Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Không–thời gian”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
n Cocacolakogas đã đổi Không-thời gian thành Thời Không: Ngược tên |
nKhông có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 1:
{{Bài cùng tên|Không gian và thời gian (định hướng)}}
'''Thời Không
== Giới thiệu ==
Trong [[cơ học cổ điển]], [[
Trong mô hình [[thuyết tương đối hẹp]] của [[Albert Einstein]], thời gian diễn ra của cùng một sự việc là dài hay ngắn phụ thuộc vào lựa chọn hệ quy chiếu. Cách mô tả các sự việc được thực hiện chính xác trên một hệ thống hình học được sáng tạo bởi [[Hermann Minkowski]], ở đó không gian và thời gian được xem xét là một cặp. Đây là [[hình học Minkowski]], nơi một sự kiện được nhận dạng bằng một thế giới điểm của 4 chiều
Chiều [[thời gian]] thường được đặt là ''ct'' với ''c'' là [[tốc độ ánh sáng]], ''t'' là [[thời gian]], để có cùng thứ nguyên với các chiều [[không gian]]. Tuy nhiên chiều thời gian là một chiều đặc biệt và ''ct'' không hoàn toàn giống các chiều không gian khác. Ví dụ, đối với [[không gian ba chiều]] cổ điển, [[chiều dài]] của một [[thước kẻ]] không thay đổi và không phụ thuộc hệ quy chiếu; [[bình phương]] của nó luôn là:
:''dl''<sup>2</sup> = ''dx''<sup>2</sup> + ''dy''<sup>2</sup> + ''dz''<sup>2</sup>
Ở đây, ''dx'', ''dy'', ''dz'' là hình chiếu của thước kẻ lên ba chiều ''x'', ''y'' và ''z'' của không gian. Trong
:''ds''<sup>2</sup> = ''dl''<sup>2</sup> - ''c<sup>2</sup>dt''<sup>2</sup>
Ở đây ''dt'' là chênh lệch thời gian trong quan sát hai đầu thước kẻ trong
==
:''Xem bài chính [[mêtric Minkowski]], [[Véctơ-4]]''
Trong [[thuyết tương đối hẹp|lý thuyết tương đối hẹp]],
:''V''<sup>2</sup> = '''v'''.'''v''' - ''v''<sub>''t''</sub><sup>2</sup>
:''V''<sup>2</sup> = ''v''<sub>''x''</sub><sup>2</sup> + ''v''<sub>''y''</sub><sup>2</sup> + ''v''<sub>''z''</sub><sup>2</sup> - ''v''<sub>''t''</sub><sup>2</sup>
Khi chuyển đổi [[hệ quy chiếu]] trong
Ví dụ trong phần giới thiệu cho thấy đại lượng khoảng cách hay vị trí trong không gian ba chiều được tổng quát hóa thành véc-tơ 4 [''ct'', ''x'', ''y'', ''z'']. Nhiều đại lượng vật lý véc-tơ khác cũng đều có véc-tơ 4 tương ứng. Ví dụ như [[động lượng]] cổ điển được mở rộng thành [[động lượng|động lượng-4]] [''E''/''c'', '''p'''] với ''E'' là [[năng lượng|năng lượng tương đối tính]] và '''p''' là [[động lượng|động lượng tương đối tính]].
==
Trong [[thuyết tương đối rộng|lý thuyết tương đối rộng]],
▲Trong [[thuyết tương đối rộng|lý thuyết tương đối rộng]], không thời gian có thể cong. Sự cong của không thời gian gây ra bởi sự có mặt của [[vật chất]], tóm tắt trong [[phương trình trường Einstein|phương trình Einstein]]. Các không thời gian cong được đặc trưng bởi [[tenxơ mêtric]] của không thời gian, nghiệm của phương trình Einstein khi cho biết một sự sắp đặt của vật chất.
Một số
Khi không có vật chất, lời giải phương trình Einstein trở về
== Sự kiện, vũ trụ tuyến, thời gian riêng và đường trắc địa ==
{{chính|Sự kiện|vũ trụ tuyến}}
{{chính|thời gian riêng|đường trắc địa}}
Trong
Bình phương khoảng cách giữa hai sự kiện trong
* Kiểu thời gian: ''h''<sup>2</sup> <0
* Kiểu ánh sáng: ''h<sup>2</sup>'' = 0
Hàng 43 ⟶ 42:
Giữa hai sự kiện có nhiều đường nối, nhưng đường nối ngắn nhất gọi là [[đường trắc địa]].
Trong cả hai [[thuyết tương đối|lý thuyết tương đối]], một vật thể trong
Trong [[thuyết tương đối rộng|lý thuyết tương đối rộng]], vật thể chuyển động theo [[quán tính]] đi theo đường trắc địa kiểu thời gian.
|