Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Franz Liszt”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
n clean up, General fixes, replaced: → (3)
Dòng 44:
=== Paganini ===
[[Tập tin:NiccoloPaganini.jpeg|nhỏ|Paganini, người đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho Liszt, giúp cho Liszt từ một nghệ sĩ đàn gần như vô danh trở thành một Pianist lớn của nhân loại]]
Sau khi tham dự một buổi hòa nhạc từ thiện từ ngày 20 tháng 4 năm 1832 cho các nạn nhân của một bệnh dịch tả ở Paris do Niccolò Paganini tổ chức, Liszt đã quyết tâm trở thành một bậc thầy về piano khi thấy Paganini chơi violin. Paris vào những năm 1830 đã trở thành trung tâm với các hoạt động nghệ thuật biểu diễn, với hàng chục nghệ sĩ piano khổ luyện trên mặt phím. Một số, chẳng hạn như Sigismond Thalberg và Alexander Dreyschock, tập trung vào những khía cạnh cụ thể của kỹ thuật (ví dụ như "hiệu ứng ba tay" và các quãng tám liên tục,..). Mặc dù một số người gọi trường phái chơi đàn dương cầm này là "đu dây bay", thế hệ này cũng đã giải quyết được một số vấn đề nan giải của kỹ thuật dương cầm, nâng cao trình độ chung của các buổi biểu diễn đến những tầng cao chưa được biết đến trước đây. Sức mạnh và khả năng của Liszt nổi bật trong phường hội này là nắm vững tất cả các khía cạnh của kỹ thuật piano mà các đối thủ của anh đã dày công xây dựng. Liszt cũng chính là người đi tiên phong trong phong trào này.
 
Các tác phẩm viết cho violin của Paganini cũng đã truyền cảm hứng mạnh mẽ đến Liszt. Liszt đã chuyển soạn một số tác phẩm của Paganini cho Piano, tiêu biểu như tập Paganini Etudes với nhiều phiên bản, gồm nhiều bài rèn luyện kĩ thuật rất khó.
 
Năm 1833 ông đã thực hiện chuyển thể của một số tác phẩm của Berlioz, bao gồm ''Symphonie fantastique'' (Bản giao hưởng kỳ ảo). Động lực chính của anh trong việc làm như vậy, đặc biệt với ''Symphonie'', là giúp Berlioz - bạn thân của Liszt ở Paris và đang trong cảnh túng quẫn. Bản giao hưởng của Berlioz vẫn chưa được biết đến và chưa được xuất bản. Liszt chịu chi phí cho việc xuất bản các bản sao và chơi nó nhiều lần để giúp phổ biến bản nhạc gốc.
 
Liszt cũng có một tình bạn với một nhà soạn nhạc đã ảnh hưởng đến anh, Frédéric Chopin; dưới ảnh hưởng của Chopin, Liszt đã phát triển thêm tính thơ và lãng mạn. Hai người vừa là bạn, vừa là đối thủ trên các sân khấu, Chopin và Liszt đã nhiều lần cùng nhau biểu diễn. Tuy là vậy, họ ngưỡng mộ và tôn trọng nhau. Tập Etudes Op.10 nổi tiếng của Chopin đã được đề tặng cho Liszt - người được cho là đã vùa nhìn bản nhạc, vừa chơi cả tập này - điều gần như không thể. Khi hay tin Chopin vừa qua đời năm 1849, Liszt đã vô cùng tiếc nuối.
Dòng 58:
Năm 1835, nữ bá tước rời khỏi chồng và gia đình để sống với Liszt ở [[Genève|Geneva]]; Con gái đầu của Liszt với nữ bá tước, Blandine, sinh ra vào ngày 18 tháng 12. Liszt đã đóng góp các bài tiểu luận cho ''Paris Revue et Gazette musicale'' (''Tạp chí âm nhạc Paris''). Trong những bài tiểu luận này, ông tranh luận về việc nâng cao địa vị người nghệ sĩ từ một người đầy tớ đến một thành viên đáng kính của cộng đồng.
 
Trong bốn năm tiếp theo, Liszt và bà phu nhân sống cùng nhau. Họ đi du lịch cùng nhau chủ yếu ở Thụy Sĩ và Italy, nơi con gái họ, ''Cosima'', sinh ra ở Como, đôi khi họ đến thăm Paris. Vào ngày 9 tháng 5 năm 1839, con trai duy nhất của họ, ''Daniel'', được sinh ra, nhưng mùa năm đó thu mối quan hệ giữa họ trở nên căng thẳng. Nguyên nhân có thể do vấn đề tài chính : họ có thói quen tiêu xài khá phung phí. Liszt phải nuôi người tình Marie, các con của mình và cả mẹ Anna bằng mười ngón trên bàn tay anh. Một thời gian sau, Liszt nghe nói rằng kế hoạch cho một đài kỉ Beethoven ở Bonn có nguy cơ sụp đổ vì thiếu vốn, và cam kết hỗ trợ của ông. Như vậy có nghĩa là trở lại cuộc đời của một nghệ sĩ đi lưu diễn. Marie trở về Paris với các em, trong khi đó Liszt đã đặt 6 buổi hòa nhạc tại Vienna. Một chương mới của cuộc đời Liszt mở ra. Anh đã cắt đứt quan hệ với Marie, bắt đầu đi lưu diễn khắp toàn Châu Âu.<ref name=":0">Searle, ''New Grove'', 11:30.</ref>
 
