Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Erwin Rommel”

'''Erwin Rommel''' sinh ra tại [[Heidenheim an der Brenz]], huyện [[Heidenheim (huyện)|Heidenheim]] cách [[Ulm]] khoảng 50&nbsp;km, thuộc bang [[Württemberg]] (nay là bang [[Baden-Württemberg]]), [[Đế quốc Đức|Đế chế Đức]]. Ông là người con thứ hai của giáo sư Erwin Rommel, hiệu trưởng một trường trung học phổ thông đến hết lớp 10 (tiếng Đức: ''Progymnasium'') theo đạo [[Tin Lành]] (''Protestant'') tại Aalen, với Helene von Luz, con gái của một người có chức sắc tại địa phương. Rommel có một anh trai chế́t sớm tên Manfred, hai em trai Karl và Gerhard, và người chị gái mà ông đặc biệt yêu quý là Helene. Theo lời chị gái kể, khi còn nhỏ, Erwin, một cậu bé tóc bạch kim ốm yếu da dẻ trắng xanh, không thích chơi cũng không thích học, chỉ thích ở gần thiên nhiên. Cậu nhút nhát, tính ngoan ngoãn hay mềm lòng với người nhà đặc biệt là mẹ, nhưng không sợ ai trên đời, khép kín và khó kết bạn (mãi đến già cũng như vậy) nhưng rất cởi mở thân thiện với những người thợ thuyền, lười học nhưng nếu đã thích cái gì thì rất tập trung làm và có kết quả ngay.<ref>{{citechú bookthích sách | last = Young | first = Desmond | year = 1950 | title = Rommel: The Desert Fox | url=https://archive.org/stream/RommelDesmondYoung/Rommel%20-%20Desmond%20Young_djvu.txt | publisher = Harper & Row | location = New York | oclc = 48067797 | ref = harv}}</ref> Ở tuổi 14, Rommel và một người bạn của mình đã làm ra một chiếc tàu lượn có thể bay được, tuy không xa lắm. Lúc trẻ, ông có ý định trở thành một kỹ sư hàng không, thế nhưng cha mẹ ông lại đặt ông trước sự chọn lựa hoặc là trở thành nhà giáo hay là sĩ quan. Ban đầu ông chọn nghề giáo nhưng sau đó bỏ và gia nhập vào trung đoàn bộ binh số 124 của bang Württemberg với chức vụ thiếu sinh quân vào năm [[1910]] và không lâu sau đó, ông được gửi đến trường Thiếu Sinh Quân tại [[Gdańsk|Danzig]].

Trong lúc học tại Danzig, đầu năm 1911, Rommel đã gặp người vợ tương lai của mình là Lucie Maria Mollin. Ông tốt nghiệp vào tháng 11 năm [[1911]] và được phong chức trung úy vào tháng 1 năm [[1912]]. Trước khi kết hôn, Rommel còn có một mối quan hệ khác với một phụ nữ tên Walburga Stemmer vào năm [[1912]] và mối tình đó đã đem đến cho hai người một người con gái tên Gertrud. Ông viết cho bà nhiều lá thư với giọng điệu lãng mạn, hơi nông nổi, sau này không còn bao giờ thấy trong thư từ sách vở của ông nữa. Gia đình Rommel phản đối gay gắt đặc biệt là mẹ Rommel vì bà cho rằng xuất thân thấp hèn của Stemmer sẽ làm khó cho việc thăng tiến của Rommel.<ref name = "pete">Caddick-Adams, Peter, ''Monty and Rommel: Parallel Lives'', Arrow, 2012, pp.23-4.</ref> Lúc ấy, Chiến tranh thế giới thứ nhất gần kề, nếu xuất ngũ để kết hôn với Walburga thì có thể bị coi là hèn nhát, các bạn đồng ngũ của Rommel cũng đều khuyên ông chọn sự nghiệp quân sự. Khi chiến tranh nổ ra, Rommel ra trận, dặn chị gái "Nếu em chết thì tất cả tiền bạc trao lại cho Walburg và Trudel tội nghiệp." Nhưng hết chiến tranh, tình yêu không còn nữa, và Rommel đến gặp Lucie thú thật mọi chuyện. Năm [[1916]], Rommel làm đám cưới với Lucie. Walburga và Gertrud chuyển về sống với hai vợ chồng và được giới thiệu là "em họ và cháu gái." Walburga biết Rommel hết sức yêu thương chiều chuộng Gertrud nên còn hy vọng và đã chờ ông suốt 12 năm, thế nhưng khi biết Lucie đã có mang thì bà tự tử. Tháng 12, năm [[1928]] con trai của Rommel ra đời và được đặt tên là Manfred – người con này về sau trở thành [[thị trưởng]] của [[Stuttgart]] từ [[1974]] đến [[1996]].<ref>[[John Bierman|Bierman]] và [[Colin Smith|Smith]] ''The Battle of Alamein: Turning Point, World War II'', p. 56</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last=Remy |first=Maurice Philip |authorlink=:de:Maurice Philip Remy

|year=2002 |title=Mythos Rommel |location=Munich |publisher=List Verlag |isbn=3-471-78572-8 |language=de |pages=14, 15}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách |last=Butler |first=Daniel Allen |authorlink=Daniel Allen Butler |year=2015 |title=Field Marshal: The Life and Death of Erwin Rommel |publisher=Casemate |location=Havertown, PA / Oxford |isbn=978-1-61200-297-2|pages=99-104 |url=https://books.google.ca/books/about/Field_Marshal.html?id=u4L3CQAAQBAJ&redir_esc=y |ref=harv }}</ref>

Quay trở về [[Đức]], Rommel có một khoảng thời gian vô công rỗi nghề. Tuy nhiên, khi quân đội phát xít Đức mất thể chủ động trên chiến trường, Hitler đã gửi Rommel đến bộ tham mưu của Tập đoàn quân B. Lúc này, Rommel đang rất bi quan, quan hệ với Hitler thì rất căng thẳng nên Hitler chủ yếu chỉ muốn dùng sự có mặt của ông để quân đội lên tinh thần. Ông đến nơi, rất ngạc nhiên nhận thấy tuyến phòng thủ dọc theo bờ biển [[Đại Tây Dương]] chỉ tồn tại trong tuyên truyền của Hitler, còn quân đội thì lơ là, chậm chạp. Trong khi đó Rundstedt và Blumentritt do không hiểu các vấn đề kỹ thuật nên đã giao lại công việc cho một viên tướng chuyên trách về kỹ thuật nhưng lại thiếu năng lực chỉ đạo bao quát. Chỉ giữ chức trách Thanh tra (thực chất là tham mưu), Rommel tự tập hợp các chỉ huy từ cấp trung đội trở lên, giải thích cho họ kế hoạch của bản thân, được ủng hộ nhiệt liệt, nhưng sự chống đối gần như công khai từ các kẻ thù chính trị của ông đang giữ các chức vụ cao cấp nhất xung quanh Hitler đã dẫn đến giằng co, gây chậm tiến độ hàng tháng trời.<ref name="Ruge160415">{{citechú thích web|last1=Ruge|last2=Dihm|first1=Friedrich|first2=Friedrich|title=Rommel and the Atlantic Wall December 1943 - July 1944 Oral History - World War II - Invasion of Normandy (1944)|url=http://www.history.navy.mil/research/library/online-reading-room/title-list-alphabetically/r/rommel-atlantic-wall.html#352|website=Naval History and Heritage Command (US)|date=ngày 16 Apriltháng 4 năm 2015|accessdate=ngày 16 Augusttháng 8 năm 2016}}</ref> Cuối cùng Rundstedt can thiệp, ủng hộ cho Rommel được chuyển sang làm chỉ huy. Dưới sự trực tiếp chỉ đạo của ông, công việc diễn ra với tốc độ đáng kinh ngạc, hàng triệu bãi mìn, hàng ngàn ụ bê tông bảo vệ xe tăng và các chướng ngại vật đã được dựng lên trên các bãi biển và các vùng thôn quê. Tướng công binh Meise và nhiều chuyên gia kỹ thuật hiện đại nhận xét rằng Rommel không chỉ có năng lực quân sự mà còn là thiên tài kỹ thuật nữa. {{refn|Earle Rice, sử gia kiêm chuyên gia công nghệ hàng không và hạt nhân: ông sắp đặt đủ kiểu chướng ngại vật đầy sáng tạo ở các bãi biển đự đoán sẽ bị tấn công... nhưng đến cả ông cũng không thể tạo ra kỳ tích, khi mà thời gian, xi măng và nguyên vật liệu đều thiếu... {{sfn|Rice|2009|p=89-90}}|group="n"}}{{refn|Zaloga, sử gia kiêm nhà nghiên cứu công nghệ quân sự: Cái dự án mà ông ta làm có khi do đam mê kỹ thuật cá nhân nhiều hơn này, hóa ra là là một trong những phát minh quốc phòng xuất sắc nhất của Đức.{{sfn|Zaloga|2013|pp=53, 57}}|group="n"}}{{refn|Ruge: "Ông ấy không cứng nhắc đâu... Nếu một anh kỹ sư đề xuất một phát minh vào buổi tối thì thường sáng hôm sau ông sẽ gửi lại cho phiên bản của chính ông, và là bản cải tiến rõ rệt."{{r|Ruge160415}}|group="n"}}

