Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Vũ Tiên (tướng)”

Năm 1213, [[Miêu Đạo Nhuận]] được [[Kim Tuyên Tông]] phong làm Hà Bắc nghĩa quân đội trưởng, tập hợp các điền chủ, tổ chức lực lượng vũ trang chống Mông Cổ, Vũ Tiên hưởng ứng, người theo về rất đông. Năm 1214, quân Mông Cổ do [[Mộc Hoa Lê]], [[Sử Thiên Nghê]] chỉ huy xâm lấn Hà Bắc,<ref name="NS 119">[[Thoát Thoát]], ''[[Nguyên sử]]'', Quyển 119, Liệt truyện 6, ''[[:wikisource:zh:元史/卷119|Mộc Hoa Lê Bác Nhĩ Truật Bác Nhĩ Hốt liệt truyện]]''.</ref> Vũ Tiên cho quân đóng ở phía tây Uy Châu, được phong làm quyền thứ sử Uy Châu.<ref name="KS 118">[[Thoát Thoát]], ''[[Kim sử]]'', Quyển 118, Liệt truyện 56, ''[[:wikisource:zh:金史/卷118|Miêu Đạo Nhuận Vương Phúc Di Lạt Chúng Gia Nô Vũ Tiên Trương Phủ Trương Tiến Tĩnh An Dân Quách Văn Chấn Hồ Thiên Tác Trương Khai Yến Ninh liệt truyện]]''.</ref>

Năm 1217, [[Thạch Hải]] ở phủ Chân Định tạo phản. Vũ Tiên dẫn quân giết Hải, tiếp thu đầu hàng, đóng quân ở Chân Định, được phong làm quyền Tri Chân Định phủ sự. Sau đó, tướng Mông Cổ là [[Mộc Hoa Lê]], [[Sử Thiên Nghê]] dẫn quân tấn công. Vũ Tiên thủ vững, buộc Mộc Hoa Lê rút quân. Các thành trì ở Hà Bắc bị Mông Cổ chiếm đóng cũng bị Vũ Tiên tái chiếm.<ref name="NS 119"/>

Năm 1218, Trung Đô kinh lược sứ Miêu Đạo Nhuận bị Kinh lược phó sứ [[Giả Vũ]] hại chết, triều đình để [[Trương Nhu]] thay Đạo Nhuận quản lý nghĩa quân. Không lâu sau, Trương Nhu giết Giả Vũ, thống lĩnh các quân, nhưng sau bị quân Mông Cổ đánh bại ở Lang Nha lĩnh, đầu hàng Mông Cổ, khiến Hà Bắc rung chuyển. Vũ Tiên giữ cô thành chống trả Trương Nhu hơn hai năm.,<ref name="NS 147">[[Thoát Thoát]], ''[[Nguyên sử]]'', Quyển 147, Liệt truyện 34, ''[[:wikisource:zh:元史/卷147|Trương Nhu Sử Thiên Nghê Sử Thiên Tường liệt truyện]]''.</ref> cho xây dựng các quân trại ở vùng Bình Dương, Thái Nguyên nhằm gây khó khăn cho quân Mông Cổ.<ref name="NS 151"/> Đến năm 1221, được triều đình phong Tri Chân Định phủ sự, kiêm Kinh lược sứ, dao lĩnh Trung Kinh lưu thủ, quyền Nguyên soái hữu đô giám. Sau đó được phong tước Hằng Sơn công, quản lý [[Trung Sơn]], [[Chính Định|Chân Định]], [[Ốc Châu]], [[Ký Châu]], Uy Châu, Trấn Ninh, Bình Định Châu, trại Bão Độc, [[Loan Thành]], [[Nam Cung]].<ref name="KS 118"/>

