Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Nguyên Anh Tông”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Di chuyển từ Category:Vua bị giết đến Category:Vua Trung Quốc bị giết dùng Cat-a-lot |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{chú thích trong bài}}
{{Thông tin nhân vật hoàng gia
| tên = Nguyên Anh Tông <br>元英宗 <br>Cách Kiên Hãn <br> 格堅汗
Hàng 62 ⟶ 61:
| nơi an táng =
}}
'''Nguyên Anh Tông''' ([[1303]] - [[1323]]). Tên thật là '''Borjigin Shidibala''' (Hán Việt: Bột Nhi Chỉ Cân Thạc Đức Bát Thích), là [[hoàng đế]] thứ năm của [[nhà Nguyên]] và là [[đại hãn]] thứ chín của [[đế quốc Mông Cổ]]. Ông là con của vị hoàng đế tiền nhiệm [[Nguyên Nhân Tông]] Ái Dục Lê Bạt Lực Bát Đạt.
Trong thời gian
==Trước khi làm vua==
[[File:서울 마포 고려 공민왕 내외 영정.jpg|170px|right|thumb|Vua [[Cung Mẫn Vương]] (1330-1374) và [[Nhân Đức Vương hậu]], đã ủng hộ sự kế vị của Nguyên Anh Tông]]
Năm [[1311]], khi [[Nguyên Vũ Tông]] sắp qua đời, ông đã
==Trị vị==
===Con rối không bị thao túng===
Hoàng thái hậu Đáp Kỷ đã chọn lầm người, vị hoàng đế mà bà cho là dễ kiểm soát không hề yếu đuối như bà đã nghĩ. Thạc Đức Bát Thích thực chất là một người mạnh mẽ, có nhiều tham vọng lớn. Bà hoàng thái hậu còn phải than rằng:"''Biết thế ta chẳng lập thằng oắt con cứng đầu này'', và ngay sau đó bà đành bỏ cuộc. Thực tế dù thừa tướng Thiếp Mộc Điệp nắm quyền hành rất lớn trong triều, thường xuyên đàn áp các đối thủ của mình trong những cuộc thanh trừng, nhưng hoàng đế đã tái khôi phục quyền lực này sau cái chết của ông ta<ref>C. P. Atwood ''Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire'', p. 532.</ref>.
Ngay từ đầu triều đại của mình, Nguyên Anh Tông đã cho thấy sự độc lập chính trị và nghị quyết vượt ra ngoài nhiều năm. Trong một động thái thuần thục để chống lại ảnh hưởng của Thái hậu và Thiếp Mộc Điệp, ông đã bổ nhiệm [[Bái Trú]], một người thuộc bộ lạc Jalayir, người có nền tảng gia đình lừng lẫy và được giáo dục Nho giáo tốt, làm một chức quan lớn ở cánh tả vào mùa hè năm 1320, đã mang lại cho hoàng đế một số lợi thế chính trị. Bất chấp Thiếp Mộc Điệp đang nhanh chóng đạt được quyền lực tối cao; Bái Trú, chỉ huy của [[kheshig]], hậu duệ của [[Mộc Hoa Lê]] (vị tướng nổi tiếng của [[Thành Cát Tư Hãn]]) là một người có ảnh hưởng lớn đối với Hoàng đế, và đã thay thế vị trí của Thiếp Mộc Điệp sau này.
Nguyên Anh Tông vừa lên ngôi thực hiện rất nhiều cải cách. Một mặt là tiếp tục duy trì lối cai trị kiểu Hán pháp, mặt khác là khắc phục vấn đề tài chính của triều Nguyên đang vô cùng khủng hoảng. Ông đã cải cách mạnh mẽ đối với chế độ chọn Đại hãn Mông Cổ. Giới quý tộc Mông Cổ vô cùng bất mãn với chính sách xóa bỏ quốc lễ này của Anh Tông nên chưa được bao lâu sau khi làm vua, Nguyên Anh Tông đã nhanh chóng bị cô lập và bị nhiều người ghét bỏ.▼
▲Nguyên Anh Tông vừa lên ngôi thực hiện rất nhiều cải cách. Một mặt là tiếp tục duy trì lối cai trị kiểu Hán pháp, mặt khác là khắc phục vấn đề tài chính của
Để làm dân giàu nước mạnh, Anh Tông đã thực hiện cả trăm cải cách khác nhau. Về kinh tế, ông thực thi tiết kiệm chi tiêu, tinh giảm cơ cấu. Với những dân lưu tán ở các nơi, ông vỗ về an ủi bằng cách ban thêm cho họ ruộng đất, lương thực, trâu ngựa. Đối với những nơi có nạn đói và thiếu ăn trầm trọng, ông cấm cho dân uống rượu và cấm giết trâu bò và cả ngựa. Về chính trị, Anh Tông thực thi một loạt biện pháp nhằm tập trung quyền lực tại trung ương. Ông ra lệnh cấm giáo sĩ giao du với chư vương, cấm trung thư tỉnh không được tiết lộ cơ mật, dân chúng không được nói năng hồ đồ về chính sách cai trị của ông.▼
Vị trí ngai vàng nhanh chóng trở thành tâm điểm của lòng trung thành đối với các quan chức học giả [[Nho giáo]] trong cuộc đấu tranh chống lại thế lực hùng mạnh của Thiếp Mộc Điệp. Thạc Đức Bát Thích đã được chuẩn bị cho một vai trò như vậy, vì ông đã được giáo dục tốt bằng [[tiếng Trung Quốc]] như cha mình đã từng. Bị ảnh hưởng sâu sắc bởi Nho giáo cũng như Phật giáo, Thạc Đức Bát Thích có thể trích dẫn những bài thơ Đường và cũng là một nhà [[thư pháp]] có tài.
