|
[[File:Shanhaijing Nüwa Mends the Heavens.svg|thumb|phải|250px|Minh họa Nữ Oa.]]
'''Nữ Oa''' ([[chữ Hán]]: 女媧), hay '''Nữ Oa thị''' (女媧氏), '''Oa Hoàng''' (媧皇), '''Nữ Hi thị''' (女希氏), tục gọi là '''Nữ Oa nương nương''' (女媧娘娘), là một [[thủ lĩnh]] [[thị tộc]] của Trung Quốc cổ đại, dần được tôn xưng là một vị [[nữ thần]] thủy tổ trong [[Thần thoại]] [[Trung Quốc]], bà cũng có vai trò trong thần thoại [[Việt Nam]]<ref>{{chú thích web | url = http://4phuong.net/ebook/12838457/huyen-thoai-ba-nu-oa.html | tiêu đề = Huyền Thoại Bà Nữ Oa - Nguyễn Xuân Quang | author = | ngày = | ngày truy cập = 1 tháng 10 năm 2015 | nơi xuất bản = 4phuong.net | ngôn ngữ = }}</ref>. Đương thời bà là nữ thần thượng cổ vĩ đại nhất trong thần thoại Trung Hoa, được liệt vào trở thành một trong [[Tam Hoàng Ngũ Đế]]. Bà là em gái đồng thời cũng là vợ của [[Phục Hy]], đứng đầu danh sách Tam Hoàng.
Truyền thuyết về Nữ Oa được truyền tụng nhiều nhất qua điển tích '''[[Luyện thạch bổ thiên]]''' (煉石补天; luyện đá vá trời); '''[[Sát Hắc long tế Ký châu]]''' (殺黑龍濟冀州; giết [[Hắc long]] giúp [[Ký Châu|Ký châu]]);....và quan trọng nhất là lập nên [[hôn nhân]], là Nữ thần bảo trợ cho gia đình. Bà thường được mô tả là đầu người thân [[rắn]].
== Truyền thuyết sự tích ==
=== Giải thích xuất thân ===
Truyền thuyết ghi chép cho rằng Nữ Oa là vị thần sáng thế, bà vừa là em vừa là vợ của [[Phục Hy]], đứng đầu [[Tam Hoàng Ngũ Đế]]. Chữ '''Oa''' (媧) trong từ Nữ Oa tại [[Thời cổ đại]] là ý chỉ về một vị nữ thần. '''Nữ Oa''' còn là vị thần chính trong [[Vu Thần giáo]].
Theo [[thần thoại]], Nữ Oa và Phục Hy là hai anh em, hiện ra khi [[núi]] [[Côn Lôn]] thành hình. Họ đã dâng đồ tế để xin đấng tạo hóa cho phép họ là hai anh em được lấy nhau thành chồng vợ. Sự phối hợp này được chấp nhận khi khói đốt từ lễ vật vẫn giữ nguyên dạng quện vào nhau.
=== Đắp đất tạo người ===
[[Tập tin:Anonymous-Fuxi and Nüwa2.jpg|nhỏ|180px| Hình vẽ Nữ Oa và Phục Hy đầu người mình rắn đào được ở [[Tân Cương]]. ]]
Theo truyền thuyết, Nữ Oa có hình dáng đầu người và thân con [[rắn]], một ngày nọ, bà tưởng nhớ [[Bàn Cổ]] khai thiên tích địa, tạo ra những ngọn núi và hồ [[nước]], [[động vật]], thay đổi sự tỉnh lặng của [[thế giới]]. Tuy nhiên, Nữ Oa luôn luôn cảm thấy rằng thế giới này vẫn còn thiếu một cái gì đó, nhưng không thể nhớ những gì. Trong khi Nữ Oa suy niệm, nhìn xuống dưới nước [[Hoàng Hà]], lúc đó, nước trong xanh, mặt nước tựa như gương, in bóng hình của bà. Khi đó đã ngộ ra thế giới thiếu một "[[loài người|người]]" như bà. Nữ Oa đã tham chiếu tướng mạo bản thân sử dụng bùn của [[Hoàng Hà]] tạo ra một thân hình con người sau đó sử dụng [[phép thuật (định hướng)|pháp thuật]] để cho bùn đất sét đó có sự sống thành con người thật thụ.