Sau các trận chiến của mình tại châu Phi, ông đúc kết ra rằng không thể nào ngăn chặn được tốc độ tiến công dưới sự yểm trợ tối đa bằng đường không của quân Đồng Minh. Ông đã đưa ra quan điểm rằng các lực lượng xe tăng nên được tách ra thành các đơn vị nhỏ để củng cố vững chắc các điểm trọng yếu và nên được đặt gần chiến tuyến càng tốt bởi vì chúng không thể di chuyển được đi xa một khi cuộc tấn công nổ ra{{fact|date = ngày 6 tháng 1 năm 2013}}. Ông muốn cuộc tấn công của quân Đồng Minh phải được chặn đứng ngay từ các bãi biển bằng cách kết hợp hỏa lực của quân đội với hệ thống chướng ngại vật. Tuy nhiên, vị chỉ huy của ông, Thống chế [[Gerd von Rundstedt]], lại cho rằng không có cách nào ngăn chặn được cuộc tấn công từ bờ biển vì hỏa lực quá mạnh của lực lượng [[Hải quân Hoàng gia Anh]]. Ông ta lại nghĩ các lực lượng xe tăng nên được tổ chức lại thành các đơn vị lớn đóng sâu vào vùng đất liền gần [[Paris]], nơi cho phép lực lượng Đồng Minh tiến sâu vào và sau đó sẽ tiêu diệt họ. Rundstedt bản tính hòa hoãn, không muốn căng thẳng với Rommel, nhưng Leo Geyr von Schweppenburg (vốn là người của Guderian cài vào ngay từ đầu - vốn không phải để chống Rommel mà để cạnh tranh với các lực lượng SS - và được sự ủng hộ ngầm và về sau là công khai của ông này) đã ủng hộ ý tưởng của Rundstedt và cãi nhau với Rommel. Cuối cùng vụ việc đến tai Hitler. Khi phải lựa chọn một kế hoạch cụ thể để tiến hành, Hitler tỏ ra do dự và đưa ra một giải pháp mang tính lưng chừng, giao cho Rommel 3 sư đoàn tăng và Rundstedt 4 sư đoàn, tự giữ lại 4 sư đoàn khác. Kết quả này khiến cả kế hoạch của Rommel lẫn Rundstedt đều không thể thực hiện.<ref>{{citechú bookthích sách|title=US Army in WW II: European Theater of Operations, Cross Channel Attack (Paperback)|publisher=Government Printing Office|isbn=9780160899386|page=248|url=https://books.google.com.vn/books?id=iSAW3D9GIHQC&pg=PA248}}</ref>{{sfn|Cadđick-Adams|2012|p=221}}<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Harrison|first1=Gordon|title=US Army in WW II: European Theater of Operations, Cross Channel Attack|date=1951|isbn=9780794837396|pages=247|url=https://books.google.com/books?id=iSAW3D9GIHQC&pg=PA247}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Williams|first1=Andrew|title=D-Day To Berlin|date=2004|isbn=9780340833971|url=https://books.google.com/books?id=iSAW3D9GIHQC&pg=PA247}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Brighton|first1=Terry|title=Patton, Montgomery, Rommel: Masters of War|date=2008|isbn=9781400114979|page=247|url=https://books.google.com/books?id=85nbrwEmgSYC&pg=PA247}}</ref><ref>{{citechú thích booksách|last1=Keegan|first1=John|title=The Book of War: 25 Centuries of Great War Writing -On the Other Side of the Hill|date=1999|isbn=9780140296556|url=https://books.google.com/books?id=4c6n8T9rNeMC&pg=PT359}}</ref>

Sau chiến tranh, vợ của Rommel quả quyết rằng ông đã chống lại việc ám sát (nhưng cầm nói thêm rằng, ngay sau chiến tranh, nhiều người Đức vẫn trung thành với Hitler và tham gia ám sát có thể bị coi là phản bội){{sfn|Brighton|2008|p=388}}. Người ta đã cho rằng vì không muốn đem các thế hệ người tương lai của người Đức rơi vào sự thất bại của cuộc chiến bởi [[thuyết Dolchstoßlegende]] vẫn thường được một số người Đức tin tưởng sau Thế chiến thứ I, mà thay vào đó, Rommel ủng hộ cuộc một cuộc đảo chính và Hitler sẽ được đem ra xét xử trước công chúng<ref>{{citechú thích booksách|last1=Mitcham|first1=Samuel|title=The Desert Fox in Normandy: Rommel's Defense of Fortress Europe|date=1997|isbn=0275954846|page=181|url=https://books.google.com/books?id=HBQ3Va075OoC&pg=PA181}}</ref>. Một mặt khác, Rommel cảm thấy ngày càng không thể ngồi yên để Hitler quyết định các vấn đề chính trị và chiến lược sau một cuộc trao đồi năm 1943, khi Hitler tuyên bố thẳng thắn là nếu không thể thắng lợi thì sẽ cho dân tộc Đức diệt vong luôn cho xứng với tinh thần của một dân tộc vĩ đại (một điều Hitler sau này đã thực sự thực hiện và chỉ bị chặn lại do Albert Speer và một số người khác ngầm không nghe lệnh). Sau đó tuy Rommel cố gắng nói thẳng nhiều lần với hy vọng Hitler bỏ các suy nghĩ tai hại còn Hitler thì cố lấy lòng Rommel cốt để quan hệ trở lại tốt đẹp như cũ, song cả hai bên đều không thành công.{{sfn|Remy|2002|p=327}}{{sfn|Marshall|1994|p=199}}{{sfn|Butler|2015|p=516}}<ref>{{citechú thích booksách|last1=Edsel|first1=Robert M.|title=The Monuments Men: Allied Heroes, Nazi Thieves and the Greatest Treasure Hunt in History|date=2013|publisher=Random House|isbn=9781448183159|page=159|url=https://books.google.com/books?id=hBoh9SAKOVgC&pg=PT159}}</ref> Các tài liệu mật của tình báo Anh mới được giải mã gần đây <ref>{{chú thích web | url = http://www.youtube.com/watch?v=K25uGpRqNos | tiêu đề = YouTube | author = | ngày = | ngày truy cập = | nơi xuất bản = | ngôn ngữ = }}</ref><ref>{{chú thích web | url = http://books.google.com.vn/books?id=lBCrOLsps1cC&pg=PT160&lpg=PT160&dq=Hitler++Rommel+%22bugged%22+Eberbach&source=bl&ots=E8sKMPM3Xn&sig=NeakjXfX-BuyNIesHu14lvmNC58&hl=vi&sa=X&ei=pnMTU6nkEMbOlAWomIDgAw&ved=0CCoQ6AEwAA#v=onepage&q=Hitler%20%20Rommel%20%22bugged%22%20Eberbach&f=false | tiêu đề = Panzers in Normandy | author = | ngày = | ngày truy cập = 13 tháng 2 năm 2015 | nơi xuất bản = Google Books | ngôn ngữ = }}</ref> cho thấy, dường như Rommel cuối cùng đã thay đối ý định và ủng hộ việc tiêu diệt Hitler. Trước khi Rommel tự tử khoảng một tháng, phía Đồng minh đã biết việc Rommel can dự vào âm mưu chống lại Hitler. Trong một cuộc nói chuyện riêng tư, Tướng [[Heinrich Eberbach]] (khi đó đã là tù binh của quân Đồng minh và không biết căn phòng đã bị Tình báo Anh cài đặt máy ghi âm) nói rằng thượng cấp của ông là Thống chế Rommel đã nói thẳng rằng: "Hitler và những đồng minh thân cận nhất của ông ta cần phải bị giết." Eberbach là một trong những sĩ quan cao cấp (những người khác bao gồm cả Geyr von Schweppenburg người mới là đối thủ của ông về vấn để Normandie, và các tướng lĩnh SS ở mặt trận phía Tây mà trước đó ông đã có va chạm do ông thường chỉ trích các tội ác của họ <ref>{{citechú thích booksách|last1=Bennett|first1=David|title=A Magnificent Disaster: The Failure of Market Garden, the Arnhem Operation, September 1944|date=2011|publisher=Casemate Publishers|isbn=9781935149972|url=https://books.google.com/books?id=QIQ_0WtkGjYC&pg=PT74&lpg=PT74}}</ref><ref>{{citechú thích booksách|last1=Mitcham, Jr.|first1=Samuel W.|title=Retreat to the Reich|date=2006|publisher=Stackpole Books|page=52|url=https://books.google.com/books?id=qBrjZ8-VtEMC&pg=PA52&lpg=PA52}}</ref>{{sfn|Hansen|2014|p=57}}{{sfn|Brighton|2008|p=295}}{{sfn|Remy|2002|p=304}} như Bittrich, Hausser, Sepp Dietrich - một sĩ quan đã từng rất thân cận với Hitler và một người Quốc xã nhiệt thành) đã hứa với Rommel rằng sẽ phục tùng mệnh lệnh của Thống chế và ủng hộ ông trong nỗ lực chấm dứt chiến tranh với các nước phương Tây. Cấp trên của Rommel là Thống chế Kluge cũng ủng hộ ông, dù không nhiệt tình (Thống chế Manstein cũng biết - trước đó hai người chưa từng quen biết nhưng Rommel vẫn đến xin ông giúp, và bị từ chối. Thống chế Rundstedt không đồng ý tham gia, tuy vậy ông giục Rommel "Cậu phải đứng ra làm đi. Cậu hẵng còn trẻ. Mọi người đèu biết cậu và yêu cậu."<ref name='"the Fuehrer had to go..."'>{{citechú thích booksách|last1=Schröder|first1=Stephen Schröder|title=Zwanzigste Juli 1944--Profile, Motive, Desiderate|isbn=9783825811716|pages=191|url=https://books.google.com/books?id=fpbMV5fIWzEC&pg=PA191&lpg=PA191&}}</ref><ref>{{citechú thích booksách|last1=Prados|first1=John|title=Normandy Crucible: The Decisive Battle that Shaped World War II in Europe|date=2011|isbn=9781101516614|url=https://books.google.com/books?id=LKojFcDjF7IC&pg=PT156&lpg=PT156}}</ref>{{sfn|Mitcham|1997|p=37}}{{sfn|Hansen|2014|p=56}}). Với sự đồng tình của Kluge, Rommel đã gửi một tối hậu thư cho Hitler ("Đây là cơ hội cuối cùng của ông ta, nếu ông ta không nghe thì chúng ta sẽ hành động!") yêu cầu đi đến "giải pháp chính trị" với các nước phương Tây thuộc phe Đồng minh. Thật không may, sau đó hai ngày Rommel bị thương nặng do một cuộc không kích của quân Đồng minh và không thể điều động các lực lượng ở mặt trận phía Tây cũng như hỗ trợ nhóm của Stauffenberg.

