|
=== Con ông trời ===
Mẫu Thượng Ngàn là người con gái đầu tiên của [[NgọcVua Hoàng]]Trời, vì tính tình thẳng thắn khó bảo nên bà được cha giao cho cai quản vùng núi rừng hoang vu, trái với Mẫu Thoải là người hay thay đổi nhưng rất nghe lời cha nên được cha giao cai quản vùng sông nước hiền hòa. Từ ngày Mẫu Thượng Ngàn về vùng núi cai quản thì người dân nơi đây đều được vụ mùa bội thu, đợt đi săn nào cũng bắt được thú lớn cả. Ngoài ra bà còn dạy dân cách dùng lửa và nấu ra những món ngon làm say mê lòng người cũngCũng vì thế dân trong vùng hết lòng tôn kính bà, những lời mà bà khuyên bảo đều được họ nhất mực nghe theo.
==== Thu phục Mộc Tinh ====
===== SựHạt tíchgiống câythần ngàn quảkỳ và con ruồi =====
Sau khi bị [[KinhLạc DươngLong Vương]]Quân đánh đuổi, thì Mộc Tinh sợ hãi chạy về hướng Tây Nam, tại đây nó vẫn giở trò cũ thường xuyên bắt người dân trong vùng làm lễ tế người. Đáng tiếc mỗi lần Mẫu Thượng Ngàn biếttìm chuyệnđến giậnthì lắm,Mộc địnhTinh dùngđã rìukịp bỏ đi trước. Vậy nên lần này Thánh Mẫu bèn hóa thành một cô gái xinh đẹp để chặttrở đổthành cây,vật nàohiến ngờtế thânhòng câybắt quáđược cứngcon dùquỷ chặtnày. baoQuả nhiêuđúng lầnnhư cũngdự khôngđoán sứtMộc mẻTinh tíđã nàoxuất hiện dưới hình dạng một con hổ trắng. Nó vừa xông tới định ăn thịt con mồi thì bị Mẫu Thượng Ngàn bènchặt dùngmất phépđầu hóanên thànhhiện nguyên hình là một concái sâucây tinhkhô rồicó chuicành vàolá tronglàm thântừ câyxương khiếnvà Mộcthịt Tinhngười. đauKhi đớnThánh vôMẫu định vung rìu đốn hạ cây thì Mộc Tinh cùngliền vội vàng xin tha mạng. Nó hứa rằng từ nay sẽ không ăn thịt người nữa và tặng bà một hạt giống thần. sauNó đóbảo hóachỉ thànhcần mộttrồng conhạt hổgiống rồithần chạykì này xuống đất thì sẽ mọc ra tất cả loại quả ngon hoa lạ trên đời này. Vừa dứt lời Mộc Tinh liền biến mất. Mẫu Thượng Ngàn bèn đem hạt giống này về trồng, khôngsau lâumột sauđêm nó lớn thành một cái cây to thật là to, ngọn cây cao tận trời xanh, cành lá xum xuê che phủ một nửa bầugóc trời,. hàngMỗi nămngày nó đều mọc ra hàng trăm thứ hoa quả khác nhau. Bàăn thumãi hoạchkhông tấthết. cả vàBà đem chonhững chaloại mìnhquả vànày cácgiao vịcho thầntrưởng cùnglàng ăn,để aiông nấycó dùngthể xongchia đềunhững tấmngười tắcđã khenbị ngonMộc chỉTinh trừlàm mộthại. tiênNgờ nữđâu chêcon dở.gái Nghetrưởng vậylàng Mẫulại Thượnglà Ngànngười quyếttham địnhlam khôngquyết baogiữ giờhết chonhững mọimón ngườingon đượckia ăncho loạiriêng quả này nữamình. VềMẫu phíaThượng côNgàn gáibiết kiachuyện thìgiận bịlắm cácbèn vịlàm thần phạtphép hóa cô ta thành con ruồi để suốt phần đời còn lại chỉ đượccó thể ăn đồ thừa của con người. mà thôi.