Nhưng Nữ Oa không thể cứ mãi mãi nặn hình con người như thế này, cần phải ban cho họ khả năng sinh sản để họ tự phát triển giống nòi. Thế là Nữ Oa tạo những tượng đất sét cho thân thể khỏe, thổi dương khí vào những tượng đó, những bức tượng đó trở thành đàn ông, thổi âm khí vào những bức tượng trông yếu mềm hơn, thành đàn bà. Nữ Oa còn ban cho hai giới tính đó bộ [[dương vật|sinh thực khí]] để sinh sản. Nữ Oa còn nghĩ cách để con người phân bố nhiều rải khắp nơi trên thế giới, liền dây ngoáy bùn dưới sông, cho bắn tung tóe lên khắp nơi trên mặt đất, tạo thành những lớp người phân bố khắp nơi.
Theo truyền thuyết sau khi tạo ra con người, Nữ Oa luôn chiếu khán họ. Nhưng sau đó nhận thấy con người sinh ra lúc bấy giờ ăn ở với nhau không có luân lý nên Nữ Oa đã giáng thế và dạy con người luân lý hôn nhân vợ chồng và vì thế bà trở thành vị thần của [[hôn nhân]]. Bà trở thành hình tượng quan trọng trong việc thiết lập [[chế độ hôn nhân]], căn bản của xã hội loài người. Phục Hy và Nữ Oa kết duyên với là cùng họ, nay Nữ Oa tạo ra con người bắt họ phải khác họ mới được lấy nhau; vì thế quy định khác họ mới kết hôn bắt đầu từ đây.
Do là hình tượng thần thoại tạo ra hôn nhân, vào thời [[Nhà Hán]] về sau, Nữ Oa và Phục Hy thường được tạo hình quyện vào nhau theo truyền thuyết về sự kết duyên của họ. Ngoài ra, Nữ Oa được tạo hình đang cầm [[Viên Quy]] (圓規)<ref>Cây [[compa]]</ref>, còn Phục Hy cầm [[Củ Xích]] (矩尺)<ref>Thước thợ mộc, hình như một tam giác vuông, dùng để đo góc vuông</ref> tượng trưng cho hôn nhân quy củ. Muốn giúp dân chúng được vui, quên đi nỗi khiếp sợ đối với tai họa, Nữ Oa dùng tre trúc làm một loại nhạc cụ gọi là [[Sáo (nhạc cụ)|Sanh hoàng]] (笙簧) để thổi nhạc, món đồ này ngày nay gọi là [[Hồ lo ti]] (葫蘆絲). Ngoài ra, bà còn chế tạo cho dân nhiều loại nhạc cụ khác như [[Hoàng phiến]] (簧片).
=== Luyện đá vá trời ===
Theo căn cứ lịch sử ''Tam Hoàng Bổn Ký'' ghi chép trong [[Sử ký]] do [[Tư Mã Thiên]] soạn, câu chuyện về Nữ Oa vá trời như sau:
{{cquote|Ở trên thiên cung, thủy thần [[Cung Công]] làm phản đem quân thiên ma đánh thiên giới. Hỏa thần [[Chúc Dung]] bèn đem quân ra đánh, cuối cùng đã dẹp được loạn tặc. Cung Công đã bị Chúc Dung đánh bại, Cung Công đụng vào vách [[núi Bất Chu]] ở phía tây. Núi này vốn là một cây trụ chống trời, đã bị [[Cung Công]] húc làm gãy. Trụ trời bị gãy sụp, nước của thiên hà rơi xuống trần gian.