Hiện nay, việc Rommel đồng ý và tham gia vào vụ ám sát còn có những tranh cãi (tính riêng ở Đức, các nhà sử học đồng ý là ông đã ủng hộ cả vụ ám sát gồm có Cornelia Hecht, Maurice Remy, Peter Lieb, trong khi Reuth phản đối. Các nhà sử học Anh-Mỹ như Showalter, Fraser hay Butler thì có xu hướng lý luận rằng thật khó tin một con người trước đó chả quan tâm gì đến chính trị như Rommel lại tự nhiên đổi ý và dây dính vào một vụ ám sát), nhưng tuyệt đại đa số các nhà sử học xác nhận ông đã chủ trì kế hoạch hòa bình ở mặt trận phía Tây (ông hơi ngây thơ khi tin rằng phương Tây sẽ chấp nhận bắt tay với Đức để ngăn họa Cộng sản, và nhất là lại đi giục Hitler là người mà không một chính phủ nào còn tin tưởng được đi làm việc đàm phán đó - nhưng cũng có những nhà sử học như Pimlott cho rằng cũng có khả năng đàm phán thành công, nếu là chính ông đi đàm phán, Maurice Remy thì cho là ít ra cũng ngăn được hàng triệu người chết vô nghĩa, và đa phần sử gia công nhận vụ ông bị thương ngay trước cuộc ám sát là một vận rủi tệ hại ảnh hưởng đến kết quả kế hoạch và số phận nước Đức) Về cơ bản, với ý thức về khả năng nội chiến, và ý thức về nghĩa vụ của người sĩ quan lẫn tình cảm cá nhân với Hitler vẫn rất lớn, có lẽ ông đã không tham gia vào nhóm chuẩn bị và trực tiếp ám sát (những người vẫn sẽ tiến hành khi không có ông). Nhưng ông che chở cho họ, cố gắng tập hợp một lực lượng thống nhất và tìm kiếm một phương án chung có lợi cho nước Đức.{{sfn|Von Fleischhauer|Friedmann|2012|}}{{sfn|Pimlott|2003|pp=213, 218}}<ref name="Mythos Rommel (Raffael Scheck)"/>{{sfn|Lieb|2013|p=343}}{{sfn|Knopp|2013|p=81}}{{sfn|Rice|2009|95}}<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Gabel|first1=Christopher|title=Great Commanders [Illustrated Edition]|date=ngày 15 Augusttháng 8 năm 2014|publisher=Pickle Partners Publishing|isbn=9781782894469|url=https://books.google.com/books?id=sIRvCwAAQBAJ&pg=PT199}}</ref>{{sfn|Hansen|2014|p=46}}{{sfn|Mitcham|1997|p=176-185}}. Quá trình tiến hành đã khiến ông đối mặt những "nguy hiểm chẳng kém gì với những người trực tiếp ám sát" (nhận định của Remy) trong vòng vây của bộ máy Quốc xã. Có lúc ông đã tính tới sơ tán vợ con sang Pháp nhưng nghĩ làm thế lại gây nghi ngờ nên thôi.{{sfn|Remy|2002|p=339}}{{sfn|Lieb|2013|p=343}}

Sau vụ ám sát hụt Hitler [[20 tháng 7|ngày 20 tháng 7]], 1944, năm người chủ mưu bị xử tử ngay trong ngày, còn Mật vụ Đức truy ra sự can dự của Thống chế [[Günther von Kluge]], Tổng Tư lệnh Mặt trận miền Tây, tức cấp trên trực tiếp của Rommel. Sau khi bị thay thế bởi Thống chế [[Walter Model|Otto Moritz Walter Model]], Thống chế Kluge tự tử. Thượng tướng von Stülpnagel (Thống đốc quân sự tại Pháp), sau khi tự tử không thành, lúc nửa mê nửa tỉnh đã thốt ra tên của Rommel<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Martin|first1=Blumenson|title=Heroes Never Die: Warriors and Warfare in World War II|date=2001|publisher=Cooper Square Press|isbn=9780815411529|page=375}}</ref>. Sau đấy, khi bị Mật vụ tra tấn dã man, Đại tá [[Caesar von Hofacker]] (thuộc tổng hành dinh của Ban Quân quản Pháp tại Paris) và nhiều nguười khác khai ra vai trò của Rommel trong âm mưu. Hofacker khai Rommel đã trấn an ông: "Hãy nói với những người ở Berlin rằng họ có thể trông cậy nơi tôi." Đấy là câu nói ám ảnh đầu óc của Hitler khiến cho Lãnh tụ quyết định vị thống chế được ông yêu thích phải chết, dù ông biết đấy là người được ngưỡng mộ nhất trên nước Đức - Thực ra, ban đầu, dù hết sức tức giận và "tổn thương" (từ của Der Spiegel), nhưng Hitler định đợi đến lúc Rommel hết cơn hôn mê thì sẽ cho ông về hưu trong im lặng, nhưng không ngờ ông tỉnh dậy quá nhanh còn bằng chứng thì càng lúc càng nhiều.{{sfn|Von Fleischhauer|Friedmann|2012|}} {{sfn|Butler|2015|p=535}} Hơn nữa, lúc này, các kẻ thù của Rommel, vốn đã chờ cơ hội này từ lâu, đã liên kết với nhau: Himmler, Bormann, Keitel, Jodl... đã vây quanh Hitler và xúi giục, thúc ép ông ta ra tay với kẻ phản bội.<ref name="Heinz Linge, người hầu phòng của Hitler, hồi tưởng năm 1955">{{citechú newsthích báo|last1=Linge|first1=Heinz|title=The Private Life of Adolf Hitler - Detroit Free Press from Detroit, Michigan, p. 12|issue=Novemberngày 17, tháng 11 năm 1955}}</ref>{{sfn|Hansen|2014|p=52}}{{sfn|Remy|2002|p=336}}<ref name=NatGeoCha/>.

Sau này, Keitel khai trước Tòa án Nurnberg rằng ông ta đã viết một bức thư do Hitler đọc (gửi kèm lời khai của những người khác về sự tham gia của Rommel): Nếu Rommel vô tội, Hitler yêu cầu ông hãy đến gặp trực tiếp Hitler và giải thích <ref>{{citechú bookthích sách|last1=Röhr|first1=Werner|title=Thema: Der verdrängte Völkermord an den Armeniern im ersten Weltkrieg Issue 24 of Bulletin für Faschismus- und Weltkriegsforschung|date=2005|publisher=Edition Organon|page=52}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Gorlitz|first1=Walter|last2=Keitel|first2=Wilhelm|title=The Memoirs of Field-Marshal Wilhelm Keitel: Chief of the German High Command, 1938-1945|isbn=9781461661153|page=194|url=https://books.google.com/books?id=LDlrrEpdctEC&pg=PA194}}</ref>, nếu ông không chọn như vậy thì tức là thú nhận đã phản bội và trong trường hợp đó, ông hãy tự cân nhắc các hậu quả. Hitler cử Burgdorf và Maisel đưa thư và mang thuốc độc đến.<ref>{{citechú thích booksách|last1=Gorlitz|first1=Walter|last2=Keitel|first2=Wilhelm|title=The Memoirs of Field-Marshal Wilhelm Keitel: Chief of the German High Command, 1938-1945|isbn=9781461661153|page=194|url=https://books.google.com/books?id=LDlrrEpdctEC&pg=PA194}}</ref>)

