Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Giải pháp cuối cùng”
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
→Chú thích: + Thẻ: Trình soạn thảo mã nguồn 2017 |
Không có tóm lược sửa đổi |
||
Dòng 20:
| notes = <!-- Notes -->
}}
'''Giải pháp cuối cùng''' ({{Lang-de|(die) Endlösung}}, {{IPA-de|ˈɛntˌløːzʊŋ}}) hoặc '''Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái''' ({{Lang-de|die Endlösung der Judenfrage}}, {{IPA-de|diː ˈɛntˌløːzʊŋ deːɐ̯ ˈjuːdn̩ˌfʀaːgə}}) là kế hoạch của [[Đức Quốc xã]] trong [[Thế chiến II]] để tiêu diệt một cách có hệ thống toàn bộ [[người Do Thái]] ở các vùng [[châu Âu]] do Đức Quốc xã chiếm đóng thông qua [[diệt chủng]]. "Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái" là tên mã Nazi cho kế hoạch giết tất cả người Do Thái, và không giới hạn chỉ ở lục địa châu Âu.<ref>{{chú thích sách |last=Browning i |first=Christopher |year=2007 ||title=The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942|publisher= U of Nebraska Press. “In a brief two years between the autumn of 1939 and the autumn of 1941, Nazi Jewish policy escalated rapidly from the pre-war policy of forced emigration to the Final Solution as it is now understood—the systematic attempt to murder every last Jew within the German grasp”.}}</ref> Chính sách diệt chủng người Do Thái trên toàn châu Âu một cách chậm rãi và có hệ thống này đã được các lãnh đạo của Đức Quốc xã trình bày tuần tự và mang tính địa chính trị học trong cuộc họp tại [[Hội nghị Wannsee]] trong tháng 1 năm 1942,<ref name="Wannsee">{{Chú thích web|tiêu đề = Wannsee Conference and the Final Solution|url = http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005477|ngày truy cập = ngày 30 tháng 3 năm 2015|work = United States Holocaust Memorial Museum}}</ref> và lên đến đỉnh điểm trong cuộc tàn sát chủng tộc [[Holocaust]] với kết quả 90% người Do Thái ở Ba Lan<ref name="Wyman">{{chú thích sách |title=The World Reacts to the Holocaust |author1=David S. Wyman |author2=Charles H. Rosenzveig |publisher=JHU Press |year=1996 |page=99 |url=https://books.google.com/books?id=U6KVOsjpP0MC&q=%2290+percent%22#v=snippet&q=%2290%20percent%22&f=false |ISBN=0801849691}}</ref> và hai phần ba số người Do Thái ở châu Âu đã bị giết
[[Tập tin:Heydrich-Endlosung.jpg|thumb|Trong một bức thư cho nhà ngoại giao Đức Martin Luther đề ngày 26 tháng 2 năm 1942, Reinhard Heydrich phản hồi thông tin Hội nghị Wannsee với việc nhờ Luther nhằm hỗ trợ hành chính trong việc thực hiện "Endlösung der Judenfrage" (Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái).]]▼
▲'''Giải pháp cuối cùng''' ({{Lang-de|(die) Endlösung}}, {{IPA-de|ˈɛntˌløːzʊŋ}}) hoặc '''Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái''' ({{Lang-de|die Endlösung der Judenfrage}}, {{IPA-de|diː ˈɛntˌløːzʊŋ deːɐ̯ ˈjuːdn̩ˌfʀaːgə}}) là kế hoạch của [[Đức Quốc xã]] trong [[Thế chiến II]] để tiêu diệt một cách có hệ thống toàn bộ [[người Do Thái]] ở các vùng [[châu Âu]] do Đức Quốc xã chiếm đóng thông qua [[diệt chủng]]. "Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái" là tên mã Nazi cho kế hoạch giết tất cả người Do Thái, và không giới hạn chỉ ở lục địa châu Âu.<ref>{{chú thích sách |last=Browning i |first=Christopher |year=2007 ||title=The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942|publisher= U of Nebraska Press. “In a brief two years between the autumn of 1939 and the autumn of 1941, Nazi Jewish policy escalated rapidly from the pre-war policy of forced emigration to the Final Solution as it is now understood—the systematic attempt to murder every last Jew within the German grasp”.