Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Lịch sử Canada”

Liên minh [[Iroquois]] (Haudenosaunee) được tập trung từ muộn nhất là 1000 CN tại miền bắc [[tiểu bang New York|New York]], song tầm ảnh hưởng của họ khoáchkhuếch trương đến khu vực nay là miền nam Ontario và khu vực Montréal.<ref>{{chú thích web|url=http://www.thecanadianencyclopedia.com/en/article/iroquois/ |publisher=The Canadian Encyclopedia|title=Iroquois|year=2008|accessdate = ngày 27 tháng 11 năm 2013}}</ref> Tại [[Đại Bình nguyên Bắc Mỹ|Đại Bình nguyên]], người [[Cree]] dựa vào các bầy lớn [[bò rừng bizon]] để đáp ứng nhu cầu về thực phẩm và nhiều nhu cầu khác.<ref name="Rees2004">{{chú thích sách|author=Amanda Rees|title=The Great Plains Region|url=http://books.google.com/books?id=v0MpNai3xdMC&pg=PA76|year=2004|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-32733-9|page=76}}</ref> Phía tây bắc là nơi cư trú của những người nói các ngôn ngữ thuộc [[ngữ hệ Na-Dene]], bao gồm những người nói tiếng Athapaskan và Tlingit. Ngữ hệ Na-Dene được cho là có liên kết với [[ngữ hệ Yenisei]] tại Siberi.<ref name=BENGTSON/> Người [[Dene]] ở miền tây khu vực Bắc Cực có thể đại diện cho một làn sóng riêng biệt của người nhập cư từ châu Á đến Bắc Mỹ.<ref name=BENGTSON>{{chú thích web|last=BENGTSON |first=J.D |year=2008 |url=http://starling.rinet.ru/Texts/dene_gr.pdf|format=PDF |title=Materials for a Comparative Grammar of the Dene-Caucasian (Sino-Caucasian) Languages – In Aspects of Comparative Linguistics|pages= v. 3, 45–118 |publisher=Moscow- RSUH|accessdate = ngày 11 tháng 4 năm 2010}}</ref>

Đến đầu thập niên 1700, những người định cư Tân Pháp đã xác lập vững chắc dọc bờ sông Saint-Laurent và khu vực Nova Scotia, với dân số khoảng 16.000.<ref>{{chú thích web|title=Estimated population of Canada, 1605 to present|url=http://www.statcan.gc.ca/pub/98-187-x/4151287-eng.htm|publisher=Statistics Canada|year=2009|accessdate = ngày 26 tháng 8 năm 2010}}</ref> Tuy nhiên, do việc nhập cư từ Pháp ngưng lại trong nhiều thập niên liên tiếp,<ref name=autogenerated1>{{chú thích sách|author=John Powell|title=Encyclopedia of North American Immigration|url=http://books.google.com/books?id=VNCX6UsdZYkC&pg=PA203|year=2009|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-1-4381-1012-7|page=203}}</ref><ref name="Dale2004">{{chú thích sách|author=Ronald J. Dale|title=The Fall of New France: How the French Lost a North American Empire 1754-1763|url=http://books.google.com/books?id=pZmpn3g3UFQC&pg=PR2|year=2004|publisher=James Lorimer &amp; Company|isbn=978-1-55028-840-7|page=2}}</ref><ref name="FindlingThackeray2011">{{chú thích sách|author1=John E. Findling|author2=Frank W. Thackeray|title=What Happened?: An Encyclopedia of Events that Changed America Forever|url=http://books.google.com/books?id=K2YSI904ZNsC&pg=PA38|year=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-59884-621-8|page=38}}</ref> khiến số người Anh và Scotland định cư tại Newfoundland, Nova Scotia, và [[Mười ba thuộc địa]] đông hơn nhiều so với dân số người Pháp, xấp xỉ mười lần vào thập niên 1750.<ref name="Preston2009"/><ref name="Hart-Davis2012">{{chú thích sách|author=Adam Hart-Davis|title=History: From the Dawn of Civilization to the Present Day|url=http://books.google.com/books?id=SCouMhrlDzYC&pg=PA483|year=2012|publisher=DK Publishing|isbn=978-0-7566-9858-4|page=483}}</ref> Từ 1670, thông qua [[Công ty Vịnh Hudson]], người Anh cũng đưa ra tuyên bố chủ quyền đối với [[vịnh Hudson]] và lưu vực của nó ([[Đất Rupert]]), thiết lập các trạm mậu dịch và pháo đài mới, trong khi tiếp tục điều hành các khu định cư ngư nghiệp tại Newfoundland.<ref name="Porter1994">{{chú thích sách|author=Andrew Neil Porter|title=Atlas of British overseas expansion|url=http://books.google.com/books?id=q8EOAAAAQAAJ&pg=PA60|year= 1994|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-06347-0|page=60}}</ref> Người Pháp khoáchkhuếch trương dọc các tuyến xuồng Canada, thách thức tuyên bố chủ quyền của Công ty Vịnh Hudson, và đến năm 1686, Pierre Troyes dẫn một đoàn viễn chinh bằng đường bộ từ Montréal đến bờ vịnh Hudson, họ tìm cách chiếm một số tiền đồn tại đây.<ref>{{chú thích sách|last=Marsh|first=James|title=Pierre de Troyes|publisher=The Canadian Encyclopedia |url=http://www.thecanadianencyclopedia.com/en/article/pierre-de-troyes/|year= 1988|page= Volume 4, p.2196|accessdate = ngày 27 tháng 11 năm 2013}}</ref> Các cuộc viễn chinh của La Salle cho phép Pháp tuyên bố chủ quyền đối với thung lũng [[sông Mississippi]], tại đó những người bẫy thú lấy da lông và một số người định cư thiết lập các pháo đài và khu định cư nằm rải rác.<ref>{{chú thích web |url=http://www.hbc.com/hbcheritage/history/people/explorers/samuelhearne.asp |title=Our History: People |accessdate = ngày 14 tháng 11 năm 2007 |publisher=Hudson's Bay Company}}</ref>