Nhìn thấy cảnh nước sôi lửa bỏng, Nữ Oa thương tâm không nỡ nhìn nhân dân lâm vào cảnh cực khổ, bà bèn quyết tâm vá lại bầu trời. Nữ Oa đã bay lên khắp nơi thiên, tìm [[đá ngũ sắc]] để vá trời. Sau khi đã tìm đủ viên đá ngũ sắc, bà đã lấy đá ngũ sắc vá lại bầu trời. Nhưng Bất Chu Sơn đã bị đổ, bầu trời thiếu đi chân chống nên Nữ Oa đã dùng 1 chân của Thần Ngao để làm trụ chống trời.
Từ lúc đó nước trên thiên cung không còn chảy xuống trần gian gây họa dân chúng.|||}}
''Nữ Oa vá trời'' là truyền thuyết rất nổi tiếng, được gọi là '''Luyện thạch bổ thiên''' (煉石補天). [[Hồng lâu mộng]] phần thứ một đã đề cập đến truyền thuyết, Nữ Oa vì muốn vá trời đã luyện ra 36501 viên đá ngũ sắc, sau đó đã sử dụng 36500 viên đá ngũ sắc vá trời, trừ lại một viên chưa dùng.
=== Diệt Ngưu vương ===
Bên cạnh đó, còn có một số truyền thuyết khác như Nữ Oa đã khống chế được [[Ngưu vương]]. Con quái vật này thường đe dọa hãm hại con người bằng hai cái sừng và hai tai khổng lồ. Nữ Oa khống chế bằng cách xỏ một sợi dây phép vào mũi Ngưu vương. Ngoài ra, Nữ Oa đã xây một lâu đài tráng lệ, là khuôn mẫu cho các cung điện có thành quách bao quanh của Trung Hoa sau này.
Những vật liệu xây cất lâu đài của Nữ Oa được các Sơn thần hoàn tất chỉ trong một đêm.
'''Nối Quan Hệ Với Tôn Nghộ Không'''
Mặc dù, Nữ Oa không trực tiếp xuất hiện trong Tây du ký của Ngô Thừa Ân nhưng bà là vị nữ thần thượng cổ vĩ đại sáng tạo ra con người sau đó biến mất. Ngay cả sự ra đời của Tôn Ngộ Không cũng có liên quan đến vị nữ thần này.
Nữ Oa phải tìm kiếm khắp nhân gian, luyện ra được 36.501 viên đá ngũ sắc để vá lại bầu trời và chỉ sử dung 36.500 viên và còn dư lại 1 viên.
Nhưng ít ai biết rằng viên đá này còn ẩn giấu huyền cơ, theo tích Nữ Oa dùng đá vá trời viên đá trên đỉnh Hoa Quả Sơn không phải viên đá thiêng bình thường mà nó là mảnh còn sót lại của đá ngũ sắc được cho là chứa một phần tinh phách của Nữ Oa.
Nhiều phân tích cho rằng mối quan hệ giữa Nữ Oa và Tôn Ngộ Không là quan hệ nhân quả. Nữ Oa luyện ra đá ngũ sắc vá trời để bảo vệ tam giới là nhân, sau đó tinh phách còn lại của bà trong vụn đá ngũ sắc lại hấp thụ khí thiêng đất trời để tạo ra Thạch Hầu (khỉ đá) là quả. Mối quan hệ nhân quả này cả Thiên đình và Tây Thiên đều không thể xem nhẹ vì có liên quan đến vị nữ thần thượng cổ vĩ đại bậc nhất này.
Có thể nói Nữ Oa được xem như là "mẹ" của Tôn Ngộ Không và ngay từ đầu Thiên đình cũng biết được gốc gác này. Vì thế sau này khi Tôn Ngộ Không trộm gậy Như Ý - đại náo Long cung, sửa sổ sinh tử - đại náo Địa phủ và đỉnh điểm là đại náo Thiên cung - muốn thay thế Ngọc Hoàng làm chủ tam giới… nhưng Ngọc Hoàng và Như Lai cũng không thẳng tay diệt trừ mà chỉ trừng phạt.