}}</ref> Chính sách diệt chủng người Do Thái trên toàn châu Âu một cách chậm rãi và có hệ thống này đã được các lãnh đạo của Đức Quốc xã trình bày tuần tự và mang tính địa chính trị học trong cuộc họp tại [[Hội nghị Wannsee]] trong tháng 1 năm 1942,<ref name="Wannsee">{{Chú thích web|tiêu đề = Wannsee Conference and the Final Solution|url = http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005477|ngày truy cập = ngày 30 tháng 3 năm 2015|work = United States Holocaust Memorial Museum}}</ref> và lên đến đỉnh điểm trong cuộc tàn sát chủng tộc [[Holocaust]] với kết quả 90% người Do Thái ở Ba Lan<ref name="Wyman">{{chú thích sách |title=The World Reacts to the Holocaust |author1=David S. Wyman |author2=Charles H. Rosenzveig |publisher=JHU Press |year=1996 |page=99 |url=https://books.google.com/books?id=U6KVOsjpP0MC&q=%2290+percent%22#v=snippet&q=%2290%20percent%22&f=false |ISBN=0801849691}}</ref> và hai phần ba số người Do Thái ở châu Âu bị giết chết.<ref name="Museum">{{Chú thích web|tiêu đề = "Final Solution": Overview|url = http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005151|ngày truy cập = ngày 30 tháng 3 năm 2015|work = United States Holocaust Memorial Museum}}</ref>
Bản chất và thời gian của những quyết định đưa đến Giải pháp cuối cùng là một khía cạnh được nghiên cứu và thảo luận kỹ lưỡng của Holocaust. Chương trình đã tiến triển trong 25 tháng đầu của cuộc chiến dẫn đến nỗ lực "giết tất cả người Do Thái mà nước Đức
Năm 1940, sau sự [[Trận chiến nước Pháp|sụp đổ của nước Pháp]], [[Adolf Eichmann]] đã nghĩ ra [[Kế hoạch Madagascar]] để di chuyển dân số Do Thái ở châu Âu đến thuộc địa của Pháp, nhưng kế hoạch này đã bị từ bỏ vì lý do hậu cần, chủ yếu là [[Phong tỏa Đức (1939–45)|một cuộc phong tỏa hải quân]] . <ref name="CRB/Path">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=L1O2ZvS29DYC|title=The Path to Genocide: Essays on Launching the Final Solution|last=Browning|first=Christopher R.|publisher=Cambridge University Press|year=1995|isbn=978-0-521-55878-5|pages=18–19, 127–128|ref=harv|author-link=Christopher Browning|via=Google Books}}</ref> Cũng có kế hoạch sơ bộ để trục xuất người Do Thái đến [[Palestine (khu vực)|Palestine]] và [[Xibia|Siberia]] . {{Sfn|Niewyk|Nicosia|2000|p=76}} Năm 1941, [[Raul Hilberg]] viết, trong giai đoạn đầu tiên của vụ giết người Do Thái hàng loạt, các [[Einsatzgruppen|đơn vị giết người di động]] bắt đầu truy lùng nạn nhân của chúng trên khắp các vùng lãnh thổ phía đông bị chiếm đóng; trong giai đoạn thứ hai, trải dài trên toàn bộ châu Âu do Đức chiếm đóng, các nạn nhân Do Thái được đưa trên [[Các đoàn tàu Holocaust|các chuyến tàu tử thần]] đến [[Trại hành quyết|các trại hành quyết]] tập trung được xây dựng với mục đích thực hiện một cách có hệ thống Giải pháp cuối cùng. {{R|Hilberg273}}
== Bối cảnh ==
[[Tập tin:Adolf_Hitler's_speech_in_the_Reichstag,_30_January_1939.png|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp%20tin:Adolf_Hitler's_speech_in_the_Reichstag,_30_January_1939.png|nhỏ|[[Bài phát biểu tiên tri của Hitler]] ở Reichstag, ngày 30 tháng 1 năm 1939]]
