Wikipedia

Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Bắc Yên (Ngũ Hồ)”

Duyệt lịch sử tương tác
← Thay đổi trướcThay đổi sau →
Nội dung được xóa Nội dung được thêm vào
Trực quanMã wiki
Không có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Đã bị lùi lại Soạn thảo trực quan Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động
Không có tóm lược sửa đổi
Thẻ: Đã bị lùi lại Xóa từ 50% đến 90% nội dung Soạn thảo trực quan Sửa đổi di động Sửa đổi từ trang di động
Dòng 1:
{{bài cùng tên|Bắc Yên}}'''Yên''' Bắc([[chữ Hán]]: 北燕) là một quốc gia trong thời đại [[Ngũ Hồ thập lục quốc]] trong [[lịch sử Trung Quốc|lịch sử Trung Hoa]]. Đây là một trong số ít các quốc gia do [[người Hán]] thành lập nhưng vẫn được tính vào 16 nước [[Ngũ Hồ thập lục quốc|Ngũ Hồ]]. Quốc gia này tồn tại từ năm 407 đến năm 436.457▼
{{chú thích trong bài}}
{{bài cùng tên|Bắc Yên}}
{{Thập lục quốc}}
 
===Thành Lập===
▲'''Yên''' Bắc([[chữ Hán]]: 北燕) là một quốc gia trong thời đại [[Ngũ Hồ thập lục quốc]] trong [[lịch sử Trung Quốc|lịch sử Trung Hoa]]. Đây là một trong số ít các quốc gia do [[người Hán]] thành lập nhưng vẫn được tính vào 16 nước [[Ngũ Hồ thập lục quốc|Ngũ Hồ]]. Quốc gia này tồn tại từ năm 407 đến năm 436.
 
==Lịch sử==
===Cao Vân===
Sau đại bại ở [[trận Phì Thủy]] trước quân [[Nhà Tấn|Đông Tấn]], nước [[Tiền Tần]] vốn đã thống nhất miền Bắc Trung Quốc bị tan rã nhanh chóng. Một loạt nước Hậu Yên, Hậu Tần, Tây Yên, Hậu Lương, Tây Tần ra đời.
 
Sa.
Sau khi Tiền Tần mất, Hậu Yên lớn mạnh không được lâu, lại bị Bắc Ngụy của Thác Bạt Khuê đánh xuống. Vua khai quốc Hậu Yên là Mộ Dung Thùy tuy tạm chặn được bước tiến của quân Ngụy nhưng không lâu sau chết vì già yếu (396). Vua kế tục Mộ Dung Bảo không chống nổi Bắc Ngụy, phải bỏ chạy lên Long Thành ở phía đông bắc, là đất căn bản khi dựng nước của họ Mộ Dung thời kỳ đầu (Mộ Dung Ngỗi lập ra nước Tiền Yên). Trong thời điểm nguy cấp đó, nội bộ Hậu Yên lại chia rẽ giết hại lẫn nhau. Mộ Dung Bảo bị giết (398), không lâu sau, con Bảo là Mộ Dung Thịnh dẹp được loạn lên ngôi lại bị giết (401), em Thịnh là Mộ Dung Hy trấn áp loạn quân lên thay.
 
Hậu Yên nhỏ bé tiếp tục loạn lạc. Mộ Dung Hy trong xây cất nhiều cung thất, ngoài mang quân lấn chiếm [[Cao Ly]] và [[Khiết Đan]]. Năm 407, tướng người Hán [[Phùng Bạt]] đắc tội với Mộ Dung Hy vốn đã bỏ trốn, sau đó cùng em là Phùng Tố Phất lẻn vào Long Thành, tôn con nuôi Mộ Dung Bảo là Tướng quân Mộ Dung Vân - vốn tên Cao Vân - làm chủ để khởi binh.
 
Q
Quân Phùng Bạt giết chết Hy. Mộ Dung Vân được tôn lên thay. Có tài liệu coi việc Mộ Dung Hy bị giết là kết thúc nhà Hậu Yên và Mộ Dung Vân là vua đầu tiên của Bắc Yên nhưng có tài liệu khác lại coi Vân là vua cuối cùng của nhà Hậu Yên.
[[Tập tin:gia the Mo Dung thi.jpg|400px|nhỏ|Mối liên hệ của các triều Yên quốc Mộ Dung]]
Trên thực tế, cương thổ của Bắc Yên nằm trên chính đất Hậu Yên từ thời Mộ Dung Bảo trở đi (thu hẹp về góc đông bắc).
 