=== Lưu diễn ở châu Âu ===
[[Tập tin:Franz Liszt by Herman Biow- 1843.png|trái|nhỏ|279x279px|Bức ảnh chụp sớm nhất được biết của Liszt, 1843]]
Đây là thời kỳ rực rỡ nhất của Liszt với tư cách là nghệ sỹ piano hòa nhạc. Anh đạt đỉnh cao danh vọng và luôn gặp những lời ''xu nịnh'' bất cứ nơi nào anh trình diễn<ref name=":0" />. Franz đã viết ba bản ''Concerto'' của mình vào năm 1845 và 1849. Vì ông thường xuất hiện phải từ ba hoặc bốn lần một tuần trong buổi hòa nhạc, có thể chắc chắn rằng Liszt đã xuất hiện trước công chúng hơn ''một ngàn lần'' trong khoảng thời gian 8 năm này. Ngoài ra, sự nổi tiếng của anh với tư cách là một nghệ sĩ dương cầm, mà anh sẽ tiếp tục tận hưởng lâu sau khi chính thức giã từ sân khấu hoà nhạc, chủ yếu dựa vào thành tích trong thời gian này.
 
Trong thời hoàng kim của mình, Liszt được nhà văn [[Hans Christian Andersen]] miêu tả như một "người đàn ông mảnh dẻ... với mái tóc đen phủ quanh khuôn mặt nhợt nhạt của mình". Ông được nhiều người xem là điển trai, với bài viết của [[Heinrich Heine]],nhà thơ Đức, về sự trình diễn của ông trong các buổi hòa nhạc: "Mạnh mẽ làm sao, đáng kinh ngạc làm sao, đó chính là sự xuất hiện của ông" 
Dòng 78:
Năm sau, Liszt đã có lời mời ''lâu năm'' của Nữ Công tước Maria Pavlovna của Nga để định cư tại Weimar, nơi ông được bổ nhiệm làm ''Kapellmeister Extraordinaire'' "Nhà soạn nhạc xuất chúng" năm 1842, ông ở lại đó đến gần 20 năm. Trong thời gian này, ông đã đóng vai trò chỉ huy tại các buổi hòa nhạc của triều đình và vào các dịp đặc biệt tại nhà hát. Ông đã dạy cho một số nghệ sĩ dương cầm, trong đó có bậc thầy vĩ đại [[Hans von Bülow]], người đã kết hôn với cô con gái của Liszt là '''Cosima''' năm 1857 (nhiều năm sau, cô sẽ kết hôn với [[Richard Wagner]]). Ông cũng đã viết các bài báo để bảo vệ [[Hector Berlioz|Berlioz]] và [[Richard Wagner|Wagner]]. Cuối cùng, Liszt đã có rất nhiều thời gian để sáng tác và trong suốt 12 năm tiếp theo ông tiếp tục sửa đổi hoặc soạn những bản nhạc cho giao hưởng và hợp xướng, danh tiếng của ông lúc này có được là từ việc soạn nhạc.
 
Trong suốt 12 năm đó, ông cũng đã giúp nâng cao hình ảnh của Wagner ''lưu'' ''vong'' bằng cách biểu diễn các khúc '''''Overture''' "Khúc dạo đầu"'' trích từ các vở Opera của Wagner trong các buổi hòa nhạc của mình, Liszt và Wagner đã có một tình bạn sâu sắc kéo dài cho đến tận khi Wagner qua đời ở Venice vào năm 1883. Wagner đánh giá rất cao Liszt và âm nhạc của ông một cách hùng hồn : "Bạn có biết một nhạc sĩ mà có ''chất nhạc'' hơn cả Liszt?",<ref>"Franz Liszt"</ref> "Tôi đã nghĩ kỹ rồi và tôi thấy rằng mình chỉ như một nhạc sĩ đáng khinh, trong khi bạn ''[Liszt]'', như tôi bây giờ đã tự thuyết phục bản thân, là nhạc sĩ vĩ đại nhất của mọi thời đại. "<ref>[https://books.google.com/books?id=3vntHRx-qjcC&pg=PA21&lpg=PA21&dq=wagner+on+liszt+greatest+musician+of+all+times&source=bl&ots=ASoMSG0A6b&sig=m9dDgUIQk-z_8f17mY41d4ygJhs&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwidz73C3fPLAhWBPKYKHTGNBrIQ6AEIQDAG#v=onepage&q=wagner+on+liszt+greatest+musician+of+all+times&f=false "Wagner and His Works"]. Ardent Media – via Google Books.</ref>
 