Bởi trong Tôn Ngộ Không có hình bóng của Nữ Oa, dù vị nữ thần này đã tiêu biến nhưng truyền thuyết và tiếng tăm của bà vẫn luôn tồn tại và được tôn thờ trịnh trọng
== Thờ cúng ==
[[Tập tin:Macau Nu Wa Temple Mo707 Ruins of St.Paul.JPG|nhỏ|200px|phải|Miếu thờ Nữ Oa tại [[Ma Cao]].]]
Trong ''[[Luận hành]]'' (論衡) của [[Vương Sung]], dẫn lời của [[Đổng Trọng Thư]], mỗi khi trời cho [[mưa]] mà không tạnh, thì đều tế Nữ oa cầu cho hết mưa<ref>顾祖禹《读史方舆纪要》卷四十六《河南一》：“太行山，一名五行山，亦名王母山，又名女娲山”。</ref>. Từ đó cho thấy sự tế tự đối với Nữ Oa đã có từ xưa, ít nhất cũng là thời [[Tây Hán]]. Giải thích việc cầu Nữ Oa làm mưa tạnh, là vì Nữ Oa là [[nữ giới]], là [[tính âm]], còn mưa hoài không dứt là thiên về âm, nên phải cầu Nữ Oa cho mưa tạnh. Đây được cho là khởi nguồn của truyền thuyết ''Nữ Oa luyện đá vá trời'' về sau.
Thời [[Bắc Tống]], cứ ''Tân Định cửu vực chí'' (新定九域志), chép rằng: ''"Mạnh Châu có Hoàng sơn mẫu, còn gọi Nữ Oa sơn, có một cái [[am từ]], dân cầu mưa."''<ref>顾祖禹《读史方舆纪要》卷四十六《河南一》：“太行山，一名五行山，亦名王母山，又名女娲山”。</ref>
Từ thời [[Đường Túc Tông]], triều đình đã cho làm tế miếu Nữ Oa với tư cách là nữ thần của [[hôn nhân]]. Vì Nữ Oa có công lao sáng lập hôn nhân, vì thế tấn tôn làm '''Quốc Quân''' (國君)<ref>宋·罗泌《路史·后纪二》：以其载媒，是以后世有国，是祀为皋禖之神。</ref>.
Theo ghi chép của [[Sơn hải kinh]], Nữ Oa tại nhục thân sau khi đã chết, ruột của bà đã tạo ra 10 vị thần.
Có người cho rằng sau khi nhục thân Nữ Oa đã chết, tộc dân của Nữ Oa đã ăn thịt của bà, vì họ cho rằng khi ăn thịt của tổ tiên họ để tôn trọng và có cảm giác an toàn. Theo truyền thuyết Nữ oa sau khi chết đã được an táng tại trung nguyên tỉnh [[Hà Nam (Trung Quốc)|Hà Nam]] huyện [[Tây Hòa]], vì vậy huyện Tây Hòa còn được gọi là '''Oa Thành'''. Theo lăng mộ được cho là của Nữ Oa, nay tại huyện [[Tây Hòa]], tỉnh Hà Nam thì từ thời [[nhà Tần]], [[nhà Hán]], hằng năm các quân vương đều đến cúng tế, được xem là một lễ lớn, tức '''Tự điển''' (祀典). Từ đó có tên '''Phong lăng độ''' (風陵渡).
== Xem thêm ==
* [[Phục Hy]]
* [[Tam Hoàng Ngũ Đế]]
* [[Thần Nông]]
== Chú thích ==
{{Tham khảo|2}}
== Tham khảo ==
{{commonscat-inline|Nuwa}}
{{Tam Hoàng Ngũ Đế}}
{{vua Phục Hy thị}}
| 