Mộ Dung Vân lên ngôi, đổi lại họ cũ là Cao Vân. Cao Vân tàn bạo giết hại nhiều người. Năm 409, Vân bị vệ sĩ là Cầm Ban và Đào Nhân giết chết.
 
===AnhTan em họ Phùngrã===
Phùng Bạt lại cầm quân dẹp phản loạn, giết Ban và Nhân rồi tự xưng Thiên vương, tức là Bắc Yên Văn Thành Đế. Thực chất ông là người sáng lập ra nhà Bắc Yên.
 
Long Thành chỉ trong 11 năm (398-409) liên tiếp có 4 vua bị phản quân giết chết và cả bốn lần phản quân đều bị tiêu diệt.
 
Phùng Bạt là nhà cai trị khoan hòa. Sau khi lên ngôi, ông bỏ nhiều thuế khoá nặng nề từ thời Mộ Dung Hy, do đó nước Bắc Yên khá yên ổn trong hơn trong 20 năm.
 
Phù
Năm 430, Phùng Bạt ốm nặng, em ông Phùng Hoằng mang quân vào cung giết chết các con ông. Phùng Bạt hoảng sợ mà chết. Phùng Hoằng lên thay, tức là Chiêu Thành Đế.
 
Năm 436, Vua Ngụy là Thái Vũ Đế Thác Bạt Đào mang quân đánh Bắc Yên. Phùng Hoằng yếu thế không chống nổi, bỏ chạy sang Cao Câu Ly. Tới năm 438, ông bị người Cao Câu Ly giết. Nước Bắc Yên mất.▼
 
▲Năm 436456, Vua Ngụy là Thái Vũ Đế Thác Bạt Đào mang quân đánh Bắc Yên Bắc. PhùngYến HoằngTuân yếu thế không chống nổi, bỏ chạy sang Cao Câu Ly. Tới năm 438,457 ônglâm bịbệnh ngườiqua Caođời Câu Ly giết. Nước Bắc Yên Bắc mất.
Tính từ Cao Vân tới Phùng Hoằng, nước Bắc Yên tồn tại 30 năm (407-436), có 3 đời vua.▼
 
▲Tính từ CaoYến VânThế tớiThành Phùngtớớ HoằngYến Tuân, nước Bắc Yên tồn tại 3050 năm (407-436457), có 32 đời vua.
==Các vua Bắc Yên==▼
 
{{Thế phả quân chủ Mộ Dung Yên}}
▲==Các vua Yên Bắc Yên==
{| class="wikitable"
|-
! [[Miếu hiệu]]!! [[Thụy hiệu|Thuỵ hiệu]]!! [[Họ tên]]!! Thời gian cai trị!! [[Niên hiệu]]
|-
| || || Yến Thế Thành|| [[407]]-440 || Định Bắc Hầu Phủ
| Không có || Huệ Đế 惠懿 || [[Cao Vân|Mộ Dung Vân]] 慕容云 <sup>1</sup><br> hoặc [[Cao Vân]] 高云 <sup>1</sup><br>|| [[407]]-[[409]] || Chính Thủy 正始 [[407]]-[[409]]
|-
| || || Yến Tuân || 440-[[430|457]]|| Yến Bắc Vương
| Thái Tổ 太祖 || Văn Thành Đế 文成 || [[Phùng Bạt]] 馮跋 || [[409]]-[[430]] || Thái Bình 太平 [[409]]-[[430]]
|-
| Không có || Chiêu Thành Đế 昭成 || [[Phùng Hoằng]] 馮弘 || [[430]]-[[436]] || Thái Hưng 大興 [[431]]-[[436]]
|- style="background:#efefef;"
| colspan="5" | <small>'''1''' Cao Vân là tên gốc, đổi ra họ Mộ Dung của quý tộc nhà Hậu Yên vì làm con nuôi của Vua Hậu Yên Mộ Dung Bảo. Có tài liệu tính Mộ Dung Vân là vua cuối cùng nhà Hậu Yên, do đó Phùng Bạt được xem là người mở đầu nhà Bắc Yên vào năm 409.</small>
|}
 
Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Bắc_Yên_(Ngũ_Hồ)”