Sau khi Burgdorf và Maisel đến, mọi người thấy không phải để thảo luận công tác sắp tới của Rommel. Hai người yêu cầu được nói chuyện riêng với Thống chế, và ba người đi vào phòng đọc sách. Rommel đã không tận dụng cảm tình của Hitler để tìm đường sống (chọn lựa đến Berlin và giải thích). Ông thú nhận nhẹ nhàng, đến mức Maisel phải ngạc nhiên: "Ừ, tôi sẽ đối mặt với các hậu quả. Có lẽ tôi đã quên." Rồi ông đi lên đi xuống, trong khi hai người cứ chờ, cho đến khi ông dừng, và nói như xin lỗi, "Tôi từng yêu Lãnh tụ, đến bây giờ cũng vẫn yêu." "Sự đạo đức giả" này khiến Maisel, người một lòng trung thành với Hitler, cảm thấy "thật kinh tởm": làm sao một người đã nhận là mình muốn giết Hitler còn nói được câu đó? Nhưng Burgdorf và Maisel vẫn cư xử với vẻ tôn kính.{{sfn|Knopp|2011|p=416}}{{sfn|Remy|2002|pp=348, 419}}<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Mitcham Jr.|first1=Samuel W.|last2=Mueller|first2=Gene|title=Hitler's Commanders: Officers of the Wehrmacht, the Luftwaffe, the Kriegsmarine, and the Waffen-SS|date=Aug 24, 2012|publisher=Rowman & Littlefield Publishers|isbn=9781442211544|url=https://books.google.com/books?id=AYadmPJudNMC&pg=PA24}}</ref><ref>{{citechú thích booksách|last1=Vogel|first1=Thomas|title=Aufstand des Gewissens: Militärischer Widerstand gegen Hitler und das NS-Regime 1933 - 1945|date=2000|publisher=Mittler|isbn=9783813207088|page=434}}</ref>

Dù hiện nay còn có tranh cãi, nhưng đa số (điều được công nhận cả bởi những nhà sử học xét lại như Proske) sử gia nhận định rằng Rommel không phạm tội ác nào, và tù binh hay nhân dân các nước đều được ông và quân lính của ông đối xử tử tế.<ref name=FrankAllg112012>{{citechú newsthích báo |date=ngày 3 Novembertháng 11 năm 2012 |title=Der Mann wusste, dass der Krieg verloren ist |others=Hans-Ulrich Wehler interviewed by Jan Wiele on the TV movie "Rommel" |newspaper=Frankfurter Allgemeine |language=de |url=http://www.faz.net/aktuell/feuilleton/medien/hans-ulrich-wehler-zu-rommel-der-mann-wusste-dass-der-krieg-verloren-ist-11947572.html |accessdate= ngày 15 Junetháng 6 năm 2016 }}</ref><ref>{{citechú thích newsbáo|last1=KANOLD|first1=JÜRGEN|title=Denkmal des Anstoßes|url=http://www.swp.de/ulm/lokales/ulm_neu_ulm/Denkmal-des-Anstosses;art4329,1355468 |accessdate = ngày 4 tháng 8 năm 2016-08-04 |date=2012}}</ref> Trong một cuộc họp Quốc hội, Churchill có nói: "Chúng ta có một đối thủ rất dũng cảm và tài giỏi, và tôi có thể nói (rõ hơn là) phía bên kia của cuộc chiến tàn phá này là, một vị tướng quân vĩ đại.”<ref name="ReferenceB">{{chú thích sách|title=Wealth, War and Wisdom|first=Barton| last=Biggs|edition=illustrated|publisher=John Wiley and Sons|year=2008|isbn=0470223073|page=97}}</ref> Khi nghe tin về cái chết của Rommel, Churchill có nói: "Ông ta xứng đáng có được sự tôn trọng của chúng ta, bởi vì, mặc dầu là một người lính Đức trung thành, ông đã chán ghét Hitler và những việc làm của hắn, và đã tham gia vào âm mưu giải thoát nước Đức khỏi tay tên bạo chúa này. Vì điều đó mà ông ta đã phải trả giá bằng chính mạng sống của mình. Trong những cuộc chiến tranh cho nền dân chủ tân tiến, có rất ít chỗ cho tinh thần hiệp sĩ này.''<ref name="ReferenceB"/>

Các nhà sử học thậm chí còn không chắc rằng con người ngây thơ, đã nhiều lần chống lại, thậm chí đốt bỏ (là tội có thể xử bằng tử hình) các mệnh lệnh tội ác, giáo dục cả đối phương cư xử cho đúng luật lệ chiến tranh, can thiệp vào các cơ quan không dưới quyền mình (như lực lượng SS, Tổ chức Todt) để bênh vực dân thường và tù binh này{{sfn|Watson|1999|p=138}}{{sfn|Lieb|2014|p=130}}{{sfn|Marshall|1994|p=121}}{{sfn|Lewin|1998|p=225, 242}}<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Wright|first1=Peter V.|title=The Chrysalis of Oc: Innocent and the Innocents|date=2015|publisher=Lulu.com|isbn=9781483437736|pages=191–192|url=https://books.google.com/books?id=eOewCgAAQBAJ&pg=PA191}}</ref>{{sfn|Holderfield|Varhola|2009|loc=[https://books.google.com/books?id=xJs6WStOP2oC&pg=PA36 p. 36].}} có bao giờ thật sự nhận ra toàn bộ bộ mặt của chế độ mình đã phục vụ và giá trị của những việc mình đã làm cho nó hay không, hay là một lúc nào đó có biết nhưng đã cố gắng trốn tránh hiện thực. Nguyên nhân đến từ tính cách lạc quan hơi quá đáng, ít đọc sách báo gì ngoại trừ liên quan đến quân sự, lối sống khép kín, những hiểu lầm gây ra do ảo tưởng của ông về Hitler, thói quen luôn luôn có mặt nơi tiền tuyến (nhiều khi để các công việc hành chính lại cho người khác) và một thứ vận may (hoặc vận xui) kỳ lạ nó dẫn đến những trường hợp như: trước chiến tranh, ông tình cờ thoát khỏi việc bị điều động đi huấn luyện hoặc hợp tác với các đơn vị Freikorps nổi tiếng tàn nhẫn (vốn không ngại ngần bắn thằng vào nhân dân Đức); khi chiến tranh diễn ra, ông lại không có mặt ở mặt trận phía Đông nơi các tội ác chú yếu xảy ra; khi ở Ba Lan, ông có đi thăm người chú vợ là nhà lãnh đạo nổi tiếng Edmund Roszczynialski, được mấy hôm thì ông này bị giết trong một đợt thảm sát do Quốc xã tổ chức - Rommel, không biết gì về các việc xảy ra chung quanh, tiếp tục (làm theo lời vợ giục) liên tiếp gửi các bức thư cho các cấp dưới của Himmler nhờ hỏi tin tức và chiếu cố đến người họ hàng của mình (sau cả năm trời viện cớ khó khăn về thủ tục hành chính, các viên chức này thông báo cho ông là có vẻ như ông chú vợ của ông đã tử vong do thời tiết khắc nghiệt hoặc một tai nạn của chiến tranh); khi ở châu Phi, một nhóm SS do Walther Rauff được cử đến để cướp vàng bạc và thanh trừng người Do Thái nhưng Rommel thì đang ở cách đó 500km chỉ huy trận El Alamein, và nhóm này lặng lẽ về Đức khi tình hình xấu đi; các mệnh lệnh tội ác từ trên gửi xuống thì qua OKW (là những người Rommel vốn không có thiện cảm và cho là đã che mắt một lãnh đạo "đầy lý tưởng" như Hitler) và dùng ngôn ngữ mập mờ; năm 1943, ông lên hỏi Hitler là có lẽ nên thăng một người Do Thái lên làm Gauleiter để thế giới biết là các tin đồn mà Đồng minh tuyên truyền là sai; ở Italy, vào thời điểm một nhóm SS gây ra thảm sát (ở khu vực do Rommel cai quản vốn không có đổ máu lớn) thì Rommel đang ốm liệt nằm trong bệnh viện - Tuy nhiên sau ông biết được việc này do đào lên được xác người Do Thái trong cái hồ nước gần đó, và các phản ứng trơ trẽn lạnh lùng của các sĩ quan SS khi ông phàn nàn về tội ác của họ đã khiến ông kinh hoàng. Sau đó bạn ông là tướng [[Johannes Blaskowitz]] (một người có lương tâm và lòng dũng cảm, và cũng kết thúc bi kịch) ở phía Đông về đã nói cho ông biết rằng các "tin đồn" đáng sợ về mặt trận phía Đông là có thật. Theo như Desmond Young, ông lên gặp thẳng Hitler báo cáo các sự việc mình mới biết và yêu cầu xử lý ngay, tất nhiên là Hitler tỉnh bơ giải thích cho ông rằng các đề nghị của ông khó mà thực hiện được. Còn nhật ký của Đô đốc Ruge ghi lại rằng sau khi biết được cả tình hình đạo đức lẫn quân sự của đất nước, ông đã trầm cảm nặng, và có lúc ông tâm sự rằng "Công lý là nền tảng không thể nào thay thế được của quốc gia. Vậy mà mấy người trên đó lại không biết giữ mình sạch sẽ." Tuy vậy ông còn tình cảm với Hitler và đã không ngăn được niềm vui chỉ vì y đến thăm, nhưng khi ông ta về thì Rommel quay lại trạng thái trầm cảm như cũ khi nhớ lại hiện thực (dù khi bắt tay vào công việc ông vẫn tràn đầy năng lượng như thường). Tất nhiên Rommel có biết là quan điểm của chính quyền lúc ấy có yếu tố phân biệt chủng tộc, nhưng điều này lúc ấy phổ biến khắp thế giới phương Tây nên chỉ có vậy thì không đủ để ông tin là quốc gia của mình bất thường. Nhìn chung, các nhà sử học nhận định là không có bằng chứng nào cho thấy ông có biết các tội ác chủ yếu của chế độ cho đến trước thời điểm cuối 1943/đầu 1944, là thời điểm ông gia nhập phe chống chính quyền (có lẽ với nhiều lý do), còn nếu là sự việc đập vào mắt trực tiếp thì ông đã ngăn chặn, phản đối, và vì giá trị to lớn của ông với chế độ, Hitler và Đảng Quốc xã đánh chấp nhận.{{sfn|Butler|2015|101, 148}}{{sfn|Remy|2002|p=44, 245, 247, 361}}<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Łunecki|first1=Leszek|title=Ks. Edmund Roszczynialski|page=8|url=http://www.zscewice.pl/ftp_public/ks_Edmund_Roszczynialski.pdf}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Knopp|first1=Guido|title=Hitlers Krieger|date=2013|publisher=C. Bertelsmann Verlag|isbn=978-3-641-11998-0|url=https://books.google.com/books?id=lKFaCj-SeTkC&pg=PT54&dq=rommel++gauleiter+Naivit%C3%A4t&hl=en&redir_esc=y}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Mosier|first1=John|title=Cross of Iron: The Rise and Fall of the German War Machine, 1918-1945|date=2007|publisher=Macmillan|isbn=978-3-641-11998-0|page=41|url=https://books.google.com/books?id=zrMt1_4KmAAC&pg=PA41&dq=rommel++gauleiter+Naivit%C3%A4t&hl=en&redir_esc=y}}</ref>{{sfn|Von Fleischhauer|Friedmann|2012|}}{{sfn|Scheck|2010}}{{sfn|Lieb|2014|p=129}}<ref>{{citechú newsthích báo|last1=Caron|first1=Jean-Christoph|title=Erwin Rommel: Auf der Jagd nach dem Schatz des "Wüstenfuchses", pg.2|url=http://www.spiegel.de/wissenschaft/mensch/erwin-rommel-auf-der-jagd-nach-dem-schatz-des-wuestenfuchses-a-522484-2.html|date=2007}}</ref>{{sfn|Mitcham|2007|p=71}}{{sfn|Young|1950|p=237}}{{sfn|Lewin|1998|p=8}}