Công chúa '''Carolyne''' đã sống cùng Liszt trong những năm tháng ở Weimar. Cuối cùng, cô đã muốn được kết hôn với Liszt, nhưng cô lại có chồng, sĩ quan quân đội Nga, Hoàng tử '''Nikolaus zu Sayn-Wittgenstein-Ludwigsburg''' (1812-1864), lúc này vẫn còn sống, vậy là cô phải thuyết phục ''Giới thẩm quyền Công giáo La Mã'' rằng hôn nhân của cô với ông ta đã không hợp lệ. Sau những nỗ lực to lớn và những quá trình phức tạp đượm phần kỳ quặc, cô đã "''tạm thời''" thành công (tháng 9 năm 1860). Kế hoạch là cặp vợ chồng sẽ cưới nhau tại Rome vào ngày 22 tháng 10 năm 1861, sinh nhật thứ 50 của Liszt. Mặc dù Liszt đã đến Rome vào ngày 21 tháng 10, nhưng công chúa từ chối cưới ông vào tối hôm đó. Có vẻ như cả chồng lẫn Sa hoàng Nga đã nỗ lực để phế quyền cho cuộc hôn nhân tại Vatican. Chính phủ Nga cũng tịch thu một số căn nhà của công chúa ở Ba Lan, khiến các cuộc hôn nhân sau này của bà trở nên gần như bất khả thi.<ref>Walker, ''Liszt, Franz''</ref>
Dòng 90:
Trong một số dịp, Liszt tham gia vào nhịp sống âm nhạc ở Rome. Vào ngày 26 tháng 3 năm 1863, tại một buổi hòa nhạc tại Palazzo Altieri, ông đã chỉ huy một chương trình âm nhạc thánh. Bản ''Chân Phước"'''Seligkeiten'''"'' của Christus-Oratorio và Cantico del Sol di Francesco d'Assisi cũng như ''Sự sáng thế'''"Die Schöpfung"''''' của Haydn và các tác phẩm của [[J. S. Bach]], [[Beethoven]], [[Jommelli]], [[Mendelssohn]] và [[Palestrina]] đã được trình diễn. Vào ngày 4 tháng 1 năm 1866, Liszt chỉ huy cho bản ''"'''Stabat mater'''" (một bản hùng ca về sự khổ hạnh về Đức mẹ Maria bị đóng đinh lên cây thánh giá)'' của '''Christus-Oratorio''', và vào ngày 26 tháng 2 năm 1866, "''Giao hưởng Thần khúc''"'''''Dante Symphony''''' của ông. Cũng còn nhiều lần ông xuất hiện kiểu như vậy, nhưng so với thời gian lưu lại của Liszt ở Rome, chúng là không đáng kể.
[[Tập tin:Boesendorfer Liszt Franz Joseph.jpg|nhỏ|255x255px|Liszt biểu diễn cho hoàng đế Franz Joseph I trên cây đàn Bosendorfer, loại đàn thường có 92 - 97 phím thay vì chuẩn 88]]
Năm 1866, Liszt sáng tác '''''Missa coronationalis''''' (''Lễ đăng quang trong Thánh lễ Misa'') cho Franz Joseph và Elisabeth của vùng Bavaria. Bản ''"Thánh lễ Misa"'' được biểu diễn lần đầu tiên vào ngày 8 tháng 6 năm 1867, tại lễ đăng quang của ''nhà thờ Matthias'' bởi '''Buda Castle''' theo hình thức sáu phần. Sau buổi biểu diễn đầu tiên, phần "''Ca tiến lễ" '''Offertory''''' đã được bổ sung, và hai năm sau đó là phần ''"Ca tiến cấp" '''Gradual''''' .<ref>Phần lớn các tên tác phẩm là các nghi lễ, thánh ca đặc biệt của Công giáo, bài viết này sẽ không giải thích sâu về các thuật ngữ này</ref>
 
Liszt được mời trở lại Weimar vào năm 1869 để dạy các lớp ''bậc thầy'' trong việc chơi piano. Hai năm sau, ông được yêu cầu dạy tương tự tại Budapest tại '''''Học viện Âm nhạc Hung-ga-ri'''''. Từ đó cho tới khi kết thúc cuộc đời, ông đã thực hiện những chuyến đi thường xuyên giữa 3 thành phố Rome, Weimar và Budapest, tiếp tục cái mà ông gọi là ''"vie trifurquée"'' hoặc cuộc-sống-chia-ba. Người ta ước tính rằng Liszt đi ít nhất 4.000 dặm một năm trong giai đoạn này trong cuộc sống - một thành tích đáng nể vì tuổi giả của ông và sự ''khắc nghiệt'' của đường bộ và đường sắt trong những năm 1870.
 