Trong [[Cách mạng Mỹ]], người Acadia và New England tại Nova Scotia phần nào đồng tình với đại nghiệp Mỹ.<ref name=Kenneth/> Không bên nào tham gia quân nổi dậy, song có vài trăm cá nhân gia nhập đại nghiệp cách mạng.<ref name=Kenneth>{{chú thích sách|first=Kenneth |last=McNaught|title=The Pelican History of Canada|publisher=Pelican|page= 2d ed. 53|year=1976|isbn=0-14-021083-0}}</ref><ref>{{chú thích sách|last=Raddall |first=Thomas Head|title= Halifax Warden of the North|publisher=McClelland and Stewart|page=85|year=2003|isbn=1-55109-060-0}}</ref> Năm 1775, [[Lục quân Lục địa]] tiến hành một cuộc [[xâm chiếm Canada (1775)|xâm chiếm Canada]], một mục tiêu là nhằm đưa Quebec ra khỏi quyền kiểm soát của người Anh, xongsong bị quân Anh chặn lại trong [[trận Quebec (1775)|trận Quebec]] với sự trợ giúp của dân quân địa phương. Thất bại của quân Anh trong [[Cuộc vây hãm Yorktown]] vào tháng 10 năm 1781 đánh dấu kết thúc cuộc chiến đấu của người Anh nhằm đàn áp Cách mạng Mỹ.<ref>{{chú thích web|url=http://www.smuggling.co.uk/history_expansion.html |title=The expansion and final suppression of smuggling in Britain |publisher=Smuggling.co.uk |accessdate = ngày 23 tháng 8 năm 2010}}</ref>

Từ [[Các cuộc chiến tranh của Napoléon]] đến năm 1850, có khoảng 800.000 người nhập cư đến các thuộc địa của Anh Quốc tại Bắc Mỹ, chủ yếu là từ [[quần đảo Anh]].<ref>{{chú thích web | publisher=Federal Reserve Bank of Minneapolis | url = http://www.minneapolisfed.org/pubs/region/04-05/essay.cfm | title = The Industrial Revolution | accessdate = ngày 14 tháng 11 năm 2007 | author=Robert Lucas, Jr. | year = 2003 | quote = it is fairly clear that up to 1800 or maybe 1750, no society had experienced sustained growth in per capita income. (Eighteenth century population growth also averaged one-third of 1 percent, the same as production growth.) That is, up to about two centuries ago, per capita [[real income|incomes]] in all societies were stagnated at around $400 to $800 per year. | authorlink = Robert Lucas, Jr.}}</ref> Họ gồm có những người Scot vùng cao nói tiếng Gael do bị cưỡng ép di dời nên đến Nova Scotia, những người Scotland và người Anh đến Canada, chủ yếu là Thượng Canada. Nạn đói IrealndIreland thập niên 1840 làm gia tăng đáng kể tốc độ nhập cư của người Ireland theo Công giáo đến Bắc Mỹ thuộc Anh, với trên 35.000 người Ireland khốn cùng đổ bộ lên Toronto chỉ trong năm 1847 và 1848.<ref>{{chú thích sách|first=Mark |last=McGowan|title=Death or Canada: the Irish Famine Migration to Toronto 1847|publisher=Novalis Publishing Inc|year= 2009|page= 97|isbn=2-89646-129-9}}</ref>