Bản thân Rommel bất bình với các vấn đề xã hội trong trong nước, đặc biệt là chia rẽ vùng miền và giai cấp, nhưng ông không thích con đường chính trị, hay nghề nghiệp bàn giấy nhàm chán khác và không muốn thỏa hiệp với lý tưởng của mình (sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất, dù rất khát vọng thăng tiến, nhưng ông lại cho là chấp nhận thăng tiến là góp phần ủng hộ “hệ thống bất công”, nên đã từ chối cơ hội gia nhập hàng ngũ ưu tú và lên tướng){{sfn|Remy|2002|pp=24-25}}<ref name="Geheimnisse des Dritten Reichs">{{citechú bookthích sách |last1=Knopp |first1= Guido |title= Geheimnisse des "Dritten Reichs" |date=2011 |publisher= C.Bertelsmann |isbn=9783641065126 |url= https://books.google.com/books?id=kaWCxOTyUDkC&pg=PT185&lpg=PT185}}</ref>. Mặc dù cổ vũ công bằng xã hội, ông lại nhiệt liệt ủng hộ đạo đức và các tinh hoa truyền thống của giai tầng hiệp sĩ -quý tộc xưa cũ. Là “hiện thân và linh hồn của chiến tranh”, “ở ngoài mặt trận như thể trong mùa ái tình” vào thời chiến, nhưng thông thường ông thích giải quyết mọi chuyện bằng biện pháp ngoại giao (một điều thể hiện rõ ở Rommel trong nội loạn sau Chiến tranh Thế giới thứ nhất - ông lấy lại Thành phố Lindau và bảo vệ khu Thị chính Schwäbisch Gmünd từ làn sóng Cách mạng Cộng sản bằng đàm phán hòa bình, trong khi khắp nước Đức các đội quân chính quy và không chính quy đã đàn áp các cuộc nổi dậy trong bể máu và hỗn loạn. Hitler cũng tham gia các hoạt động dẹp loạn thời kỳ này), với mong muốn tận hưởng hòa bình bên người vợ yêu dấu.{{sfn|Mitcham|2007|p=6}}{{sfn|Remy|2002|p=21, 42}}<ref name="Mythos Rommel (Raffael Scheck)">{{citechú thích web|last1=Scheck|first1=Raffael|title=Mythos Rommel|url=http://www.perspectivia.net/publikationen/francia/francia-recensio/2010-3/ZG/mythos-rommel_scheck}}</ref> Với con người như vậy, nhiều nhà sử học cho rằng, nếu không có cuộc gặp định mệnh với Hitler thì thế giới không thể nào biết đến ông. Ông nhìn thấy ở Hitler, kẻ xuất thân bình dân như mình, hiện thân cho ý chí của nhân dân Đức, và ông sẽ cống hiến, được ghi nhận và tưởng thưởng bởi ý chí đó.{{sfn|Watson|1999|p=169}} Đó cũng là định mệnh với Hitler, người nhìn thấy ở Rommel một chiến binh huyền thoại đúng với lý tưởng của ông ta về người hùng của nhân dân{{sfn|Fischer|2014}}<ref>{{citechú newsthích báo|last1=Todeskino|first1=Marie|title=Wüstenfuchs, Draufgänger, Widerstandsheld?|accessdate=ngày 22 Septembertháng 9 năm 2016|agency=dw.com|date=ngày 2 Novembertháng 11 năm 2012}}</ref>, đồng thời là một công cụ chính trị hoàn hảo để giữ vững tinh thần chiến đấu cho quân dân (không chỉ quân lính mà cả tướng tá nữa) trong những thời khắc gay go nhất, để đổ gánh nặng hận thù từ các quan chức cấp cao sang đôi vai của ông<ref name=NatGeoCha>{{Cite episode |last1=Frey |first1=Christian |last2=Versteegen |first2=Tim |year=2011 |title=Hitler's Desert Fox |series=Nazi Underworld |network=National Geographic Channel |url= http://www.nationalgeographic.com.au/tv/nazi-underworld/ |accessdate=ngày 15 Junetháng 6 năm 2016 }} "Các ông lớn...ghét Rommel...Như vậy là đúng vào ý đồ của Hitler, một nhà độc tài điển hình theo mô thức chia để trị." (sử gia Guy Walters, 42:00). "Các kẻ thù của Rommel đã liên kết chống lại ông. Sự việc bắt đầu ở Tòa án Danh dự và kết thúc với việc Bormann và Keitel phong tỏa Hitler." (sử gia Reuth, 43:00).</ref>. Y cũng không thể chọn ai khác, vì không ai khác có sức hấp dẫn cá nhân và cá tính mạnh mẽ của Rommel để làm điều đó (một điều thể hiện vào giai đoạn Rommel không còn niềm tin vào chiến thắng và cả Hitler lẫn bộ máy - Hitler và Goebbels đã nghĩ đến Manstein như một giải pháp thay thế để khôi phục khí thế lẫn "định hướng chính trị" cho các sĩ quan, nhưng không thành công).{{sfn|Von Fleischhauer|Friedmann|2012|}}{{refn|Halder: "Rommel là tên điên nhưng không ai dám đấu với hắn vì hắn đặc biệt tàn bạo và lại có các cấp cao nhất đứng sau lưng."{{sfn|Reuth|2005|p=186}}{{sfn|Watson|1999|p=175}} Lưu ý: câu kết luận này được viết ra bởi một người muốn phá Rommel đến nỗi đã cử Paulus và Gause đến đẻ kiểm soát ông bất chấp những rối loạn và bất lợi điều đó sẽ gây cho quân Đức. Paulus sau khi va chạm với Rommel đã ra về theo lời vợ khuyên, còn Gause sẽ trở thành cộng sự tin cậy của Rommel.{{sfn|Butler|2015|pp=241, 281-283}}{{sfn|Stein|2007|p=242}}|group="n"}}<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Pyta|first1=Wolfram|title=Hitler: Der Künstler als Politiker und Feldherr. Eine Herrschaftsanalyse|date=ngày 14 Apriltháng 4 năm 2015|publisher=Siedler Verlag,|isbn=9783641157012|page=520-521|url=https://books.google.com/books?id=iFDgBQAAQBAJ&pg=PT520}}</ref>{{sfn|Remy|2002|p=212}}<ref>{{citechú thích booksách|last1=Frieser|first1=Karl-Heinz|title=Die Ostfront 1943/44: der Krieg im Osten und an den Nebenfronten|date=2007|publisher=Deutsche Verlags-Anstalt|isbn=9783421062352|page=223|url=https://books.google.com.vn/books?id=53ITAQAAMAAJ&q=%22Haltung+und+ohne+jede+innere+und+charakterliche+Festigkeit%22&dq=%22Haltung+und+ohne+jede+innere+und+charakterliche+Festigkeit%22&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiA1are4qDPAhWHI5QKHXRcCy8Q6AEIGzAA}}</ref> (Sau cuộc ám sát, hoảng hốt về hậu quả khi để cho một người từ đầu đã có tư tưởng dở dở ương ương, thậm chí cấm báo chí Quốc xã tuyên truyền ông là Đảng viên Quốc xã{{sfn|Butler|2015|p=239}}{{sfn|Remy|2002|p=121, 240}} đóng vai trò hiệu triệu, Hitler và Goebbels đã ép Rundstedt và nhất là Guderian giúp phát-xít hóa quân đội<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Toland|first1=John|title=Adolf Hitler: The Definitive Biography|date=2014|publisher=Knopf Doubleday Publishing Group|isbn=9781101872772|page=1276|url=https://books.google.com/books?id=ZzBkAwAAQBAJ&pg=PT1276}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Messenger|first1=Charles|title=The Last Prussian: A Biography of Field Marshal Gerd Von Rundstedt|date=2012|publisher=Pen and Sword|isbn=9781473819467|page=229|url=https://books.google.com/books?id=9yfAAwAAQBAJ&pg=PA229}}</ref>{{sfn|Prados|2011|164}}<ref>{{citechú thích booksách|last1=Ripley|first1=Tim|title=The Wehrmacht: The German Army in World War II, 1939-1945|date=2014|publisher=Routledge|isbn=9781135970345|url=https://books.google.com/books?id=Z8C2AgAAQBAJ&pg=PA234}}</ref>) Mối quan hệ này được sử gia Maurice Remy gọi là “cuộc hôn nhân trong mơ”, dù về sau, như nhà văn Ernst Juenger nhận xét, nó trở thành “tình yêu pha lẫn hận thù.”{{sfn|Remy|2002|p=253}} Ngay từ năm [[1941]], [[Paul Joseph Göbbels|Joseph Goebbels]] đã đưa cái tên "Rommel" trở thành biểu hiện của sự bất khả chiến bại của dân tộc Đức.<ref name="Reuth136"/>