===== Sự tíchCon vua hóaHùng Định Vương và mười hai bà hổmụ =====
Hùng Vương thứ IX là một vị vua anh minh, thương dân như con, cũng vì vậy mà được trời phù hộ giúp cho con đàn cháu đống. Nàonào ngờ trongrong một lần đi săn, ông vô tình bị Quỷ XươngMộc CuồngTinh ăn thịt. Nó nhân cơ hội này dùng phép hóa thành ôngnhà vua để trởcai thànhtrị vuanước Văn Lang. TừMẫu ngàyThượng làmNgàn vuabiết thìchuyện Quỷnày Xươngcó Cuồngmột khôngphần mànglà việclỗi nước,của chỉmình đamnên mêđã rượutự chènguyện vàchịu tội. Vua Trời bèn đày nàng làm con gái đẹpMộc Tinh để sửa sai. Khi sinh bà ra, nhữnghoàng ngườihậu chốngđau đốiquá đềuphải bịvịn nóvào ăncành thịtquế cảmới sinh hạ được bà nên mới đặt tên cho bà là Quế Hoa công chúa. LầnLớn nàylên, MẫuQuế ThượngHoa Ngànluôn quyếtnhớ khôngthương mẹ nên đã đi vào rừng sâu để chotìm Quỷdấu Xươngvết Cuồngngười cómẹ thểhiền chạyđã thoátmất. Nàng được nữaông Bụt ban cho phép thuật nên hóađã thànhcùng mộtmười côhai gáithị xinhnữ đẹpra cósức tàitu thổitiên sáoluyện đạo, cứu giúp dân lành. ChẳngLúc baobấy lâugiờ danhđất tiếngnước củaVăn Lang rơi vào cảnh loạn lạc thù trong giặc ngoài do cha bà truyềnthường tớixuyên taigây chiến với các nước làng giềng, tìm thú vui từ việc ăn thịt những kẻ chống đối mình. Chiến thanh liên miên khiến máu chảy thành sông, xương chất cao như núi, lòng dân óan hận thấu tận trời cao còn những người ra sức can ngăn nhà vua nênđều bị ông giết hại cả. Công chúa Quế Hoa quyết định ra tay diệt trừ kẻ gây ra cảnh đau khổ lầm than này dù rằng người đó có là cha nàng. Trong một buổi tiệc của nhà vua và các Lạc tướng, Quế Hoa đã xin được mờicùng vàomười cunghai giúpthị nữ đánh đàn nhảy múa góp vui. Quỷcho Xươngmọi Cuồngngười. biếtĐiều bàđặc biệt là Mẫuchiếc Thượngđàn Ngàncủa bènnàng chỉ có duy bảonhất một khidây tiếngkhiến sáomọi màngười dừngxung thìquanh bàđều sẽtò bịmò giếtthích thú. Khi tiếng sáođàn của bàcông chúa vừa cất lên thì ai nấy đều cảm thấy thư thái, mọi âu lo đều bị quên lãng, thời gian trôi qua nhanh lúc nào không hay. Tới đêm thứ bảyba khi tiếng sáođàn vừa dứt thì QuỷHùng Xương CuồngVương đã hiện nguyên hình thành một con hổ khiến mọi người hoảng loạn bỏ chạy. MẫuMộc ThượngTinh Ngànliền dùngxông về phía Quế Hoa định ăn thịt nàng nhưng lần này nó đã dừng lại ngay trước mặt nàng vì dù hổ dữ cũng không thể ăn thịt con mình. Công chúa làm phép nhốthóa dây đàn thành một sợi xích lớn buộc quanh cổ con hổ vàorồi lồngdẫn nó theo mình. Từ đó về sau Quế Hoa dạy người dân cách trồng trọt, làm nương rẫy, xây nhà, chăn nuôi và luônsăn giữbắt nóthú dữ, còn mười hai thị nữ của bà thì trở thành các bà mụ chăm lo việc sanh đẻ của người dân để không ai phải chịu nỗi đau mất mẹ vì sanh khó giống như bà nữa. Riêng con hổ bà mang theo bên mình thì được bà dùng để trừng phạt lũ tội phạm gian ác đã làm hại dân lành. Khi nhân dân các bản mường đã có cuộc sống no ấm, Mỵ Nương Quế Hoa cùng 12 thị nữ bay về trời trên đám mây ngũ sắc. Từ đó về sau phàmbà nhữngđược aingười phạmdân tộitôn pháthờ làm Bà Chúa Thượng Ngàn cai quản vùng rừng đềunúi bịcòn bàmười đemhai chothị hổnữ ăntrở thịtthành cảMười hai Bà Mụ cai quản việc sanh đẻ của trần gian.
==== Nhận nuôi Sơn Tinh ====
Một lần khi đang đi dạo trong rừng, Mẫu Thượng Ngàn và mười hai bà mụ phát hiện thấy bên gốc cây có xác một đứa trẻ chỉ còn lại bộ xương khô bên gốc cây. Tiếc thương vì cậu bé đã chết khi còn quá nhỏ nên Mẫu ThươngThượng Ngàn đã dùng phép hòa lẫn xương cậu cùng gan hùm, tay gấu, ruột ngựa, mắt diều hầuphượng, chân báovoi cùng quả tim của bà để hồi sinh cậu. Mẫu vốn không có con cái gì, lại thấy cậu bé lanh lợi nên đã quyết định nhận cậu làm con nuôi, đặt tên là Sơn Tinh, giao cai quản vùng núi Ba Vì.
==== Cái chết và sự đầu thai ====
Một số truyệndị bản đề cập rằng bà mất trong cuộc chiến giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh. Sau khi mất thì bà trở lại Thiên Phủ sống cùng cha mình nhưng vì quá thương con nên bà đã cầu xin cha được phép trở lại trần gian. Ngọc Hoàng đồng ý bèn cho bà được đầu thai trở lại làm người tích đủ phước đức luân hồi thì mới có thể ở bên con gáitrai củamình Sơnlần Tinhnữa.
