đánh bại [[vương quốc Tzʼutuhil]] láng giềng.[100] Người Tây Ban Nha chỉ ở lại một thời gian ngắn tại Iimumche trước khi tiếp tục đi tới Atitlán, Escuintla và Cuscatlán. Người Tây Ban Nha trở lại thủ đô Kaqchikel vào ngày 23 tháng 7 năm 1524 và vào ngày 27 tháng 7 (''1 Q'at'' trong lịch Kaqchikel) Pedro de Alvarado tuyên bố Iximche là thủ đô đầu tiên của Guatemala, ''Santiago de los Caballeros de Guatemala'' ("Thánh James của Hiệp sĩ Guatemala ").[101] Iximche được người Tây Ban Nha gọi là Guatemala, từ tiếng Nahuatl Quauhtemalla có nghĩa là "vùng đất có rừng". Kể từ khi những người chinh phạt Tây Ban Nha thành lập thủ đô đầu tiên của họ tại Iximche, họ đã lấy tên của thành phố được sử dụng bởi các đồng minh Mexico nói tiếng Nahuatl của họ và áp dụng nó cho thành phố mới của Tây Ban Nha và cho cả vương quốc. Từ đây xuất hiện tên hiện đại của đất nước ngày nay.[102] Khi Pedro de Alvarado đưa quân đến Iximche, ông ủy quyền Juan de León y Cardona tiếp quản vương quốc Kʼicheʼ.[103] Mặc dù de León y Cardona được giao quyền chỉ huy vùng phía tây của thuộc địa mới, ông vẫn tiếp tục đóng vai trò tích cực trong các cuộc chinh phạt tiếp, bao gồm cả cuộc tấn công sau đó vào thủ đô Poqomam.[104]
===Cuộc chinh phạt Tzʼutujil===
Kaqchikel dường như đã liên minh với Tây Ban Nha để đánh bại kẻ thù của họ, Tzʼutujil, có thủ đô là Tecpan Atitlan.[88] Pedro de Alvarado đã phái hai sứ giả Kaqchikel đến Tecpan Atitlan theo yêu cầu của lãnh chúa Kaqchikel, cả hai đều bị Tzʼutujil giết.[105] Khi hay tin này tại Iximche, các conquistador tiến đánh Tzʼutujil cùng với các đồng minh Kaqchikel của họ.[88] Pedro de Alvarado rời Iximche chỉ 5 ngày sau khi ông đến đó, với 60 kỵ binh, 150 bộ binh Tây Ban Nha và một số lượng chiến binh Kaqchikel không rõ. Người Tây Ban Nha và các đồng minh của họ đã đến bờ hồ sau một ngày hành quân vất vả, không gặp trở ngại nào. Không thấy sự phản kháng nào, Alvarado cưỡi ngựa đi trước với 30 kỵ binh dọc theo bờ hồ. Đối diện một hòn đảo đông dân, người Tây Ban Nha cuối cùng cũng chạm mặt các chiến binh Tzʼutujil thù địch và đánh vỡ, phân tán và truy đuổi họ đến một đường đắp hẹp mà các Tzʼutujil tháo chạy qua.[106] Đường đắp quá hẹp cho những con ngựa, do đó họ phải xuống ngựa và băng qua đảo trước khi quân Tzʼutujil phá hủy những cây cầu.[107] Phần còn lại của quân Alvarado sớm bắt kịp nhóm của ông và xông vào đảo thành công. Các Tzʼutujil sống sót nhảy xuống hồ và bơi đến nơi an toàn trên một hòn đảo khác. Người Tây Ban Nha không thể truy đuổi những người sống sót vì 300 chiếc ca-nô do Kaqchikels gửi đi vẫn chưa đến. Trận chiến này diễn ra vào ngày 18 tháng 4.[108]
