'''Liệt''' là hiện tượng mất chức năng [[Cơ (sinh học)|cơ]] đối với một hay nhiều cơ. Liệt có thể đi kèm với mất cảm giác ở những vùng bị ảnh hưởng nếu như có tổn hại thuộc cảm giác cũng như dây thần kinh vận động. Khoảng 1 trong số 50 người tại Mỹ đã bị chẩn đoán với một dạng liệt nào đó, nhất thời hoặc vĩnh viễn.<ref>{{Chú thích web|url=http://www.christopherreeve.org/site/c.mtKZKgMWKwG/b.5184189/k.5587/Paralysis_Facts__Figures.htm|tiêu đề=Paralysis Facts & Figures - Spinal Cord Injury - Paralysis Research Center|nhà xuất bản=Christopherreeve.org|ngày tháng=|ngày truy cập=2013-02-ngày 19 tháng 2 năm 2013}}</ref> Thuật ngữ liệt trong tiếng Anh ''Paralysis'' tới từ tiếng [[Tiếng Hy Lạp|Hy Lạp]] παράλυσις, "sự mất khả năng hoạt động của dây thần kinh",<ref>{{citechú bookthích sách|chapter=παράλυσις|chapterurl=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dpara%2Flusis|title=A Greek-English Lexicon|publisher=Clarendon Press|location=Oxford|year=1940|ref=harv|first1=Henry George|last1=Liddell|first2=Robert|last2=Scott}} on Perseus</ref> trong đó παρά (''para'') có nghĩa là "bên cạnh"<ref>{{harvnb|Liddell|Scott|1940|loc=[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dpara%2F παρά]}}</ref> và λύσις (''lysis''), "sự mất"<ref>{{harvnb|Liddell|Scott|1940|loc=[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dlu%2Fsis λύσις]}}</ref> và cái đó từ λύω (''luō''), "mất".<ref>{{harvnb|Liddell|Scott|1940|loc=[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dlu%2Fw λύω]}}</ref> Liệt đi kèm với hiện tượng run rẩy không tự chủ thì thường được gọi là "palsy".<ref>{{Chú thích web|url=http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/palsy|tiêu đề=Palsy|nhà xuất bản=[[OxfordDictionaries.com]]|ngày truy cập=ngày 27 Maytháng 5 năm 2015}}</ref><ref>{{Chú thích web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/palsy|tiêu đề=Palsy|nhà xuất bản=[[Merriam-Webster]]|ngày truy cập=ngày 27 Maytháng 5 năm 2015}}</ref>
== Nguyên nhân ==
Dòng 14:
== Biến thể ==
Liệt có thể xảy ra dưới dạng cục bộ hoặc tổng quát, hoặc nó có thể theo những quy luật nhất định. Hầu hết các ca liệt gây ra bởi các tổn thương hệ thần kinh (ví dụ [//en.wikipedia.org/wiki/Spinal_cord_injuries tổn thương cột sống]) theo tự nhiên sẽ xảy ra ngay lập tức, tuy nhiên, một số dạng [//en.wikipedia.org/wiki/Periodic_paralysis liệt theo chu kỳ], bao gồm hiện tượng [//en.wikipedia.org/wiki/Sleep_paralysis bóng đè], thì bị gây ra bởi các nhân tố khác.<ref name="Clinical Lecture On Cases Of Spina">{{cite journal|last1=Hutchinson|first1=Jonathan|title=Clinical Lecture On Cases Of Spina Bifida, With Paralysis Of Sphincters|journal=The British Medical Journal|date=1877|volume=1|issue=830|pages=767–768|jstor=10.2307/25244879|pmc=2220916|pmid=20748563}}</ref>
<ref name="ReferenceA">{{citechú thích booksách|last1=Saladin|first1=Kenneth|title=Anatomy and Physiology: Form and Function|date=2012|publisher=McGraw Hill|isbn=978-0-07-337825-1}}</ref>
Liệt có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh do một khuyết tật bẩm sinh gọi là [//en.wikipedia.org/wiki/Spina_bifida tật nứt đốt sống]. Tật nứt đốt sống khiến một hoặc nhiều đốt sống thất bại trong việc hình thành các cung xương sống bên trong đứa trẻ, khiến tủy sống lòi ra từ phần còn lại của cột sống. Trong các ca nặng, điều này có thể khiến chức năng tủy sống bên dưới cung cột sống bị thiếu không hoạt động.<ref>{{citebook|last1name=Saladin|first1=Kenneth|title=Anatomy and Physiology: Form and Function|date=2012|publisher=McGraw Hill|isbn=978-0-07-337825-1}}<"ReferenceA"/ref> Hiện tượng mất chức năng cột sống này có thể dẫn tới liệt các chi dưới. Các ca liệt cơ vòng hậu môn ở trẻ nhỏ ghi nhận được đã được quan sát là khi tật nứt cột sống không được chữa trị.<ref>{{citejournal|last1=Hutchinson|first1=Jonathan|titlename="Clinical Lecture On Cases Of Spina Bifida, With Paralysis Of Sphincters|journal=The British Medical Journal|date=1877|volume=1|issue=830|pages=767–768|jstor=10.2307"/25244879|pmc=2220916|pmid=20748563}}</ref> Dù đe dọa mạng sống, nhiều ca nứt cột sống có thể được điều chỉnh bằng phẫu thuật nếu được phẫu thuật trong vòng 72 giờ sau khi sinh.