Năm 1223, Kim Tuyên Tông cho người dụ hàng, Vũ Tiên từ đó có ý về Kim, cho người đến liên minh với thủ lĩnh nghĩa quân [[Sơn Đông]] [[Bành Nghĩa Bân]] của [[Nam Tống]]. Năm 1225, Vũ Tiên phát động binh biến, giết cả nhà Sử Thiên Nghê. Tuy nhiên, Vũ Tiên nổi dậy quá sớm, Bành Thiên Nghê chưa kịp phối hợp, bị vạn hộ [[Sử Thiên Trạch]],<ref name="NS 155">[[Thoát Thoát]], ''[[Nguyên sử]]'', Quyển 155, Liệt truyện 42, ''[[:wikisource:zh:元史/卷155|Uông Thế Hiển Sử Thiên Trạch liệt truyện]]''.</ref> [[Lưu Hắc Mã]],<ref name="NS 149">[[Thoát Thoát]], ''[[Nguyên sử]]'', Quyển 149, Liệt truyện 36, ''[[:wikisource:zh:元史/卷149|Gia Luật Lưu Ca Lưu Bá Lâm Quách Bảo Ngọc Thạch Thiên Ứng Di Lạt Niết Nhi Gia Luật Thốc Hoa Vương Tuần liệt truyện]]''.</ref> Trương Nhu<ref name="NS 147"/> cùng các trấn tướngthủ [[Đổng Tuấn]],<ref name="NS 148">[[Thoát Thoát]], ''[[Nguyên sử]]'', Quyển 148, Liệt truyện 35, ''[[:wikisource:zh:元史/卷148|Đổng Tuấn Nghiêm Thực liệt truyện]]''.</ref> [[Để Tông]], [[Vương Ngọc]],<ref name="NS 151">[[Thoát Thoát]], ''[[Nguyên sử]]'', Quyển 151, Liệt truyện 38, ''[[:wikisource:zh:元史/卷151|Tiết Tháp Lạt Hải Cao Náo Nhi Vương Nghĩa Vương Ngọc Triệu Địch Để Thuận Vương Thiện Đỗ Phong Thạch Mạt Bột Điệt Nhi Giả Tháp Lạt Áo Đôn Thế Anh Điền Hùng Trương Bạt Đô Trương Vinh Triệu Thiên Tích liệt truyện]]''.</ref> [[Hà Thực]],... phản công,.<ref phảiname="NS 147"/> Vũ Tiên bỏ chạythành sang trại Đông Lý, đánh bại quân Vương Ngọc, giết con trai của Vương Ngọc là [[Vương Ninh Thọ]].<ref name="NS 147151"/> Nhờ sự phối hợp của Vũ Tiên giúp Bành Nghĩa Bân đánh chiếm Hà Bắc, chiêu hàng tướng Mông Cổ là [[Nghiêm Thực]]. Nghiêm Thực một mặt giả vờ kết nghĩa với Nghĩa Bân, một mặt liên kết với quân [[Bột Lý Hải]] và [[Thạch Thiên Lộc]]. Tháng 7 cùng năm, Nghiêm Thực phản bội, Bành Nghĩa Bân bị đánh đuổi khỏi Hà Bắc, không lâu sau bị [[Lý Toàn]] đánh lén, rồi bị Sử Thiên Trạch bắt giết.<ref Vũname="NS Tiên dẫn tàn quân chạy về phủ Khai Phong thuộc Hà Nam.148"/><ref name="TS 476">[[Thoát Thoát]], ''[[Tống sử]]'', Quyển 476, Liệt truyện 235, Phản thần (trung), ''[[:wikisource:zh:宋史/卷476|Lý Toàn liệt truyện (thượng)]]''.</ref> Sử Thiên Trạch dẫn quân chặn đường, ngăn cản Vũ Tiên đến cứu Bành Nghĩa Bân. Nghĩa Bân cuối cùng bị Sử Thiên Trạch bắt, bất khuất mà chết.<ref name="NS 155"/> Vũ Tiên dẫn tàn quân chạy về phủ Nam Kinh (Khai Phong) thuộc Hà Nam.<ref name="KS 118"/>

