Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Platon”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Không có tóm lược sửa đổi |
|||
Dòng 20:
'''Platon''' ({{lang-el|Πλάτων}}, ''Platōn'', "Vai Rộng"), hay còn được Anh hóa là Plato, 428/427 hay 424/423 - 348/347 TCN) là [[nhà triết học]] [[Athens cổ điển|người Athen]] trong [[Hy Lạp cổ điển|thời kỳ Cổ điển]] ở [[Hy Lạp cổ đại]], người sáng lập trường phái tư tưởng [[Chủ nghĩa Platon|Platon]], và [[Học viện Platon|Học viện]], cơ sở giáo dục đại học đầu tiên ở [[thế giới phương Tây]] .
Ông được coi là nhân vật quan trọng trong [[Triết học|lịch sử]] [[triết học phương Tây]] và [[Triết học Hy Lạp cổ đại|Hy Lạp cổ đại]], cùng với người thầy của ông, [[Sokrates|Socrates]], và học trò nổi tiếng nhất của ông, [[Aristoteles|Aristotle]] . {{Efn|"...the subject of philosophy, as it is often conceived—a rigorous and systematic examination of [[ethical]], political, [[metaphysics|metaphysical]], and [[epistemology|epistemological]] issues, armed with a distinctive method—can be called his invention."<ref name="SEP">{{harvnb|Kraut|2013}}</ref>}} Plato cũng thường được coi là một trong những người sáng lập ra [[Tôn giáo phương Tây|tôn giáo]] và [[tâm linh]]
Plato là người phát minh ra thể loại [[Đối thoại (thể loại văn học)|đối thoại]] bằng văn bản và các hình thức [[biện chứng]] trong triết học. Plato cũng được coi là người sáng lập ra [[triết học chính trị]] phương Tây. Đóng góp nổi tiếng nhất của ông là [[lý thuyết về hình thức]] được biết đến bởi [[Lý do thuần túy|lý trí thuần túy]], trong đó Plato trình bày một giải pháp cho [[vấn đề phổ quát]] được gọi là chủ nghĩa Platon (còn được gọi một cách mơ hồ là [[Chủ nghĩa hiện thực Platon|chủ nghĩa hiện thực]] [[Chủ nghĩa duy tâm Platon|Platon]] hay [[chủ nghĩa duy tâm Platon]] ). Ông cũng được nhắc đến trong [[Tình yêu Platon|tình yêu platonic]] và [[khối đa diện đều Platon]] .
Dòng 71:
Tên thật của Platon là được cho là '''Aristocles''' {{Lang|grc|Ἀριστοκλῆς}} ), nghĩa là 'danh tiếng tốt nhất'. {{Efn|From ''[[Arete|aristos]]'' and ''[[kleos]]''}} Theo Diogenes Laërtius, ông được đặt theo tên của ông nội, như một điều bình thường trong xã hội Athen. {{Sfn|Laërtius|1925|loc=§ 4}} Nhưng chỉ có một bia ký của một quý tộc, một archon đầu tiên của Athens vào năm 605/4 TCN. Không có tài liệu nào về một dòng từ Aristocles đến cha của Plato, Ariston. Gần đây, một học giả đã lập luận rằng ngay cả cái tên Aristocles cho Plato cũng là một phát minh muộn hơn nhiều. <ref name=":0">see {{Harvard citation no brackets|Tarán|1981}}.</ref> Tuy nhiên, một học giả khác tuyên bố rằng "có lý do chính đáng để không bác bỏ [ý tưởng rằng Aristocles là tên do Plato đặt] chỉ là một phát minh đơn thuần của những người viết tiểu sử của ông", lưu ý rằng ghi chép đó phổ biến như thế nào trong các nguồn của chúng tôi. <ref name="Sedley 21-22">[[David Sedley|Sedley, David]], ''Plato's Cratylus'', Cambridge University Press 2003, [https://assets.cambridge.org/052158/4922/sample/0521584922ws.pdf pp. 21–22] {{Webarchive}}.</ref>
==== Học vấn ====
Các nguồn tài liệu cổ mô tả anh ta là một cậu bé sáng sủa, mặc dù khiêm tốn và xuất sắc trong học tập. [[Apuleius]] cho chúng ta biết rằng Speusippus đã khen ngợi sự nhanh trí và khiêm tốn của Plato khi còn là một cậu bé, và "thành quả đầu tiên của tuổi trẻ là sự chăm chỉ và yêu thích học tập". <ref name="Ap2">Apuleius, ''De Dogmate Platonis'', 2</ref> Cha của ông đã đóng góp tất cả những gì cần thiết để mang lại cho con trai mình một nền giáo dục tốt, và do đó, Plato hẳn đã được hướng dẫn về [[ngữ pháp]], [[âm nhạc]] và [[Thể dục dụng cụ|thể dục]] bởi những người thầy ưu tú nhất trong thời đại của ông. <ref name="DS">Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', IV
• {{Harvard citation no brackets|Smith|1870}}</ref> Plato kêu gọi [[Damon của Athens|Damon]] nhiều lần trong nền ''Cộng hòa'' . Plato là một đô vật, và [[Dicaearchus]] đã đi xa hơn khi nói rằng Plato đã đấu vật trong các [[trò chơi Isthmian]] . <ref name="LaV">Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', V</ref> Plato cũng đã tham dự các khóa học triết học; trước khi gặp Socrates, ông lần đầu tiên làm quen với Cratylus và các học thuyết của Heraclite. <ref name="Ar987a">Aristotle, ''Metaphysics'', 1.[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0052&query=section%3D%2315&layout=&loc=1.987b 987a] {{Webarchive}}</ref>
[[Ambrôsiô|Ambrose]] tin rằng Plato đã gặp [[Giê-rê-mi|Jeremiah]] ở Ai Cập và bị ảnh hưởng bởi ý tưởng của ông. Ban đầu Augustine chấp nhận tuyên bố này, nhưng sau đó bác bỏ nó, lập luận trong ''[[Thành phố Tâm linh|The City of God]]'' rằng "Plato sinh ra một trăm năm sau khi Giê-rê-mi nói tiên tri." <ref>{{Chú thích sách|title=Routledge Encyclopedia of Philosophy|publisher=Routledge|year=1998|isbn=978-0-415-07310-3|editor-last=Craig|editor-first=Edward|page=432}}</ref>
== Câu nói nổi tiếng ==
| |||