Hệ thống chiến tranh và mô hình lãnh đạo do Rommel lập ra phục vụ hoàn toàn cho các lý tưởng đó, với sự nhấn mạnh vào sự bình đẳng về hưởng thụ và hy sinh giữa tướng và lính, lãnh đạo bằng tấm gương, sự hào hiệp với kẻ yếu và người nước ngoài, sự đào tạo toàn diện và trọng dụng dành cho các sĩ quan trẻ, giảm thiểu quyền lực của tầng lớp chiến lược gia bàn giấy vốn toàn quý tộc.{{sfn|Watson|1999|p=169}} Có điều sự thiết kế này dựa trên những tính toán rõ ràng của một con người lạnh lùng, hãnh tiến, cao vọng như Hitler, nhưng có tầm nhìn, không phạm tội ác, tỉnh táo hơn cả Hitler vào lúc sống còn, như một số nhà chính trị học đề xuất{{sfn|Hansen|2014|pp=48, 69, 71, 354}}<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Cocks|first1=Geoffrey|title=The State of Health: Illness in Nazi Germany|date=2012|publisher=Oxford University Press|isbn=9780199695676|pages=206|url=https://books.google.com/books?id=4DMUDAAAQBAJ&pg=PA206}}</ref>, hay là cảm hứng nhất thời của một sĩ quan liều mạng nhưng nhân ái, thông minh nhưng ngây thơ, khắc kỷ mà lãng mạn, như nhiều sử gia miêu tả{{sfn|Butler|2015|pp=18, 178, 353, 392, 410, 549, 551}}<ref name=Storbeck041213/>{{sfn|Remy|2002|p=20, 25, 28-30, 49, 60, 74-75}}, thì đến nay vẫn còn tranh cãi. Có sử gia như Bruce Watson nhận định “Anh hùng, ác nhân, kẻ thao túng, một tướng quân chân thành... thế nào cũng đúng cả. Trừ có “thằng hèn” thì không phải thôi.”{{sfn|Watson|1999|p=122}} Peter Lieb cho rằng “Ông ấy là con người huyền thoại … Còn nếu nói có nên coi ông ấy làm hình mẫu phấn đấu, thì bạn phải tự quyết lấy cho mình thôi.”<ref name="kas.de">{{citechú thích web |last1= Lasserre |first1=Caroline |title= www.kas.de/niedersachsen/de/publications/38303/ |url= http://www.kas.de/niedersachsen/de/publications/38303/|accessdate = 2016-08-04ngày 4 tháng 8 năm 2016}}</ref> Nhiều sử gia khác đồng ý rằng dù ông là một trong những vĩ nhân tự ghi chép các hoạt động của mình cẩn thận nhất, nhưng đến nay ông thật sự là người thế nào thì rất khó lý giải (bởi vì các ghi chép đó, tuy văn phong mạch lạc, cụ thể ngày tháng lại kèm theo nhiều minh họa tự vẽ tự chụp, nhưng ngoại trừ hỏi thăm vợ con, còn thì có lần hiếm hoi mà ông bình luận sự kiện không dính líu quân sự, là nhận xét một buổi đi nhà hát mà người ép ông tham gia là "quá chán").<ref name=Welt180808>{{citechú newsthích báo |last=Sonnberger |first=Heike |date=ngày 18 Augusttháng 8 năm 2008 |title=Ausstellung entzaubert "Wüstenfuchs" Rommel |newspaper=Die Welt |url=http://www.welt.de/politik/article2320651/Ausstellung-entzaubert-Wuestenfuchs-Rommel.html |accessdate= ngày 15 Junetháng 6 năm 2016 }}</ref> Một số hãng truyền thông như FOCUS thì đưa ra ý kiến rằng, có thể ông không phải người Quốc xã, nhưng ngây thơ lại liều mạng như vậy mà đến giờ còn được đem ra làm mẫu hình phấn đấu thì thật là tai hại.<ref name="Erwin Rommel in der Bundesrepublik keineswegs zum Vorzeigesoldaten">{{citechú thích newsbáo|last1=Wiederschein|first1=Harald|title=Erwin Rommel - Der Mythos vom unschuldigen "Wüstenfuchs"|url=http://www.focus.de/wissen/mensch/geschichte/kleopatra-caligula-rommel-erwin-rommel-der-mythos-vom-unschuldigen-wuestenfuchs_id_4141193.html}}</ref> Cần nói là con người Rommel có khía cạnh tàn nhẫn: dù chống lại tận cùng mọi sự hy sinh vô nghĩa, nhưng nếu cảm thấy hy sinh binh sĩ hay kể cả cấp dưới thân cận là cần thiết thì ông không bao giờ tiếc, vả lại dù sao người cũ chết thì dọn chỗ trống cho các sĩ quan trẻ thuộc tầng lớp thấp đi lên, cũng vốn chính là ý đồ của ông. Các Tham mưu trưởng của ông, như Mellenthin có miêu tả "(Với ông ấy) Chết thì thay", hay theo Gause "Ông ấy khắc nghiệt, thiếu sự gần gũi cá nhân, chỉ xét đoán con người theo tài năng và đức tính. Ông ấy chả lấy lòng ai, cấp trên hay cấp dưới. Ngay cả với binh lính mà ông ấy rất chăm lo, ông ấy cũng chẳng thèm cố gắng để được họ yêu quý. Nhưng ông ấy có một thứ hào quang không miêu tả được." Nhiều sĩ quan tham mưu cho là bị phái đến làm việc với ông là hình phạt. Nhìn chung các binh lính và sĩ quan kính trọng tin tưởng, sợ hãi ông, có thể là tôn sùng, nhưng yêu quý thì không hẳn, mặc dù họ có cảm thấy, đằng sao lớp áo giáp lạnh lùng, sự khắc nghiệt thái quá, thái độ bất công không nhận thấy lỗi của mình mà chỉ thấy lỗi của người khác (nhưng cũng chóng nguội, dễ thông cảm, không tiếc lời khen với đối thủ hay đồng nghiệp như Guderian hay Manstein, và nhiệt tình giúp cấp dưới phát triển sự nghiệp) ở đâu đó có trái tim dịu dàng của một "chevalier sans peur et sans reproche" (kỵ sĩ vô khuyết). Điều đáng nói là không như với Walther Model là người có nhiều quan điểm về lãnh đạo gần gũi với ông (và là người có khi bị nguyên cả ban tham mưu bỏ rơi, còn sau chiến tranh thì bị kỳ thị và đổ tội hết lời, dù cũng rất dũng cảm và quan tâm cấp dưới), không chỉ binh lính mà cả các sĩ quan hay phàn nàn về ông nói trên đã hết lòng trung thành phục vụ ông, sẵn sàng lao vào chỗ chết nếu ông muốn, chăm sóc ông như chăm trẻ con (vì theo họ thì ông tự hành xác quá mức, không tự lo được cho bản thân). Thậm chí với những người Ý mà sự mâu thuẫn và các lời chế nhạo ông dành cho họ đã thành giai thoại, chính Jodl kẻ thù của ông, vào năm 1943, cũng phải nhìn nhận rằng "Người duy nhất có thể khiến cho nhiều sĩ quan và binh lính bên đó tự nguyện phục tùng thì chỉ có Rommel thôi." (Nhưng vì sự phản đối của phe chống Rọmmel nên cuối cùng Hitler giao cho Kesselring quyền chỉ huy chung ở Ý) Goebbels và ngành tuyên truyền nhận thấy khuyết điểm thiếu tình cảm này nên đã cố gắng tạo ra hình ảnh thân thiện hơn. Nhưng Rommel vẫn giữ thái độ như vậy, và trong quan hệ với giới thượng lưu lại vụng về: khi người ta tổ chức một bữa tiệc lớn để ông làm quen với giới này thì ông biến mất - hóa ra ông có đến, nhưng thấy đám đông thì ngượng nên ngồi trên gác cả buổi tối lắp tàu điện đồ chơi với con chủ nhà; hoặc bình thường thì thì quá khó gần, nhưng hứng lên thì ngồi kể chuyện Caporetto hoặc châu Phi cả buổi mà không cần biết đối phương muốn nghe hay không (Hitler cũng là "nạn nhân"){{sfn|Remy|2002|p=37, 75, 76, 192, 335}}<ref>{{citechú bookthích sách |last1= Connelly |first1=Owen |title= On War and Leadership: The Words of Combat Commanders from Frederick the Great to Norman Schwarzkopf |date=2009 |publisher= Princeton University Press |isbn= 978-1-4008-2516-5 |page=107 |url= https://books.google.com/books?id=KWu4ikq73VMC&pg=PA107}}</ref>{{sfn|Showalter|2006|p=210}}<ref>{{citechú thích booksách|last1=von Mellenthin|first1=Friedrich|title=At Rommel's Headquarters - Panzer Battles|date=1956|publisher=Cassell|isbn=978-0-345-32158-9|page=54|url=http://www.tha.id.au/adc/Readings/Ops%201/150409_2_Ops%201_R_At%20Rommels%20Headquarters_Von%20Mellenthin(Omnipage).pdf}}</ref>{{sfn|Mitcham|2007|p=196}}

