Nam Trực Lệ

Nam Trực Lệ (phồn thể: 南直隸; giản thể: 南直隶; Wade–Giles: Nan Chih-li) là một khu vực hành chính tại Trung Hoa từ thời nhà Minh, bao gồm 14 phủ và 4 trực lệ châu tại khu vực Giang Nam và Giang Hoài do Lục bộ Nam Kinh trực tiếp quản lý. Ban đầu sau khi Chu Nguyên Chương thành lập nhà Minh, khu vực này mang tên gọi Trực Lệ, tức là khu vực do triều đình trung ương trực tiếp quản lý, còn các tỉnh khác đều thiết lập cơ cấu tam ty - Bố Chính Sứ, Án Sát Sứ, Đô Chỉ Huy Sứ. Sau khi Yên Vương Chu Lệ soán ngôi Minh Huệ Đế và cải niên hiệu Vĩnh Lạc vào năm 1402 đã chọn Bắc Bình, vốn là phủ đệ của minh, làm kinh đô mới và tiến hành các hoạt động xây dựng cung điện và cải tổ cơ cấu hành chính, bao gồm phế bỏ Bắc Bình Bố Chính Sứ ty và đưa toàn bộ các sở, châu, phủ, huyện do triều đình trung ương trực tiếp quản lý. Vì cả hai khu vực trên đều do triều đình trực tiếp quản lý nên Vĩnh Lạc Đế đã gọi đổi tên Bắc Bình thành Bắc Trực Lệ, Trực Lệ cũ đổi thành Nam Trực Lệ, cùng với 13 tỉnh hình thành cơ cấu hành chính "lưỡng kinh thập tam tỉnh" của nhà Minh. Phạm vi của khu vực Nam Trực Lệ rất rộng, tương ứng với các tỉnh An Huy, Giang Tô và thành phố Thượng Hải ngày nay. Nam Trực Lệ không thiết lập tam ty, toàn bộ 14 phủ 4 châu đều do Nam Kinh Lục Bộ trực tiếp điều hành.

Vị trí

Nam Trực Lệ nằm tại khu vực hạ lưu Trường Giang và Hoài Hà, phạm vi ngày nay thuộc các tỉnh An Huy, Giang Tô và thành phố Thượng Hải. Phía Đông giáp biển Hoa Đông, phía Bắc giáp hai tỉnh Sơn Đông và Hà Nam, phía Tây giáp Hồ Quảng (nay là hai tỉnh Hồ Bắc và Hồ Nam), phía Nam giáp hai tỉnh Giang Tây và Chiết Giang.

Lịch sử hình thành và phát triển

Các châu phủ của Nam Trực Lệ vốn thuộc Giang Chiết đẳng xử hành trung thư tỉnh và Hà Nam Giang Bắc hành trung thư tỉnh dưới thời nhà Nguyên. Sau khi nhà Tống do Hàn Lâm Nhi thành lập năm 1355 đã tiến hành phân chia đơn vị hành chính, theo đó vào năm Long Phượng thứ hai (1356), Giang Nam hành trung thư tỉnh được thành lập, phạm vi bao gồm Ứng Thiên phủ, Thái Bình phủ, Giang Hoài phủ, Quảng Hưng phủ, Thường Châu lộ, Dương Châu lộ, Lư Châu lộ và An Khánh lộ; cùng năm này đổi tên Giang Hoài phủ thành Trấn Giang phủ. Long Phượng năm thứ 10 (1364), Trung thư tỉnh được thiết lập đặt tại Giang Nam hành tỉnh, từ đó khu vực này bắt đầu mang danh xưng Trực Lệ; cũng trong năm này nhà Tống tách Lư Châu khỏi Giang Nam và thành lập Giang Hoài hành tỉnh với thủ phủ đặt tại chính Lư Châu. Long Phượng năm thứ 12 (1366), Giang Hoài hành tỉnh được sát nhập vào Trung thư tỉnh. Đến khi nhà Minh thành lập, vào Hồng Vũ nguyên niên (1368), triều đình nhà Minh chính thức chọn Ứng Thiên Phủ làm kinh sư của đế quốc. Hồng Vũ năm thứ 13 (1380), nhân vụ án Hồ Duy Dung mưu phản, triều đình xóa bỏ trung thư tỉnh, các phủ châu thuộc trung thư tỉnh trước đây chuyển giao cho Lục Bộ quản lý, tuy nhiên danh xưng Trực Lệ tiếp tục được duy trì. Vĩnh Lạc năm thứ 19 (1420), triều đình dời đô lên Yên Kinh, kinh sư đổi tên là Nam Kinh, Trực Lệ đổi tên thành Nam Trực Lệ. Đến Hồng Hy nguyên niên (1425), triều đình dự định chuyển đô về Nam Kinh, đổi tên Nam Kinh thành kinh sư. Tuy nhiên do Minh Nhân Tông mất đột ngột, đến năm Chính Thống thứ 6 (1441), triều đình một lần nữa xác định Bắc Kinh làm kinh sư, từ nay về sau duy trì Nam - Bắc Trực Lệ đến khi nhà Minh sụp đổ.

Các phủ, châu trực thuộc

Ứng Thiên Phủ

Phượng Dương Phủ

Tô Châu Phủ

Tùng Giang Phủ

Thường Châu Phủ

Trấn Giang Phủ

Hoài An Phủ

Dương Châu Phủ

Lư Châu Phủ

An Khánh Phủ

Thái Bình Phủ

Trì Châu Phủ

Ninh Quốc Phủ

Huy Châu Phủ

Từ Châu

Trừ Châu

Hòa Châu

Quảng Đức Châu