Năm 1227, Vũ Tiên thừanhân cơlúc [[Thành Cát Tư Hãn]] chết, người Mông Cổ bàng hoàng, cho quân từ [[Khai Phong]] đánh [[Thái Nguyên, Sơn Tây|Thái Nguyên]], giết tướng [[Cáp Lạt Bạt Đô]].<ref name="NS 193">[[Thoát Thoát]], ''[[Nguyên sử]]'', Quyển 193, Liệt truyện 80, ''[[:wikisource:zh:元史/卷193|Trung nghĩa (1)]]''.</ref> 1228, [[Kim Ai Tông]] phong Vũ Tiên tước cũ Hằng Sơn công, đặt đất Thái Nguyên mới thu hồi làm [[Quán (huyện)|Vệ Châu]], giao cho Vũ Tiên quản lý.<ref name="KS 17">[[Thoát Thoát]], ''[[Kim sử]]'', Quyển 17, Bản kỷ (17), ''[[:wikisource:zh:金史/卷017|Ai Tông bản kỷ (thượng)]]''.</ref> Năm 1229, Vũ Tiên tấn công [[Thượng Đảng]], giết tướng [[Nhâm Tồn]]. [[Oa Khoát Đài]] phái [[Sử Thiên Trạch]] cùng [[Án Trát Nhi]] dẫn quân bao vây Vệ Châu. Nhà Kim phái [[Hoàn Nhan Hợp Đạt]], [[Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng]] dẫn quân đến chi viện.<ref name="KS 112">[[Thoát Thoát]], ''[[Kim sử]]'', Quyển 112, Liệt truyện 50, ''[[:wikisource:zh:金史/卷112|Hoàn Nhan Hợp Đạt Di Lạt Bồ A liệt truyện]]''.</ref><ref name="KS 123">[[Thoát Thoát]], ''[[Kim sử]]'', Quyển 123, Liệt truyện 61, ''[[:wikisource:zh:金史/卷123|Trung nghĩa (3)]]''.</ref> Ba tướng đại phá quân Mông Cổ, buộc Sử Thiên Trạch phải đào tẩu.<ref name="NS 155"/>

Tháng Giêng năm 1232, 15 vạn quân Kim [[Trận Tam Phong Sơn|giao chiến]] với quân Mông Cổ do [[Đà Lôi]] chỉ huy ở núi Tam Phong, không may thua trận. Hoàn Nhan Hợp Đạt, Di Lạt Bồ A, Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng cùng mấy vạn quân tử trận.<ref name="KS 112"/> Vũ Tiên dẫn theo 40 kỵ binh trốn về [[Lưu Sơn]] thuộc [[Nam Dương]], tụ tập tàn quân hơn 10 vạn người tiếp tục chiến đấu. Tháng 3 (ÂL), quân Mông Cổ bao vây Nam Kinh, Kim Ai Tông phong Vũ Tiên làm Tham tri chính sự, Khu mật phó sứ, Hà Nam hành tỉnh, yêu cầu cùng Đặng Châu hành tỉnh [[Hoàn Nhan Tư Liệt]] dẫn quân cứu giá. Tháng 8 (ÂL), Vũ Tiên mới hành quân đến đông huyện Mật thì được tin Tư Liệt thua trận, rút lui về Lưu Sơn. Quân Kim đánh Dụ Thành không thành công, lại thua ở Liễu Hà, buộc Vũ Tiên phải lui về [[Đặng Châu]], [[Tích Xuyên]].

Năm 1233, Kim Ai Tông trốn đến Thái Châu, cho sứ giả vời Vũ Tiên về cứu giá. Vũ Tiên dẫn quân từ Tích Xuyên, vượt qua [[Kim Châu]] của Nam Tống. Năm 1234, quân Tống do [[Mạnh Củng]] chỉ huy tấn công [[Thái Châu]], Vũ Tiên bỏ thành chạy đến [[Trạch Châu]], trên đường đi bị thú binh giết hại.<ref name="KS 118"/>

{{tham khảo|2}}