=== Con vua Hùng Định Vương ===
Theo truyền thuyết này, bà vốn là con vua [[Đế Thích]], lần đầu hạ phàm, bà là Mỵ Nương Quế Hoa, con vua Hùng Vương. Theo sự tích thì khi sinh bà ra, hoàng hậu đau quá phải vịn vào cành quế mới sinh hạ được bà nên vua Hùng Vương mới đặt tên cho bà là Quế Hoa công chúa. Lớn lên, Quế Hoa luôn nhớ thương mẹ nên đã đi vào rừng sâu để tìm dấu vết người mẹ hiền. Nàng được ông Bụt ban cho phép thuật nên đã cùng mười hai thị nữ ra sức tu tiên luyện đạo, cứu giúp dân lành. Bà dạy người dân cách trồng trọt, làm nương rẫy, xây nhà, chăn nuôi và săn bắt thú dữ, còn mười hai thị nữ của bà thì trở thành các bà mụ chăm lo việc sanh đẻ của người dân để không ai phải chịu nỗi đau mất mẹ vì sanh khó giống như bà nữa. Khi nhân dân các bản mường đã có cuộc sống no ấm, Mỵ Nương Quế Hoa cùng 12 thị nữ bay về trời trên đám mây ngũ sắc. Từ đó về sau bà được người dân tôn thờ làm Bà Chúa Thượng Ngàn cai quản vùng rừng núi còn mười hai thị nữ trở thành [[Bà Mụ|Mười hai Bà Mụ]] cai quản việc sanh đẻ của trần gian.
=== Con nhà họ Cao ===
=== Con Sơn Tinh ===
BàSau làkhi tích đủ phước đức thì Ngọc Hoàng đã cho phép bà trở thành con gái của [[Sơn Tinh]] (tức [[Tản Viên Sơn Thánh]]) và [[Mỵ Nương]] Ngọc Hoa (chữ Hán: 媚娘玉花) trong truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh (Mỵ Nương là danh hiệu gọi con gái của Hùng Vương, tương tự như "Hoàng Nữ" hoặc Công Chúa"). Khi còn trẻ, Mẫu là một cô gái đức hạnh, lại tài sắc vẹn toàn, được cha mẹ đặt tên là '''La Bình'''.
====Học tập====
Bà cải tiến và hoàn thiện thêm những gì mà trước kia, ở cha bà mới chỉ là bắt đầu. Làm nhà không những đã chắc chắn, lại còn phải biết chạm trổ cho thật đẹp đẽ. Ở mũi các thuyền độc mộc cũng thế, có khắc cả hình hai đầu rồng chạm hẳn vào nhau. Cách nấu nướng thức ăn, chẳng những chỉ có kho, luộc mà còn chế thêm ra được nhiều món mới.
Rồi công việc đồng áng, bà dạy mọi người cách lấy ống bương để dẫn nước từ khe núi xuống. Lại đi phân phát hạt giống, cho nên nơi nào cũng có cơm dẻo nếp thơm.
Trong các con vật nuôi trong nhà, bà đem về thêm nhiều giống gia súc mới. Lại trồng xạo thêm nhiều giống cây ăn quả. Rồi trồng cả những hoa thơm cỏ lạ lấy từ trên rừng núi về...
Ngọc Hoàng Thượng đế còn ban tặng cho bà thêm nhiều phép thuật thần thông, đi mây về gió, và trở thành vị Thánh bất tử để luôn luôn gần gũi, gắn bó với cõi trần, vĩnh viễn ở miền trung du và núi non hùng vĩ. Khi dân chúng sinh sôi nảy nở ra thêm, từ miền núi non và trung du tràn xuống các miền đồng bằng và ven biển, đã mang theo những cách thức làm ăn và phong tục tập quán từ hồi còn ở trong rừng, dưới sự bảo ban dìu dắt của công chúa Thượng Ngàn.
Thánh Mẫu Thượng Ngàn có nhiều tên gọi khác nhau tùy thuộc vào nguồn gốc của Mẫu, địa danh đền của Mẫu, sắc phong của các triều đại phong kiến:
- Mẫu Đông Cuông được gọi theo địa danh Đông Cuông nơi ngôi đền Mẫu ngự.
- Lê Mại Đại Vương theo sắc phong của vua Lê lúc bà hoá phép giúp vua đánh giặc.
- Sơn Mẫu theo tên của mẹ hoặc con Sơn Tinh.
- Mỵ Nương Quế Hoa Công chúa, La Bình công Chúa theo tên gọi của nguồn gốc xuất thân lúc giáng trần.
- Lâm Cung Thánh Mẫu chính là tên gọi khi hiển thánh tại đền Đông Cuông, Yên Bái.
| 