|
| kiểu tên đầy đủ = Tên húy
| cha = [[Chu U vương|Chu U Vương]]
| mẹ = [[Thân hậu (Chu U Vươngvương)|Thân vương hậu]]
| sinh = [[781 TCN]]
| mất = [[720 TCN]]
}}
'''Chu Bình Vươngvương''' ([[chữ Hán]] giản thể: 周平王; 781 TCN - 720 TCN), trị vì: [[770 TCN]] - [[720 TCN]], tên thật là '''Cơ Nghi Cữu''' (姬宜臼), là vị vua thứ 13 của [[nhà Chu]] và là vua đầu tiên thời kỳ [[Nhà Chu|Đông Chu]] trong [[lịch sử Trung Quốc]].
== Nhờ chư hầu phục ngôi ==
Cơ Nghi Cữu là con trai của [[Chu U vương|Chu U Vương]], mẹ là [[Thân hậu (Chu U Vươngvương)|Thân vương hậu]]. Vì là Đích tử nên ban đầu được phong làm [[Thái tử]]. SauTuy đónhiên nhiều năm sau Chu U vương saysủng mêái [[mỹ nhân]] [[Bao Tự]], nên phế truất mẫu tử Nghi Cữu để lập Bao Tự làm Hậu, con trai Bao Tự là Cơ Bá Phục làm Thái tử<ref>《史记·卷四·周本纪第四》：襃姒生子伯服，幽王欲废太子。太子母申侯女，而为后。後幽王得襃姒，爱之，欲废申后，并去太子宜臼，以襃姒为后，以伯服为太子。</ref><ref>《太平御览·卷一百四十七·皇亲部十三》：《纪年》曰：幽王八年，立褒姒之子曰伯服，为太子。</ref>. Điều này làm phật ý ông ngoại Nghi Cữu là [[Thân hầu (thời Chu U vương)|Thân hầu]], quân chủ [[Thân (nước)|nước Thân]]. Thân hầu liên hết quân [[Khuyển Nhung]] và quân [[Tăng (nước)|nước Tăng]] để đánh chiếm nhà Chu. Vua Khuyển Nhung giết chết U vương và Thái tử Bá Phục, Bao Tự mất tích ngay trong cơn bạo loạn. Mặc dù Thân hầu đã cho quân Khuyển Nhung vàng bạc nhưng vua Khuyển Nhung không buông tha Cảo Kinh, tiếp tục đốt phá và giết hại người vô tội.
Thân hầu ân hận, bèn viết thư bí mật thư triệu tập các chư hầu xung quanh là [[Tấn Văn hầu ]], [[Tần Tương công ]], [[Vệ Vũ công ]] và [[Trịnh Vũ công ]] mang quân đến giúp đánh đuổi Khuyển Nhung. Bốn nước hợp binh đánh bại quânKhuyển Nhung, rướcđón Nghi Cữu trởvề lại Cảo Kinh và lênủng ngôilập đăng cơ, tức là '''Chu Bình vương '''. TuyCùng nhiênlúc đó, [[Quắc công Hàn]] lại lập Cơ Dư Thần làm [[Chu Huề vương |Chu Huề Vương]]. ChẳngVì vậy mà baokhông lâu sau, [[Tấn Văn hầu]] giết Huề vương , chấmđể dứtbảo cụcđảm diệnvương haivị độc nhất cho Bình vương. ▼Điều này làm phật ý ông ngoại Nghi Cữu là [[Thân hầu (thời Chu U vương)|Thân hầu]], chư hầu nước Thân. Thân hầu gọi quân Khuyển Nhung, quân [[Tăng (nước)|Tăng]] và các chư hầu khác đánh chiếm nhà Chu. Vua Khuyển Nhung giết chết U vương và Thái tử Bá Phục, bắt Bao Tự làm thiếp. Mặc dù Thân hầu đã cho quân Khuyển Nhung nhiều vàng bạc nhưng vua Khuyển Nhung tiếp tục đốt phá Cảo Kinh, giết hại dân thường.
▲Thân hầu bèn viết thư bí mật triệu các chư hầu xung quanh là Tấn Văn hầu, Tần Tương công, Vệ Vũ công và Trịnh Vũ công mang quân đến giúp đánh đuổi Khuyển Nhung. Bốn nước hợp binh đánh bại quân Nhung, rước Nghi Cữu trở lại Cảo Kinh và lên ngôi, tức là Chu Bình vương. Tuy nhiên, [[Quắc công Hàn]] lại lập Cơ Dư Thần làm [[Chu Huề vương|Chu Huề Vương]]. Chẳng bao lâu sau, [[Tấn Văn hầu]] giết Huề vương, chấm dứt cục diện hai vương.
== Thiên đô Lạc Ấp ==
Mặc dùTuy Khuyển Nhung bị đánh đuổi, nhưng vẫn thường xuyên uy hiếp [[kinh đô]] nhà Chu. Trước tình hìnhthế đó, Chu Bình vương rất lo lắng, bàn việc thiêndời đô sang Lạc Ấp ở(sau này là [[Lạc Dương]]) phía đông. So với Cảo Kinh, Lạc Ấp ở giữa thiên hạ, chỗvị trí bằng phẳng, là nơi tụ hội các chư hầu.