Thuật ngữ "Giải pháp cuối cùng" là một [[Uyển ngữ|cách nói uyển ngữ]] được Đức Quốc xã sử dụng để chỉ kế hoạch tiêu diệt người Do Thái của họ. <ref name="Museum2">{{Chú thích web|url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005151|tựa đề='Final Solution': Overview|tác giả=Holocaust Encyclopedia|nhà xuất bản=United States Holocaust Memorial Museum|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20130302130042/http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005151|ngày lưu trữ=2 March 2013|ngày truy cập=5 February 2016}}</ref> Một số sử gia cho rằng xu hướng thông thường của giới lãnh đạo Đức là hết sức thận trọng khi thảo luận về Giải pháp cuối cùng. Ví dụ, [[Mark Roseman]] đã viết rằng các phép lặp là "phương thức giao tiếp thông thường của họ về tội giết người". {{Sfnp|Roseman|2002}} Tuy nhiên, [[Jeffrey Herf]] cho rằng vai trò của uyển ngữ trong tuyên truyền của Đức Quốc xã đã bị thổi phồng, và trên thực tế, các nhà lãnh đạo Đức Quốc xã thường đưa ra những lời đe dọa trực tiếp chống lại người Do Thái. {{Sfn|Herf|2005|p=54}} Ví dụ, trong [[Ngày 30 tháng 1 năm 1939 bài phát biểu của Reichstag|bài phát biểu ngày 30 tháng 1 năm 1939]], Hitler đe dọa " [[Lời tiên tri của Hitler|sự tiêu diệt chủng tộc Do Thái ở châu Âu]] ". {{Sfn|Herf|2005|p=56}}
Từ khi giành được chính quyền vào tháng 1 năm 1933 cho đến khi [[Chiến tranh thế giới thứ hai|chiến tranh bùng nổ]] vào tháng 9 năm 1939, cuộc đàn áp của Đức Quốc xã đối với người Do Thái ở Đức tập trung vào việc uy hiếp, chiếm đoạt tiền bạc và tài sản của họ, và khuyến khích họ di cư. <ref name="MRo12">{{Harvp|Roseman|2002|pp=11–2}}.</ref> Theo [[Các luật Nuremberg|tuyên bố về chính sách của Đảng Quốc xã]], [[người Do Thái]] và [[Người Digan|giang hồ]] (mặc dù số lượng ít hơn), {{R|Browning181}} là "những người ngoại lai duy nhất ở châu Âu". <ref name="Hancock">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=vsrJLASVC3QC&q=Menace+Bureau|title=The Routledge History of the Holocaust|last=Ian Hancock|publisher=Taylor & Francis|year=2010|isbn=978-1136870606|editor-last=[[Jonathan C. Friedman]]|page=378|author-link=Ian Hancock}} ''Also in:'' {{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=jyC3DAAAQBAJ&q=Nuremberg+anti-Gypsyism|title=The Gypsies of Eastern Europe|last=David M. Crowe|last2=John Kolsti|last3=Ian Hancock|publisher=Routledge|year=2016|isbn=978-1315490243|page=16|author-link=David M. Crowe}}</ref> Năm 1936, Văn phòng Các vấn đề Romani ở [[München|Munich]] được [[Interpol]] tiếp quản và đổi tên thành ''Trung tâm Chống lại Mối đe dọa giang hồ'' . <ref name="Hancock" /> Được giới thiệu vào cuối năm 1937, <ref name="Browning181">{{Harvp|Browning|2004|loc=(2007 ed.: pp. 179, 181–2}}). [https://books.google.com/books?id=d9Wg4gjtP3cC&q=Gypsy+question+final "The Gypsy question"].</ref> " [[Porajmos|giải pháp cuối cùng cho câu hỏi của người giang hồ]] " đã kéo theo [[Roundup (lịch sử)|các cuộc điều tra]], trục xuất và giam giữ [[Người Digan|Romani]] trong các trại tập trung được xây dựng tại [[Trại tập trung Dachau|Dachau]], [[Trại tập trung Buchenwald|Buchenwald]], [[Trại tập trung Flossenbürg|Flossenbürg]], [[Trại tập trung Mauthausen-Gusen|Mauthausen]], cho đến thời điểm này, [[Natzweiler]], [[Trại tập trung Ravensbrück|Ravensbruck]], [[Danh sách các dãy con của Buchenwald|Taucha]] và [[Westerbork]] . Sau vụ [[Anschluss|Anschluss với Áo]] năm 1938, [[Văn phòng Trung ương về Di cư Do Thái]] được thành lập ở [[Viên|Vienna]] và [[Berlin]] để tăng cường di cư của người Do Thái, mà không có kế hoạch tiêu diệt họ sau đó. <ref name="MRo12" />