Khi chiến tranh qua đi, tác dụng của ông vẫn to lớn cả bề nổi lẫn bề chìm. Các bên sử dụng hình ảnh của ông làm biểu tượng hòa giải ngoại giao, lấy cớ thành lập Bundeswehr và phát triển NATO. Vai trò của ông trong vụ ám sát Hitler cũng khiến ông trở thành biểu hiện cho một nước Đức tốt đẹp: ông là người lính chiến đấu vì vinh quang của dân tộc, theo cách đàng hoàng, chứ ông không phải là người Quốc xã - nhà sử học Thomas Vogel lý luận rằng không có khía cạnh phân biệt chủng tộc thì không thể coi một người là theo chủ nghĩa Quốc xã được.<ref name="Thomas Vogel vom Militärgeschichtlichen Forschungsamt Potsdam im Gespräch">{{citechú newsthích báo|last1=Köhler|first1=Michael|title=Mythos vom Wüstenfuchs|url=http://www.deutschlandfunk.de/mythos-vom-wuestenfuchs.691.de.html?dram:article_id=226317|accessdate=ngày 22 Septembertháng 9 năm 2016|agency=Deutschlandradio © 2009-2016|date=ngày 1 Novembertháng 11 năm 2012}}</ref>{{sfn|Remy|2002|p=355}}<ref name="DennisShowalter12"/><ref name="Mythos Rommel (Raffael Scheck)"/> Nước Đức chỉ còn ông là biểu tượng đoàn kết cuối cùng, khi mọi kẻ khác đã bị vạch mặt và sụp đổ.{{sfn|Von Fleischhauer|Friedmann|2012|}} Trong khi đó, theo một số nhà nghiên cứu gần đây mới khám phá ra, nội bộ tầng lớp cầm quyền lúc đó ở châu Âu, đặc biệt Anh và Đức, diễn ra sự chuyển giao giữa “tân chế” (New Regime) và “cựu chế” (Old Regime), dẫn đến xung đột giữa các phe quý tộc hoài cổ, tiểu tư sản trung thành với phát xít, tầng lớp lao động... Họ tận dụng khía cạnh gần gũi nhất của ông với mình để hòa giải (ví như những năm 60, hai phe quý tộc và tiểu tư sản trong Bundeswehr - lúc này mới thành lập - đã xung đột, cuối cùng hòa giải đạt được do cả hai phe đều hâm mộ Rommel) hoặc tuyên truyền cho lý tưởng cục bộ, vì ông là con người có thể lý giải thành anh hùng của tất cả các phe (trừ một nhóm duy nhất, mà với họ ông chưa bao giờ là một thành viên, và họ cảm thấy bị vinh quang của ông che mờ: Keitel, Jodl, Halder và các sĩ quan tham mưu cao cấp khác của Wehrmacht. Họ đã tích cực tô vẽ hình ảnh một Rommel thiếu tầm nhìn bao quát{{sfn|Ball|2016|92,102-104}}{{sfn|Young|1950|p=91}}). Nhà lịch sử văn hóa Sandra Mass cho rằng, ''huyền thoại'' (''Mythos'', lưu ý là từ này được các nhà nghiên cứu Đức dùng để chỉ ánh hào quang, các hiện tượng và câu chuyện xoay quanh một nhân vật, mà không có hàm ý ám chỉ ''Mythos'' đó sai hay đúng với con người lịch sử) về Rommel là một sự tổng hợp nhiều huyền thoại, nhiều lý tưởng anh hùng cũ và mới như lý tưởng anh hùng vô sản vốn được đại diện bởi Carl Peters và lý tưởng anh hùng tư sản đại diện bởi Paul von Lettow-Vorbeck, kết nối mô hình chiến tranh kiểu kỵ sĩ cổ xưa với chiến tranh kiểu mới thời kỳ công nghiệp hóa...<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Mass|first1=Sandra|title=Weisse Helden, schwarze Krieger: zur Geschichte kolonialer Männlichkeit in Deutschland 1918-1964|date=2006|publisher=Böhlau Verlag Köln Weimar|isbn=9783412323059|pages=249, 252, 258, 294, 301|url=https://books.google.com/books?id=453rHx98crUC&pg=PA25}}</ref> Trong khi đó, các nước thực dân mới và cũ, đặc biệt là Mỹ, cần một mô hình về cả kỹ năng quân sự lẫn đạo đức để xây dựng người lính kiểu mới, vừa ái quốc, có hiệu quả quân sự, vừa có năng lực ngoại giao và ảnh hưởng quốc tế... nên đã chọn Rommel, một thiên tài quân sự phi chính trị nhưng lại cũng có thể coi là một Chính khách-Người lính (Statesman-Soldier). Đến nay đây vẫn là quan điểm chính thức của Bundeswehr và NATO<ref>{{citechú bookthích sách|last=vom Hagen|first=Ulrich|title=Homo militaris: Perspektiven einer kritischen Militärsoziologie|url=https://books.google.com/books?id=5rTWBQAAQBAJ&pg=PA184|publisher=transcript Verlag (transcript)|year=2014|isbn=9783839419373|p=183–184}}</ref> {{sfn|Ball|2016|92,102-104}}<ref>{{citechú thích booksách|last1=Neitzel|first1=Sönke|title=Tapping Hitler's Generals: Transcripts of Secret Conversations, 1942-45|date=2007|publisher=Frontline|isbn=9781844157051|page=104|url=https://books.google.com.vn/books?id=On0hAQAAIAAJ&q=neitzel+rommel+%22old+regime%22&dq=neitzel+rommel+%22old+regime%22&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwioyezc1KDPAhWMKY8KHUmRBvMQ6AEIGzAA}}</ref><ref name="When it comes to desert warfare, they teach German Field Marshal Erwin Rommel">{{citechú newsthích báo|last1=Leroux|first1=Charles|title=Rommel May Guide U.S. In Desert Warfare|url=http://articles.chicagotribune.com/1991-02-19/news/9101160457_1_desert-warfare-military-history-petrol|ref=http://articles.chicagotribune.com/1991-02-19/news/9101160457_1_desert-warfare-military-history-petrol}}</ref>{{sfn|Butler|2015|p=546}}<ref>{{citechú thích booksách |last1=Showalter |first1=Dennis |title= Patton And Rommel: Men of War in the Twentieth Century |date=3 tháng 1 năm 2006 |publisher= Penguin |isbn= 9781440684685 |url= https://books.google.com/books?id=bE1E2My2jvoC&pg=PT7}}</ref>, dù một số sĩ quan như tướng Đức Klaus Naummann và tướng Mỹ Zabecki nghi ngờ không chỉ năng lực chiến lược mà cả hành vi “vô kỷ luật”, “kiêu căng phù phiếm” của Rommel. Nguyên Phó Tổng tham mưu trưởng Bundeswehr Storbeck nhận xét rằng “Mô hình Rommel về cả phong cách lãnh đạo và tư duy tiến công tuy có khía cạnh mạo hiểm … nhưng thực tế thì ngày nay, cả chúng ta, các đồng minh NATO, các nước Khối Warszawa, thậm chí bên Israel, ai cũng đang sử dụng cả.” Storbeck cũng chỉ trích một số phim tài liệu hiện đại là sử dụng những nhân chứng có ý kiến tiêu cực về Rommel quá nhiều (trong khi nhiều nhân chứng khác, những người có ý kiến ngược lại, không được hỏi đến), đưa ra những thông tin không có cơ sở và tự đặt những tiêu đề sai lệch như "Cuộc chiến tranh của Rommel"("Rommels Krieg")<ref name=Storbeck041213>{{citechú thích web |last=Storbeck |first=Siegfried F. |date=ngày 4 Decembertháng 12 năm 2013 |title=Erwin Rommel – Bitte mehr Sachlichkeit! |trans-title=Erwin-Rommel - Please more objectivity! |website=Bundeswehr - IF Zeitschrift für Innere Führung |url=http://www.if-zeitschrift.de/portal/a/ifz/!ut/p/c4/JYvBCsIwEAX_KNsoqPVW0YIXBS-2XiRN1mShSUpcLYgfb4JvYC7DgxtkgnqTVUwxqBE66DVth1kMs8E7PT6CHXoMwuJTO9KOEa7lZVDoGJCLGQNTtk2KYxJTTDyW8kopF0EG-krud3IpF9V_8rteNYfusqnr46k9w-R98wP2WT1k/ |accessdate= ngày 15 Junetháng 6 năm 2016 }}</ref>.