=== Nhạc viện Hoàng gia Budapest ===
Từ đầu thập niên 1860 đã có những nỗ lực để có được một chỗ đứng cho Liszt ở Hungary. Vào năm 1871, Thủ tướng '''Hungary Gyula Andrássy''' đã viết một kiến nghị vào ngày 4 tháng 6 năm 1871 đệ lên nhà vua Hungary (Hoàng đế Áo '''Franz Joseph I'''), yêu cầu một khoản trợ cấp hàng năm là 4.000 ''Gulden'' và phong chức "Nghị sĩ Hoàng gia" ''"Königlicher Rat"'' dành cho Liszt, người sẽ quay ở lại vĩnh viễn ở Budapest, chỉ đạo dàn nhạc của ''Nhà hát Quốc gia'' cũng như các học viện Âm nhạc<ref>Prahács: ''Briefe aus ungarischen Sammlungen'', trang 353</ref>
[[Tập tin:Liszt Ferenc Zeneművészeti Egyetem 2013-ban felújított homlokzata.JPG|nhỏ|341x341px|Học viện Âm nhạc Hoàng gia Liszt Frenc ở Budapest]]
Kế hoạch thành lập ''Học viện Hoàng gia'' đã được Nghị viện Hungary thông qua vào năm 1872. Tháng 3 năm 1875 Liszt được bổ nhiệm làm Hiệu trưởng. Học viện chính thức khai giảng vào ngày 14 tháng 11 năm 1875 cùng với đồng nghiệp của Liszt là '''Ferenc Erkel''' làm quản lý, '''Kornél Ábrányi''' và '''Robert Volkmann'''. Liszt đích thân đến vào tháng 3 năm 1876 để giảng một số bài học và tổ chức buổi hòa nhạc từ thiện.
Dòng 108:
[[Tập tin:Liszt Totenmaske.JPG|trái|nhỏ|Mặt nạ người chết của Liszt, mặt nạ người chết được làm rất đặc biệt để giữ lại gương mặt người đã khuất]]
 
Liszt ngã xuống cầu thang một khách sạn ở Weimar vào ngày 2 tháng 7 năm 1881. Mặc dù bạn bè và đồng nghiệp đã nhận thấy sưng chân và chân khi Liszt đến Weimar tháng trước (một dấu hiệu của suy tim và sung huyết có thể xảy ra), ông vẫn có sức khoẻ khá tốt trước thời điểm đó và vẫn sinh hoạt bình thường. Tuy nhiên, Liszt bị liệt toàn thân tám tuần sau khi tai nạn và không bao giờ hồi phục hoàn toàn các chấn thương. Lúc này, bệnh tật của ông cũng bắt đầu "lộ nguyên hình" - chứng phù nề, hen suyễn, mất ngủ, đục thủy tinh thể mắt trái và bệnh tim - những thứ đã góp phần vào cái chết của Liszt. Ông ngày càng trở nên ám ảnh bởi cảm giác hoang vu, tuyệt vọng và lo lắng về cái chết - có thể đang đến, các tác phẩm của ông thời kỳ này phản ánh rất rõ những cảm xúc rối loạn (có thể kể đến như Csardas Macebre). Ông đã nói với Lina Ramann - người viết tiểu sử của ông : "Tôi mang một nỗi buồn sâu sắc của trái tim, thứ mà nhất định sẽ vỡ thành các âm thanh."
 
Franz Liszt mất ngày 31 tháng 7 năm 1886 do biến chứng nặng nề của viêm phổi, thọ 75 tuổi. Cái chết của Liszt đã để lại niềm thương tiếc rất lớn đối với toàn bộ nghệ sĩ piano trên toàn thé giới.<ref>Walker, ''Last years''</ref>
 
=== Phong cách sáng tác & những tác phẩm tiêu biểu ===
[[File:HungarianRhapsodyNo2 Friska.JPG|300px|right|thumb|Một khúc nhạc từ Hungarian Rhapsody số 2]]Franz Liszt là một tài năng hiếm có trong lịch sử nhân loại. Các tác phẩm của ông có nhiều nét khác biệt qua từng giai đoạn của cuộc đời :
 
- Những tác phẩm được viết khi Liszt còn nhỏ thường có giai điệu nhẹ nhàng, chịu ảnh hưởng khá lớn từ các nhạc sĩ đi trước, tiêu biểu như bộ đôi Rondo và Allergo di Bravura, Etudes Op.6,...
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Franz_Liszt”