Nguyên Anh Tông rất khác vua Nhân Tông trước đó, ông rất căm ghét [[người Hán]]. Anh Tông cấm người Hán dùng binh khí đi săn, cấm họ không được luyện tập võ nghệ và không được họp chợ ban đêm nên nhiều lần người Hán đã nổi dậy khởi nghĩa. Cựu hoàng đế [[Tống Cung Tông]] từng ngâm thơ thể hiện sự căm thù người Mông Cổ cũng bị ông hạ lệnh xử tử. Mặt khác, về văn hoá, ông lại rất chú trọng việc học văn hoá của người Hán, hạ lệnh đãi ngộ đặc biệt cho những người là con cháu của Khổng Tử và rất tôn sùng họ.▼
Bên cạnh Nho giáo, ông cũng có nhiều hoạt động liên quan đến [[Phật giáo]]. Năm [[1321]], Anh Tông đã xây dựng một ngôi chùa Phật giáo để vinh danh "[[Lạt-ma]] Phags-pa" trên vùng núi phía tây Đại Đô<ref>Mongolia Society ''Occasional Papers'', p. 58.</ref>, và khi những pháp quan chỉ trích ông, ông đã xử tội chết với một vài người trong số họ; trong đó có một sĩ quan rất nổi tiếng, tên là Soyaoelhatimichi, người có tổ tiên phụ thuộc trung thành với Hoàng gia Mông Cổ. Mặt khác, [[Hồi giáo]] phải chịu sự phân biệt đối xử đặc biệt nghiêm trọng trong thời ông nắm quyền. Người ta nói rằng Hoàng đế đã ra lệnh phá hủy một ngôi đền được xây dựng bởi người Hồi giáo, tại [[Thượng Đô]] và cấm họ mua [[nô lệ]] từ người Mông Cổ và bán lại cho người Trung Quốc<ref>Denis Twitchett, Herbert Franke, John K. Fairbank, in ''The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States'' (Cambridge: Cambridge University Press, 1994), p530-532.</ref>.
Nguyên Anh Tông còn rất biết tiếp thu ý kiến người khác. Ông từng bổ nhiệm Bột La Đài làm thái thường sở lệnh, còn viên qua Bái Trú từng là một phe của Anh Tông cũng được trọng dụng. Có lần vào dịp Tết Nguyên Đán, Anh Tông muốn kết hoa, giăng đèn trang trí Đại Đô trong ngày Tết. Tuy thế tham nghị trung thư sảnh sự Trương Dưỡng Hạo cho rằng đất nước còn khó khăn nên xin hoàng đế hãy chủ trương tiết kiệm, thế là Anh Tông đã khen thưởng Trương Dưỡng Hạo và huỷ bỏ ý định này.▼
▲Để làm dân giàu nước mạnh, Anh Tông đã thực hiện
▲Nguyên Anh Tông rất khác vua Nhân Tông trước đó, ông rất căm ghét [[người Hán]]. Anh Tông cấm người Hán dùng binh khí đi săn, cấm họ không được luyện tập võ nghệ và không được họp chợ ban đêm
▲
===Nắm đại quyền===
Năm [[1322]], hoàng hâu Đáp Kỷ và thừa tướng Thiếp Mộc Điệp Nhi qua đời, Anh Tông cuối cùng đã thâu tóm mọi quyền hành trong triều<ref>Yuan Chen, Hsing-hai Chʻien, Luther Carrington Goodrich ''Western and central Asians in China under the Mongols'', p. 113.</ref>. Ông nhanh chóng triệt hạ phe Khunggirad khỏi chính quyền mới do mình lãnh đạo. Sự đàn áp nghiêm trọng các phe phái đối lập bao gồm tước quyền sở hữu và tài sản của Thiếp Mộc Điệp, việc xử tử con trai ông đã đẩy nó vào góc. Mặt khác, ông bổ nhiệm Bái Trú làm thừa tướng, biến ông ta trở thành một đồng minh mạnh mẽ của hoàng đế. Họ cũng đã loại bỏ tầm ảnh hưởng của Thái hậu. Ảnh hưởng ngày càng tăng của chủ nghĩa [[Tống Nho]] đã chứng kiến những giới hạn lớn hơn đối với [[phụ nữ]] Mông Cổ, những người được phép di chuyển tự do hơn ở nơi công cộng<ref>Peggy Martin ''AP World History'', p. 133.</ref>.