Các danh tướng hiện đại như Schwarzkopf (và Gaddafi ở bên kia chiến tuyến, người tự nhận là kẻ thừa kế tinh thần của Rommel), Moshe Dayan và nhiều người khác đã coi Rommel làm mô hình của họ không chỉ về chuyên môn mà cả với tư cách một lãnh đạo, một biểu tượng nữa.<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Balwant Sidhu Galib|title=Rear View Mirror|url=https://books.google.com/books?id=QkURCgAAQBAJ&pg=PT420&lpg=PT420}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Blais|first1=Jan David|title=Twentieth Century Limited: Book Two, Age of Reckoning |url=https://books.google.com/books?id=Kka8bdjvRo0C&pg=PT241&lpg=PT2411991}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Kimmerling|first1=Baruch|title=Politicide: Ariel Sharon's War Against the Palestinians|url=https://books.google.com/books?id=TE8oCW2J2F4C&pg=PA56&lpg=PA56}}</ref><ref>{{citechú newsthích báo|title=Kadhafi / Rommel: même combat |url=http://www.atlantico.fr/decryptage/kadhafi-rommel-libye-guerre-armee-107922.html}}</ref><ref>{{citechú newsthích báo|last1=Von Widmann|first1=,Carlos|title=Ein Mörder mit Meriten|url=http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-7809960.html|issue=DER SPIEGEL 2/1998|date=1998}}</ref><ref>{{citechú bookthích sách|last1=Childress|first1=Diana|title=Augusto Pinochet's Chile |edition=Revised |date=2009|isbn=9781467703536|url=https://books.google.com/books?id=gISXAgAAQBAJ&pg=PA31}}</ref><ref>{{citechú thích booksách|last1=Keaney|first1=Thomas|last2=Mahnken|first2=Thomas|title=War in Iraq: Planning and Execution|isbn=0203088956|url=https://books.google.com.vn/books?id=jwrdUSIxILsC&pg=PA49&lpg=PA49&dq=%22rommel+and+de+gaulle%22&source=bl&ots=khyiXWFoiB&sig=LtUmHkOKCENJz2c2of86dVd0iG8&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%22rommel%20and%20de%20gaulle%22&f=false}}</ref>

Có phương tiện truyền thông trách cứ ông vì chiếm dụng một căn biệt thự mà chính quyền cướp đoạt của người Do Thái. Thực ra, trong những tháng gần cuối đời, quả là sau khi nhà của Rommel bị bom đạn làm sập, Thị trưởng Stuttgart có liên hệ với chính quyền ở Ulm bố trí cho ông một căn biệt thự ở chỗ hẻo lánh làm chỗ ở, và quả 2 năm trước đó nó là của người Do Thái, nhưng gia đình Rommel chưa bao giờ nhận quyền sở hữu nó cả. Trong khi những viên tướng khác nhận được các món "quà" bất động sản (mỗi cơ ngơi hàng vài trăm héc ta) từ Hitler thì Rommel hoặc là không được gợi ý hoặc đã từ chối, cho dù hai người thân thiết như vậy. Đáng nói là trong đời thường, Rommel tính tằn tiện và khắc khổ quá mức, lại tháo vát (theo lời vợ ông thì nhà đỡ được tất cả các loại thợ do chồng có thể chế tạo hay sửa chữa được mọi thứ trong nhà) và quản lý tiền bạc khéo léo theo kiểu người Swabia (thậm chí còn tự lên kế hoạch tránh thuế hợp pháp rất tài tình khi thấy cuốn ''Infanterie greift an'' bán được đến không ngờ) nên không hề nghèo (dù ông hào phòng với vợ và cấp dưới) - lúc nghĩ mình sắp tử trận, trong thư tuyệt mệnh, ông vẫn hướng dẫn vợ làm sao đổi món tiền lương trả bằng lire mà ông mới dành dụm được.<ref>{{citechú bookthích sách |last1=Hecht (editor) |first1=Cornelia |last2=Häussler |first2=Johannes |last3=Linder |first3=Rainer |date=2008 |title=Mythos Rommel |publisher=Haus der Geschichte Baden-Württemberg |isbn=978-393372628-5 |p=97 }}</ref>{{sfn|Brighton|2008|p=154}}{{sfn|Butler|2015|p=474}}{{sfn|Young|1950|p=53-54}}

Theodor Werner, từng là một sĩ quan phục vụ dưới quyền Rommel trong cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, đã nói: ''Bất kỳ ai bị rơi vào sức thu hút mạnh mẽ của ông đều trở thành một người lính thực sự. Ông ta dường như biết được kẻ thù của mình ra sao và họ sẽ đánh trả lại như thế nào.''.<ref>{{chú thích sách|title=The trail of the fox|first=David John Cawdell | last=Irving| publisher=Dutton| year=1977| isbn=052522200615| page=15}}</ref> Rommel học rộng binh thư, và ông rất ngưỡng mộ vị [[Hoàng đế]] Pháp trứ danh Napoléon Bonaparte. Ngay từ khi là một Sĩ quan trẻ tuổi, ông đã mua một bản in cảnh Napoléon trên thuyền đến nơi an trí tại Helena.<ref>David Fraser, ''Knight's Cross: A Life of Field Marshal Erwin Rommel'', trang 52</ref> Ông thật sự thán phục tài nghệ lãnh đạo của Napoléon, và đặc biệt là câu nói nổi tiếng của vị Hoàng đế rằng các tướng lĩnh không thể chỉ huy ''Đại quân'' (Grand Armée) của ông từ [[cung điện Tuileries]], trong khi đó ông không có mấy thiện cảm với [[Carl von Clausewitz]], cho rằng ông này quá lý thuyết: Khi học viên của ông trích dẫn Clausewitz, Rommel sẽ bực mình trả lời "Mặc kệ Clausewitz nghĩ gì, hãy cho tôi biết, ANH nghĩ gì?"<ref>{{citechú bookthích sách|last1=Mitcham Jr.|first1=Samuel W.|title=Triumphant Fox: Erwin Rommel and the Rise of the Afrika Korps|date=2009|publisher=Stackpole Books|isbn=9780811750585|page=148|url=https://books.google.com/books?id=2IuSdqqu2wEC&pg=PT36}}</ref>

{{reflisttham khảo|group=n}}

* {{citechú bookthích sách |last1= Zaloga |first1=Steven |title=The Devil's Garden: Rommel's Desperate Defense of Omaha Beach |date= 2013 |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-5277-0 |url=https://books.google.com/books?id=MWP3AQAAQBAJ&pg=PT62&dq=rommel+%22desert+fox%22+dubbed&hl=en}}

* {{citechú bookthích sách |last1=Rice |first1=Earle |title=Erwin J. E. Rommel-Great Military Leaders of the 20th Century Series |year=2009 |publisher=Infobase |isbn=9781438103273 |p=95 |url=https://books.google.com/books?id=claHXV-cXc0C&pg=PA95}}

* {{citechú newsthích báo |last1=Von Fleischhauer |first1=Jan |last2=Friedmann |first2=Jan |date=2012 |title=Die Kraft des Bösen |newspaper=Der Spiegel |issue=44 |language=de |url=http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-89343538.html |accessdate=ngày 3 Augusttháng 8 năm 2016 |ref=harv }}

* {{citechú thích web | last=Fischer| first=Thomas | website=SWR | url = http://www.swr.de/rommel/rommel-und-hitler/hitlers-lieblingsgeneral/-/id=10224964/did=10210228/nid=10224964/tmdsxi/index.html| title = Rommel und Hitler | authorlink = | date = 2014 | access-dateaccessdate = ngày 30 Maytháng 5 năm 2016 | ref = {{harvid|Fischer|2014}}

* {{citechú bookthích sách | last = Lewin | first = Ronald | year = 1998 | origyear = 1968 | title = Rommel As Military Commander | publisher = B&N Books | location = New York | isbn = 978-0-7607-0861-3 | ref = harv}}

* {{citechú bookthích sách|last1=Mitcham|first1=Samuel W.|title=Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps|date=2007|publisher=Stackpole Books|isbn=9780811741521|url=https://books.google.com/books?id=d4pEEm7OQJMC&pg=PT190}}

* {{citechú bookthích sách | last = Moorhouse | first = Roger | year = 2007 | title = Killing Hitler: The Third Reich and the Plots Against the Führer | publisher = Random House | location = London | isbn = 978-1-844133-22-2 | ref = harv}}

* {{citechú bookthích sách|last=Remy |first=Maurice Philip |authorlink=:de:Maurice Philip Remy

* {{citechú bookthích sách | last = Brighton | first = Terry | authorlink = Terry Brighton | title = Patton, Montgomery, Rommel: Masters of War | year = 2008 | publisher = Crown | location = New York | isbn = 978-0-307-46154-4 | ref = harv}}

* {{citechú bookthích sách|last1=Stein|first1=Marcel|last2=Fairbank|first2=Gwyneth|title=Field Marshal Von Manstein: The Janushead - A Portrait|date=2007|publisher=Helion & Company Limited|isbn=9781906033026|page=242|url=https://books.google.com/books?id=qWuWOFS4o7AC&pg=PA242}}

* {{citechú bookthích sách |last1=Pimlott |first1=John |date=2003 |title=Rommel and His Art of War |publisher=Greenhill Books |isbn=9-78185367543-0 |author-mask=2 |ref=harv }}