Chiến tranh bùng nổ và [[Lịch sử Ba Lan|cuộc xâm lược Ba Lan]] khiến dân số 3,5 triệu người Do Thái Ba Lan nằm dưới sự kiểm soát của [[Hội nghị Gestapo–NKVD|lực lượng an ninh Liên Xô và Đức Quốc xã]], <ref name="Lukas">{{Chú thích sách|url=https://archive.org/details/outofinferno00rela|title=Out of the Inferno: Poles Remember the Holocaust|last=Lukas|first=Richard|publisher=[[University Press of Kentucky]]|year=1989|isbn=0813116929|pages=[https://archive.org/details/outofinferno00rela/page/5 5], 13, 111, 201|quote=Nazi terror.|author-link=Richard C. Lukas|url-access=registration}}; also in {{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=Lv1mAAAAMAAJ&q=editions:lC7HhINUjXIC|title=The Forgotten Holocaust: Poles Under Nazi Occupation 1939-1944|last=Lukas|first=Richard|publisher=University of Kentucky Press/Hippocrene Books|year=2012|isbn=978-0-7818-0901-6|location=New York|author-link=Richard C. Lukas|orig-year=1986}}</ref> và đánh dấu sự khởi đầu của một [[Holocaust ở Ba Lan|cuộc đàn áp dã man hơn nhiều]], bao gồm cả những vụ giết người hàng loạt. {{R|Browning213}} Trong khu vực do Đức chiếm đóng ở Ba Lan, người Do Thái bị buộc vào [[Những khu nhà ở Do Thái ở Ba Lan do Đức chiếm đóng|hàng trăm khu nhà tạm]], chờ các thỏa thuận khác. <ref name="HEnc">{{Chú thích web|url=http://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005593|tựa đề=German Invasion of Poland: Jewish Refugees, 1939|tác giả=Holocaust Encyclopedia|nhà xuất bản=United States Holocaust Memorial Museum|location=Washington, DC}}</ref> Hai năm sau, với việc phát động [[Chiến dịch Barbarossa]], thực hiện xâm lược Liên Xô vào tháng 6 năm 1941, giới lãnh đạo cao nhất của Đức bắt đầu theo đuổi kế hoạch bài trừ Do Thái mới [[Adolf Hitler|của Hitler]] nhằm tiêu diệt, thay vì trục xuất người Do Thái. <ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=iBaGO8Ue2NMC&q=eradication+rather+than+expulsion|title=God, Greed, and Genocide: The Holocaust Through the Centuries|last=Grenke|first=Arthur|publisher=New Academia Publishing|year=2005|isbn=097670420X|page=92}}</ref> Những ý tưởng trước đó của Hitler về việc buộc di dời người Do Thái khỏi các vùng lãnh thổ do Đức kiểm soát để đạt được ''[[Lebensraum]]'' đã bị bỏ rơi sau thất bại của [[Không chiến tại Anh Quốc|chiến dịch không kích chống lại Anh]], bắt đầu một [[Phong tỏa Đức (1939–45)|cuộc phong tỏa hải quân]] của Đức. <ref name="CRB/Path2">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=L1O2ZvS29DYC|title=The Path to Genocide: Essays on Launching the Final Solution|last=Browning|first=Christopher R.|publisher=Cambridge University Press|year=1995|isbn=978-0-521-55878-5|pages=18–19, 127–128|ref=harv|author-link=Christopher Browning|via=Google Books}}</ref> ''[[Thống chế SS|Reichsführer-SS]]'' [[Heinrich Himmler]] trở thành kiến trúc sư trưởng của một kế hoạch mới, được gọi là ''Giải pháp cuối cùng cho [[Vấn đề Do Thái|câu hỏi của người Do Thái]]'' . {{Sfnp|Browning|2004}} Vào ngày 31 tháng 7 năm 1941, ''[[Thống chế Đế chế (Đức)|Reichsmarschall]]'' [[Hermann Göring]] đã viết thư cho [[Reinhard Heydrich]] (phó của Himmler và giám đốc [[Văn phòng an ninh chính của Reich|RSHA]] ), {{Sfnp|Roseman|2002}} {{Sfnp|Hilberg|1985}} ủy quyền cho ông thực hiện "những chuẩn bị cần thiết" cho một "giải pháp tổng thể cho câu hỏi về người Do Thái" và phối hợp với tất cả các tổ chức bị ảnh hưởng. Göring cũng hướng dẫn Heydrich đệ trình các đề xuất cụ thể để thực hiện mục tiêu dự kiến mới. <ref>{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=d9Wg4gjtP3cC&pg=PA315|title=The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939-March 1942|last=Browning|first=Christopher R.