Liên bang hình thành từ nhiều nguyên nhân: Anh Quốc muốn Canada tự phòng thủ; khu vực Hàng hải cần liên kết đường sắt; chủ nghĩa dân tộc Canada Anh mưu cầu thống nhất các vùng đất thành một quốc gia, nơi mà tiếng Anh và văn hóa Anh chiếm ưu thế; nhiều người Canada gốc Pháp nhận thấy cơ hội phát huy quyền kiểm soát chính trị trong một Québec mới chủ yếu Pháp ngữ<ref name=Gwyn/>^{pp.&nbsp;323–324} và lo sợ về khả năng Hoa Kỳ khoáchkhuếch trương về phía bắc.<ref name="Heard"/> Trên một cấp độ chính trị, có mong muốn về mở rộng chính phủ trách nhiệm và loại trừ bế tắc lập pháp giữa Thượng và Hạ Canada, và thay thế bằng những nghị viện cấp tỉnh trong một liên bang.<ref name="Heard"/> Phong trào Cải cách tự do tại Thượng Canada và ''Parti rouge'' gốc Pháp tại Hạ Canada đặc biệt xúc tiến việc này, họ ủng hộ một liên bang phi tập trung hóa; trong khi đó đảng Bảo thủ Thượng Canada và ở một mức độ nhất định là ''Parti bleu'' tại Hạ Canada ủng hộ một liên bang tập trung hóa.<ref name="Heard"/><ref>{{chú thích sách|first=Paul |last=Romney|title=Getting it Wrong: How Canadians Forgot Their Past and Imperiled Confederation|year=1999 |page=78|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_7023/is_30/ai_n28817944/|accessdate = ngày 24 tháng 8 năm 2010}}</ref>

Năm 1923, Thủ tướng Anh Quốc [[David Lloyd George]] nhiều lần kêu gọi sự ủng hộ của Canada trong cuộc Khủng hoảng Chanak với Thổ Nhĩ Kỳ, song Canada khước từ.<ref name="Dawson1959">{{chú thích sách|author=Robert MacGregor Dawson|title=William Lyon Mackenzie King: 1874-1923|year=1959|publisher=University of Toronto Press|pages=401–22}}</ref> Bộ Ngoại giao Canada khoáchkhuếch trương và xúc tiến quyền tự chủ của Canada khi Canada giảm phụ thuộc vào những nhà ngoại giao Anh Quốc và sử dụng phục vụ đối ngoại riêng.<ref name="HillikerCanada1990">{{chú thích sách|author1=John Hilliker|author2=Institute of Public Administration of Canada|title=Canada's Department of External Affairs: The early years, 1909-1946|url=http://books.google.com/books?id=MZD0inJnMJQC&pg=PA3|year=1990|publisher=McGill-Queen's Press - MQUP|isbn=978-0-7735-0751-7|page=3}}</ref> Năm 1931, Quốc hội Anh Quốc thông qua [[Đạo luật Westminster 1931|Đạo luật Westminster]], trao cho mỗi quốc gia tự trị cơ hội được độc lập gần như hoàn toàn về mặt lập pháp khỏi Luân Đôn.<ref>{{chú thích web|url=http://faculty.marianopolis.edu/c.belanger/quebechistory/federal/1931.htm|title=The Statute of Westminster|publisher=Marianopolis College|first=Claude |last=Bélanger|year=2001|accessdate = ngày 10 tháng 4 năm 2010}}</ref> Newfoundland chưa từng thông qua đạo luật, song đối với Canada, Đạo luật Westminster trở thành tuyên ngôn độc lập của quốc gia.<ref>Norman Hillmer, ''Statute of Westminster: Canada's Declaration of Independence'', ''Canadian Encyclopedia'' Truy cập 2009-04-20.</ref>