Khi việc thiên đô đưađược rađề xuất, có chư hầu kỳ cựu như [[Vệ Vũ công]] (ngoài 90 tuổi) không đồng ý vì Cảo Kinh là chỗnơi căn bảncơ trong thiên hạ, vùngxung quanh bao bọc bởi đồi núi, tiện việc phòng thủ, nếu bỏ Cảo Kinh thì nhà Chu sẽ tỏbị rõyếu thế yếu, sợdễ có giặc ngoại xâm. Tuy nhiên, Chu Bình vương không nghe lời can của Vệ công vì ngại chiến tranh với người Khuyển Nhung hung hãn, quyết ý dời đô sang Lạc Ấp. Bình vương ủy thác việc chiến tranh với Khuyển Nhung cho [[Tần (nước)|nước Tần]], hứa hẹn nếu Tần đánh bại được Khuyển Nhung thì sẽ cấp đất đai phía Tây bờ cõi.
[[Tần Tương Công]] binh lực dũng mãnh, thiện chiến, ra sức chiến đấu với Khuyển Nhung. Kết quả sau 3 năm giết được vua tôi nước Khuyển Nhung, không những giành đất đai của người Nhung mà còn được cấp đất củatừ phía nhà Chu. Từ đó, nước Tần mới chính thức trở thành nước chư hầu lớn, ngang hàng với [[Trịnh (nước)|Trịnh]], [[Vệ (nước)|Vệ]], [[Lỗ (nước)|Lỗ]], [[Tấn (nước)|Tấn]]... ▼Tuy nhiên, Chu Bình vương không nghe theo lời can của Vệ Vũ công vì ngại chiến tranh với người Khuyển Nhung hung hãn, nên quyết ý thiên đô sang Lạc Ấp ([[Lạc Dương]] sau này). Việc chiến tranh với Khuyển Nhung, Bình vương uỷ thác hết cho nước Tần, ra hẹn nếu Tần đánh bại được Khuyển Nhung thì sẽ cấp cho đất đai phía Tây bờ cõi.
▲[[Tần Tương Công]] binh lực dũng mãnh, thiện chiến, ra sức chiến đấu với Khuyển Nhung. Kết quả sau 3 năm giết được vua tôi nước Khuyển Nhung, không những giành đất đai của người Nhung mà còn được cấp đất của nhà Chu. Từ đó, nước Tần mới chính thức trở thành chư hầu lớn, ngang hàng với [[Trịnh (nước)|Trịnh]], [[Vệ (nước)|Vệ]], [[Lỗ (nước)|Lỗ]], [[Tấn (nước)|Tấn]]...
== Chính thể suy đồi ==
Từ khi nhà Chu rờidời đô sang phía đông, uy tínlực bắt đầu suy giảm. Các chư hầu ngàytrở càngnên tỏ ra coixem thường nhà Chu, không còn thần phục như trước. ĐóThời chínhđiểm làđó mở đầu thời kỳ [[Xuân Thu]], chiến tranh giữa các nước (liệt quốc).
Các chư hầu [[Tề (nước)|Tề]], [[Trịnh (nước)|Trịnh]], [[Tống (nước)|Tống]], [[Lỗ (nước)|Lỗ]], [[Vệ (nước)|Vệ]], [[Kỷ (nước)|Kỷ]], [[Hình (nước)|Hình]] chia bè phái khi tan khi hợp đánh lẫn nhau. Chu Bình vương không thể ra lệnh cho các nước bãi binh.
Các chư hầu nước [[Tề (nước)|Tề]], [[Trịnh (nước)|Trịnh]], [[Tống (nước)|Tống]], [[Lỗ (nước)|Lỗ]], [[Vệ (nước)|Vệ]], [[Kỷ (nước)|Kỷ]], [[Hình (nước)|Hình]] chia bè phái khi tan khi hợp để đánh nhau. Chu Bình vương không thể ra lệnh cho các nước bãi binh. Con Trịnh Vũ Công là [[Trịnh Trang công|Trịnh Trang Công]], chính là anh em họ của Bình vương, được phong làm [[khanh sĩ]] trong triều đình, thường tỏ ra chuyên quyền lấn át Chucả Bình vương. Bình vương cũng không dám làm gì được. SauTừ đó mâu thuẫn phát sinh lớn, Trịnh Trang công mang quân cướp phá bờ cõi của nhà Chu, cướp thóc lúa nhưng Chu Bình vương nhu nhược không dám đánh trả.
Về sau, Trịnh Trang công vẫne ngại uydanh tíntiếng của Bình vương là [[thiên tử]] toàn thiên hạ, nên sai người đến xin giảng hoà và xintrao đổi con tin. Việc thiên tử đổi con tin với chư hầu rấtlà trái ngược với phép tắc, nhưng vì khi đó Bình vương yếu thế yếuhơn nên phải chấp thuận. Bình vương sai con trai là tháiThái tử [[Cơ Duệ Phụ]] sang Trịnh làm con tin ở nước Trịnh, còn Trịnh Trang công saiđem con cả là [[Trịnh Chiêu công|Trịnh Hốt]] sangđến Lạclàm Ấpcon ởtin của nhà Chu ở Lạc Ấp.
Năm [[720 TCN]], Chu Bình vương mấtbăng, tại ngôi được 51 năm. Thái tử Cơ Duệ Phụ vì thương cha, nênnghe tin dữ liền lâm bệnh và mất trên đường về. Con tháiThái tử Duệ Phụ là vương tôn Cơ Lâm lên ngôi, tức là [[Chu Hoàn vương|Chu Hoàn Vương]] (719-697 TCN).
== Xem thêm ==
|