|date=1 May 2007|publisher=University of Nebraska Press|isbn=9780803203921|pages=315|language=en}}</ref> <ref>{{Chú thích web|url=http://www.ghwk.de/fileadmin/user_upload/pdf-wannsee/engl/goering.pdf|tựa đề=Authorization letter of Hermann Göring to Heydrich, 31 July 1941|tác giả=Göring|tên=Hermann|ngày=31 July 1941|nhà xuất bản=House of the Wannsee Conference|ngày truy cập=3 June 2014}}</ref>[[Tập tin:Haus der Wannsee-Konferenz 02-2014.jpg|thumb|300x300px|Biệt thự tại 56-58 Am Großen Wannsee, nơi Hội nghị Wannsee đã được tổ chức, hiện tại là một đài tưởng niệm và bảo tàng.]]Nói rộng ra, việc tiêu diệt người Do Thái được thực hiện trong hai cuộc hành quân lớn. Với sự khởi đầu của [[Chiến dịch Barbarossa]], các đơn vị tiêu diệt cơ động của [[Schutzstaffel|SS]], [[Einsatzgruppen]] và các [[Tiểu đoàn Cảnh sát trật tự|tiểu đoàn Cảnh sát Trật tự]] đã được điều động đến Liên Xô bị chiếm đóng với mục đích rõ ràng là giết tất cả người Do Thái. Trong giai đoạn đầu của cuộc xâm lược, chính [[Heinrich Himmler|Himmler]] đã đến thăm [[Białystok]] vào đầu tháng 7 năm 1941, và yêu cầu rằng, "về nguyên tắc, bất kỳ người Do Thái nào" đứng sau [[Hiệp ước Biên giới Đức-Xô Viết|biên giới Đức-Liên Xô]] phải được "coi là một đảng phái". Các mệnh lệnh mới của ông đã trao cho [[SS và lãnh đạo cảnh sát|SS và các nhà lãnh đạo cảnh sát]] toàn quyền đối với vụ giết người hàng loạt phía sau chiến tuyến. Đến tháng 8 năm 1941, tất cả đàn ông, phụ nữ và trẻ em Do Thái đều bị xử bắn. {{Sfnp|Longerich|2012}} Trong giai đoạn thứ hai của cuộc tiêu diệt, những cư dân Do Thái ở trung tâm, tây và đông nam châu Âu được vận chuyển bằng [[Các đoàn tàu Holocaust|các chuyến tàu Holocaust]] đến các trại với các cơ sở khí mới được xây dựng. [[Raul Hilberg]] viết: "Về bản chất, những kẻ giết người của Liên Xô bị chiếm đóng chuyển đến các nạn nhân, trong khi bên ngoài đấu trường này, các nạn nhân được đưa đến những kẻ giết người. Hai hoạt động tạo thành một sự tiến hóa không chỉ theo trình tự thời gian mà còn phức tạp." <ref name="Hilberg273">{{Harvp|Hilberg|1985|p=273}}.</ref> cuộc thảm sát khoảng một triệu người Do Thái đã xảy ra trước khi các kế hoạch cho Giải pháp Cuối cùng được thực hiện đầy đủ vào năm 1942, nhưng chỉ với quyết định tiêu diệt toàn bộ dân Do Thái, [[Trại hành quyết|các trại tiêu diệt]] như [[Trại tập trung Auschwitz|Auschwitz II Birkenau]] và [[Trại hủy diệt Treblinka|Treblinka mới]] được lắp [[Phòng hơi ngạt|khí đốt]] vĩnh viễn. [[Phòng hơi ngạt|phòng]] để giết một số lượng lớn người Do Thái trong một khoảng thời gian tương đối ngắn. {{Sfnp|Browning|2004}} <ref name="Feig8112">{{Chú thích sách|url=https://books.google.com/books?id=CNqEAAAAIAAJ&q=soldiers%2C+railroad+and+factory+workers%2C+chemists%2C+pharmacists%2C+foremen|title=Hitler's death camps: the sanity of madness|last=Feig|first=Konnilyn G.|publisher=Holmes & Meier|year=1981|isbn=0841906769|pages=12–13|quote=Hitler exterminated the Jews of Europe. But he did not do so alone. The task was so enormous, complex, time-consuming, and mentally and economically demanding that it took the best efforts of millions of Germans.}}</ref>
== Giai đoạn một ==
== Giai đoạn hai ==
▲[[Tập tin:Heydrich-Endlosung.jpg|thumb|Trong một bức thư cho nhà ngoại giao Đức Martin Luther đề ngày 26 tháng 2 năm 1942, Reinhard Heydrich phản hồi thông tin Hội nghị Wannsee với việc nhờ Luther nhằm hỗ trợ hành chính trong việc thực hiện "Endlösung der Judenfrage" (Giải pháp cuối cùng cho vấn đề Do Thái).]]
== Tranh cãi ==
== Chú thích ==
| |||