Ngày hôm sau người Tây Ban Nha tiến vào Tecpan Atitlan nhưng không có bóng người. Pedro de Alvarado dựng trại ở trung tâm thành phố và phái trinh sát đi tìm kẻ thù. Họ bắt được một số dân địa phương và sử dụng họ để gửi tin nhắn cho các lãnh chúa Tzʼutujil, ra lệnh cho họ đệ trình lên nhà vua Tây Ban Nha. Các nhà lãnh đạo Tzʼutujil đầu hàng Pedro de Alvarado và thề trung thành với Tây Ban Nha, lúc đó Alvarado coi họ đã bình định và trở về Iximche.[108] Ba ngày sau khi Pedro de Alvarado trở về Iximche, các lãnh chúa Tzʼutujil đã đến đó để cam kết lòng trung thành của họ và cống nạp cho những người chinh phục.[109] Một thời gian ngắn sau đó, một số lãnh chúa đến từ vùng đất thấp Thái Bình Dương để thề trung thành với nhà vua Tây Ban Nha, mặc dù Alvarado không nêu tên họ trong các lá thư của mình; họ đã xác nhận các báo cáo của Kaqchikel rằng xa hơn ở đồng bằng Thái Bình Dương có vương quốc tên là Izcuintepeque theo tiếng Nahuatl, hay Panatacat theo tiếng Kaqchikel, nơi cư dân hiếu chiến và thù địch với các nước láng giềng.[110]
===Kaqchikel khởi nghĩa===
Pedro de Alvarado bắt đầu đòi vàng từ dân Kaqchikel, làm rạn nứt tình đoàn kết giữa hai dân tộc.[111] Ông yêu cầu các vị vua của họ cống nạp 1000 lá vàng, mỗi lá trị giá 15 peso.[112][nb4]
Một linh mục Kaqchikel tiên tri rằng các vị thần Kaqchikel sẽ tiêu diệt người Tây Ban Nha, khiến người Kaqchikel từ bỏ thành phố của họ và chạy lên rừng núi vào ngày 28 tháng 8 năm 1524 (''7 Ahmak'' trong lịch Kaqchikel). Mười ngày sau, Tây Ban Nha tuyên chiến với Kaqchikel.[111] Hai năm sau, vào ngày 9 tháng 2 năm 1526, một nhóm 16 quân đào ngũ Tây Ban Nha đốt cháy cung điện Ahpo Xahil, cướp phá các đền thờ và bắt cóc một linh mục, hành động mà Kaqchikel đổ lỗi cho Pedro de Alvarado.[113][nb5] Conquistador [[Díaz del Castill]] có kể lại vào năm 1526, ông trở lại Iximche và qua đêm tại "thành phố cổ Guatemala" cùng với Luis Marín và các thành viên khác trong chuyến thám hiểm của Hernán Cortés đến Honduras. Ông báo cáo rằng những ngôi nhà của thành phố vẫn còn nguyên vẹn; ghi chép của ông là những mô tả cuối cùng về thành phố trong tình trạng còn tốt. [114]
Người Tây Ban Nha đã thành lập một thị trấn mới tại Tecpán Guatemala gần đó; Tecpán trong tiếng Nahuatl nghĩa là "cung điện", do đó tên của thị trấn mới được dịch là "cung điện giữa các cây".[116] Người Tây Ban Nha từ bỏ Tecpán vào năm 1527, vì các cuộc quấy nhiễu liên tục của Kaqchikel, và di chuyển đến [[Thung lũng Almolonga]] ở phía đông, tái lập thủ đô của họ trên địa điểm quận [[San Miguel Escobar]] ngày nay là [[Vie Vieja]], gần [[Antigua]] Guatemala.[117] Các đồng minh Nahua và Oaxaca của người Tây Ban Nha định cư ở vùng trung tâm hiện nay là Vie Vieja, sau đó được gọi là Almolonga (không nên nhầm lẫn với Almolonga gần Quetzaltenango);[118]) phía đông bắc của Almolonga, mà họ thành lập năm 1530. [119]
Kaqchikel tiếp tục kháng chiến chống Tây Ban Nha trong nhiều năm, nhưng vào ngày 9 tháng 5 năm 1530, kiệt sức vì chiến tranh dẫn đến cái chết của nhiều chiến binh giỏi nhất của họ còn mùa màng thì kiệt quệ,[120] hai vị vua của hầu hết gia tộc quan trọng trở về từ tự nhiên.[111] Một ngày sau, nhiều quý tộc và gia đình của họ và nhiều người nữa ra mặt đầu hàng tại thủ đô mới của Tây Ban Nha là Ciudad Vieja.[111] Các cư dân cũ của Iximche bị phân tán; một số được chuyển đến Tecpán, phần còn lại đến Sololá và các thị trấn khác quanh hồ Atitlán. [116]
===Vây hãm Zaculeu===
| |||