Sau đó Anh Tông thẳng tay thực thi tiếp một loạt chính sách khác nữa dựa trên các nguyên tắc Nho giáo, tiếp tục các chính sách của cha mình để tích cực thúc đẩy [[văn hóa Trung Quốc]]. Thứ nhất, ông trọng dụng một lượng lớn là Nho thần và quan lại địa phương người Hán, nhiều người đã từ chức khi Thiếp Mộc Điệp nắm quyền. Đứng đầu danh sách này, Trương Quế, một viên quan kỳ cựu, được bổ nhiệm lại làm quản lý các vấn đề chính phủ và trở thành đối tác chính của Bái Trú trong việc tiến hành cải cách. Ngoài ba học giả cao tuổi được bổ nhiệm làm ủy viên Hội đồng Cố vấn, bảy học giả nổi tiếng đã được bổ nhiệm vào [[Hàn Lâm Viện]]. Thứ hai, ông bãi bỏ viện Huy chính và những quan lại vô dụng. Thú ba ông thực thi chính sách trợ dịch. Thú tư ông cho giảm bớt lao dịch. Thứ năm ông thẩm định và ban ra ''Đại Nguyên thông chế'' (大元通制 - "các tổ chức toàn diện của Đại Nguyên"), bộ sưu tập khổng lồ các quy tắc và quy định của nhà Nguyên do cha ông bắt đầu, đã được sửa đổi để hợp lý hóa chính quyền và tạo điều kiện để thực thi công lý.
Hơn nữa, để giảm bớt gánh nặng lao động của các địa chủ nhỏ, chính quyền của Anh Tông đã quy định rằng các địa chủ dành một phần đất nhất định được đăng ký thuộc quyền sở hữu của họ từ đó có thể thu tiền để trang trải chi phí<ref>Huang Chin-Chin-hua Huang hsien sheng wen chi, p. 9b.</ref>.
==Bị hại==
Bất chấp những thành công của triều đại thời Anh Tông, nó đã kết thúc bi thảm vào ngày 4 tháng 9 năm [[1323]] trong một cuộc [[đảo chính]] ở Nanpo, chỉ vì sự thiếu cảnh giác của hoàng đế. Dù đã thẳng tay loại trừ nhiều kẻ chống đối trong triều, Anh Tông đã quên không diệt trừ Đảo Thích Sa chỉ vì nghĩ rằng hắn
Một âm mưu được hình thành giữa những người ủng hộ Thiếp Mộc Điệp, những người sợ hoàng đế sẽ báo thù họ, được lãnh đạo bởi Thiết Thất (Tegshi). Bên cạnh các bậc quan lớn, có năm hoàng tử tham gia: Altan Bukha, em trai của cựu hoàng tử An-si, Ananda, người bị phe của Nhân Tông trước đây xử tử; và Bolad, cháu trai của [[A Lý Bất Ca]]; Yerutömor, con trai của Ananda; Kulud Bukha; và Ulus Bukha, hậu duệ của khả hãn [[Mông Kha]]<ref>Yuan shi, 114. p. 2876.</ref>.
Như vậy Nguyên Anh Tông ở ngôi ba năm, thọ 21 tuổi. Triều đại của hoàng đế rất ngắn; và giai đoạn nắm thực quyền của ông chỉ tồn tại trong một năm sau cái chết của Đáp Kỷ. Nhưng ông đã được tôn vinh trong các ghi chép của Trung Quốc kể từ khi ông và cha mình, được trợ giúp bởi các quan chức học giả Trung Quốc, đã nỗ lực mạnh mẽ để giúp nhà Nguyên thay đổi đáng kể theo dòng Nho giáo truyền thống. Từ quan điểm đó, vụ ám sát Nguyên Anh Tông đôi khi được giải thích là cuộc đấu tranh giữa phe thân [[Khổng giáo]] và phe trung thành với [[văn hóa Mông Cổ]], vì Nguyên Thái Định đế đã cai trị Mông Cổ trước khi kế vị ngai vàng và các chính sách của ông có vẻ tương đối bất lợi cho các quan lại người Hán.
Cuộc hôn nhân của Anh Tông với hoàng hậu Sugabala đã không sinh được con để kế vị.
==Xem thêm==
*[[Danh sách vua nhà Nguyên]]
== Ghi chú ==
| |||